Алғашқы химиялық ұғымдар

Сабақтың тақырыбы: «Бастапқы химиялық ұғымдар» тарауын қайталау

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуі негізінде химиялық алғашқы ұғымдар тарауынан алған білімдерін еске түсіру, білімдерін тиянақтау, қорытындылау

Дамытушылық: оқушылардың химиялық сауаттылығын, химиялық формулалар мен химиялық теңдеулерді құра білу біліктілігін, есеп шығару біліктілігін дамыту.

Тәрбиелік: өз ойын толық, дұрыс жеткізе білуге, еңбексүйгіштікке, тапқырлыққа, жылдамдыққа, ептілікке  тәрбиелеу.

Сабақтың типі: қайталау-пысықтау сабағы

Сабақтың түрі: білімдерін талдап қорыту және жүйеге келтіру сабағы

Көрнекілігі: Д. И. Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық кестесі, кестелер, үлестірмелер, тест тапсырмалары, бағалау парағы

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі (3 мин)

а) Сабақтың тақырыбымен және мақсатымен таныстыру

ә) Оқушыларды топтарға бөлу (түстерге бөлу: жасыл, сары, қызғылт )

б) Бағалау парағын тарату

ІІ. Үй жұмысын тексеру

Оқушылардың алдарына үлестірмелер таратылған бетке аты-жөнін жазып, қысқаша жауап беріп, бір-бірінің жауаптарын тексереді. (5 мин)

І топ

№ 1. Физикалық (Ф) және химиялық (Х) ұғым

1. судың булануы

2. көмірқышқыл газы әсерінен ізбес суының лайлануы

3. майшамның жануы

4. металдың балқуы

5. шегенің таттануы

6. көмірдің жануы

Жауабы: ф,х,х,ф,х,х

ІІ топ        

№2. Таза (Т) және қоспалар (Қ)

1. дистельденген су

2. мыс

3. топырақ

4. қант

5. ауа

6. фосфор

Жауабы: т,т,қ,қ,қ,т

         ІІІ топ

№3. Қай сөйлемде химиялық элемент (Э), қайсысында зат (З)

1. Мыс купоросынның құрамына мыс кіреді

2. балықтар суда еріген оттекпен тыныс алады

3. таттың құрамына темір кіреді

4. темір ылғал ауада таттанады

5. темір мен күкірттің қоспасы

6. мыс оксиді мыс пен оттектен тұрады

Жауабы: э,з,э,з,э,э

«Миға шабуыл» (7 мин)

Оқушылардың білімдерін тексеруге арналған сұрақтар қойылады.

І топ

1. Валенттілік дегеніміз не? ( химиялық элемент атомының басқа химиялық элемент атомдарының белгілі санын қосып алу қасиеті)

2.Судың салыстырмалы молекулалық массасы  ( 18)

3. Біртекті қоспалардың әртекті қоспалардан айырмашылығы қандай? (Біртекті қоспалардың жеке бөлшектері байқалмайды)

4. Молекуланың құрамына кіретін ең ұсақ бөлінбейтін бөлшек (атом)

5. Авогадро саны нешеге тең? (6,02•10 ²³)

6. Заттардың бір бірінен айырмашылығын не, олардың өзара ұқсастығын айтатын белгілер (қасиеттері)

7. Химиялық реакциялардың типтерін ата? (қосылу, айырылу, орынбасу, алмасу)

ІІ топ

1. Химиялық реакцияларының белгілері (тұнбаның түзілуі, газдың бөлінуі, түстің өзгеруі)

2. Құмды судан қандай әдістермен бөлуге болады (тұндыру, сүзу)

3. Таңбалар мен индекстердің көмегімен жазылған шартты белгі

(химиялық формула)

4. Денені құраушылар (зат)

5. Заттарды, олардың қасиеттерін және өзара айналуын зерттейтін ғылым (химия)

6. Заттың қасиетін сақтайтын ең ұсақ бөлшек (молекула)

7. Қай химиялық элементтің салыстырмалы атомдық массасы 27-ге тең? (Алюминий)

ІІІ топ

1. Қосылу реакциясы дегеніміз не? (Екі немесе бірнеше заттың бірігіп, бір күрделі затқа айналуы)

2. Темір мен ағаш үгінділерінің қоспасынан темірді қандай әдіспен бөледі?

 (Тұндыру)

3. Қоспа дегеніміз не? (екі немесе одан да көп заттардан тұрады)

4. Химиялық реакция теңдеуі дегеніміз не? ( Химиялық реакцияны  химиялық таңбалар және формулалар арқылы шартты түрде жазу)

5. Зат массасының сақталу заңын тәжірибе жүзінде дәлелдеген ғалым ( М.В.Ломоносов)

6. Өзгеріске ұшырағанда заттардың өзара айналулары жүрмейтін құбылыс (физикалық)

7. Айырылу реакциясы дегеніміз не?  (Бір заттың бірнеше затқа айналып ыдырауы)

Ой қозғау (5 мин)

Оқушылардың валенттілік ұғымын қалай меңгергендігі, химиялық формулалар құрастыру біліктіліктерін тексеріледі

І топ

1.Қосылыстағы элементтің валенттілігін анықта (тапсырма үлестірме ретінде берілген)

 SiH₄, CrO₃, H₂S, CO₂

2.Қосылыстардың формулаларын құрастырыңдар:

_{VI  II                 II     I                III  I              VII   II}         

СrO,      BaCl,      AlH,      MnO 

ІІ топ

1.Қосылыстағы элементтің валенттілігін анықта (тапсырма үлестірме ретінде берілген)

                  HBr,   P₂O₅,   Мn₂O₇,    РН₃,

2.Қосылыстардың формулаларын құрастырыңдар:

                _{II    I                   III  I            V  II          III  II}          

                CaCl     PCl      NO     CrO                  

ІІІ топ

1.Қосылыстағы элементтің валенттілігін анықта (тапсырма үлестірме ретінде берілген)

                       SO_3,       Al₂O_3,      K₂O,    CO

2. Қосылыстардың формулаларын құрастырыңдар:

 _{III II                 IV      II               ІІ    І             VІ ІІ}

PO,       MnO,      МgСІ,    SО 

Жауаптары:

І топ

 _{IV I       VI   II        I  II      IV II         II II      VI II}

 SiH₄, CrO₃, H₂S, CO₂,  CO,  SO₃

 СrO₃      BaCl₂      AlH₃      Mn₂O₇     P₂O₃

ІІ топ

  _{I   I       V    II      VII       II        III I       I     II     III     II}

HBr, P₂O₅,Mn₂O₇, РН₃, K₂O, Al₂O₃

  CaCl₂     PCl₃       N₂O₅     Cr₂O₃    

ІІІ топ       _{VI II                     III  II            І    ІI         VІ ІІ}

 SO_3,               Al₂O_3,         K₂O,    CO₂

PO,          ClO,      МgСІ,    SО 

Деңгейлік тапсырмалар (10 мин)

Үлестірмелер бойынша  оқушылар келесі тапсырмаларды орындайды. Реакция теңдеуін аяқтап, коэффициенттерін қойыңыз. Реакция типтерін анықтаңыз. Реакция типтерін  дұрыс анықтағанда химиялық элементтің аты шығады.

І топ

Zn + HCl   →    ZnCl₂ + ….

Fe  + …..   →    FeCl₂

AI(OH)₃     →    AI₂O₃ + …..

ІІ топ

Na +  …..     →   Na₂S  

HgO   →      …..  +    …..

Mg + HCl  →    ….. + H₂

ІІІ топ

Cu  +  …..   →    Cu S  

AgO   →     …..  +    …..

Ca + HCl   →    ….. + H₂     

Тест тапсырмалары (жұптық жұмыс)  (5 мин)

І-нұсқа

  1. Күрделі зат:

    а) Р₄               ә)N₂           б)O₃         в) PH₃          

  2.  Химиялық құбылысқа жататыны

а) тамақтың бұзылуы            ә) шынының балқуы              

б) судың қатуы                       в) сүттің қайнауы

  3. Реакция теңдеуіндегі натрийдің алдындағы коэффицент:

                Na+CI₂→NaCI

    а)1            ә)2       б)3      в)4

  4. Li₂O қосылысындағы литийдің валенттігін анықтаңдар:

    а)1       ә)3      б)2      в)4

ІІ-нұсқа

1. Заттардың қайсысы жай  затқа жатады.

    а)PH₃               ә)P₄              б)P₂ O₃                в)P₂ O₅         

  2. Химиялық құбылысқа жататыны:

      а) автомобиль қозғалтқышында бензиннің жануы    

      ә) сүттің ашуы          б) қардың еруі     

      в) судың булануы

  3. MgO қосылысындағы магнийдің валенттігін анықтаңдар?

       а)1           ә)3            б)2           в)4

  4. Берілген реакция теңдеуіндегі фосфордың алдындағы коэффицент:

               P+O₂→P₂O₅

       а)1                    ә)2            б)3           в)4

ІІІ-нұсқа

1.Мына берілгендердің ішінде күрделі заттарға жататындары:

а) алтын   ә) күкіртті сутек    б) күкірт    в) темір

2. Химиялық құбылысқа жататыны:

а) от тұтатқанда шырпының жануы

ә) ағашты аралағанда үгіндінің түзілуі

б) аязды күні терезеге қырау тұруы

в) бор кесегіне қышқыл тамызғанда газ түзілуі

3. Al₂O₃  қосылысындағы алюминийдің валенттілін анықтаңдар:

а) 2                ә) 3              б) 1             в) 4

4. Берілген реакция теңдеуіндегі алдындағы коэффициент:

                   4Na + O₂ = 2Na₂O 

а) 1                ә) 2             б) 4              в) 3

Жауабы:                  Жауабы:                 Жауабы:

    І-н                          ІІ-н                        ІІІ-н

1. В                          1. Ә                       1. Ә

2. А                          2. А                       2. В

3. Ә                          3. Б                       3. Ә

4. А                          4. В                       4. Б 

Білімді сынайтын кез (Есептер шығару) (10 мин)

І топ

1. 5,6 г магнийдің зат мөлшері қанша?

2. Мыс оксидіндегі (СuО) мыстың массалық үлесін тап

3. Мына заттың KCl салыстырмалы молекулалық массасын табыңыз

ІІ топ        

1. 54 г суда қанша моль зат бар

2. Судағы сутектің массалық үлесі қанша

3. Мына заттың Al(OH)₃ салыстырмалы молекулалық массасын табыңыз

ІІІ топ

1. Кальций оксидіндегі (СаО) кальцийдің массалық үлесін тап

2. 25 г әктасында (СаСО₃) қанша моль зат бар?

3. Мына заттың CaSO₄ салыстырмалы молекулалық массасын табыңыз

Үйге тапсырма: қайталау

Бағалау (5 минут)

Бағалау парағы