Мұғалімнің аты-жөні:

Пән/Сынып:

Биология, 11 сынып

Қай аптаның нешінші сабағы

1сабақ

Тарау немесе бөлім атауы:

1-тарау. Молекулярлық биология және биохимия.

Сабақтың тақырыбы:

Антиденелердің құрылысы мен құрылымы. Антиген мен антидененің әрекеттесуі

Оқу мақсаты:

11.4.1.1 - антиген мен антидененің әрекеттесуін түсіндіру

Бағалау критериі:

Антиген мен антидененің әрекеттесуін түсінеді.

Саралап оқыту тапсырмалары

Ұжымдық жұмыс

Жаңа тақырыптың түсіндірілуі

Бірлескен жұмыс
(1,2 тапсырма)

Жеке жұмыс (3-тапсырма)

Уақыты

Кезеңдері

Тапсырма

Тапсырманың мақсаты

Мұғалімнің бақылауы мен зерттеуі не?

Бағалау

Ресурстар

1 минут

1 мин

Ұйымдастыру

Қайырлы күн, құрметті оқушылар!

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы:

Антиген мен антидененің әрекеттесу механизімі

Сіздің білетініңіз:

• Антиген мен антидененің әрекеттесуі мен зерттеу әдісі.

Сіздің меңгеретініңіз:

•Антидене мен антигендердің арасындағы байланысты.

Презентация Слайд 1

Слайд 2

7-8 минут

1 мин

5 мин

02:30 –

03:00

03:00-04:30

04:00-

05:00

Жаңа сабақ

Антиденелер - организмге антигеннің жауап ретінде плазматикалық жасушалар бөліп шығаратын қан сарысуының нәруыздары

Антиденелердің маңызды әрі ерекше қасиеті – антигенді организмге қалай енсе сол түрде байланыстырады және олардың жою процесін бастайды.

Антиденелердің молекуласы аминқышқылдарынан тұратын төрт полипептидті тізбекті қамтиды. Олардың екеуі ауыр және екеуі жеңіл. Жеңіл және ауыр тізбектер бір-бірімен дисульфидті көпіршелер арқылы байланысады. Жеңіл тізбектер барлық класстар мен ішкі класстар үшін ортақ болып табылады.

Антигендер (antigen; көне грекше: anti — карсы; көне грекше: genesis — шығу тегі) - организмге әртүрлі жолдармен енген және оған қарсы жүретін иммундық реакциялар нәтижесінде адам мен жануарлар денелерінде қарсыденелер (антиденелер) түзіледі, табиғаты организмге жат ірі молекулалы протеиндік заттар және полисахаридтер[1]; қанға еніп, ерекше антиденелерді қалыптастыруға қабілеті бар полисахаридті немесе ақуызды заттар. Барлық ақуыздарда өте ауыр дерттен қорғау қасиеті бар. Мысалға, адам жұқпалы арулардың қоздырғышымен залалданғанда адам ағзасында оны осы ауру қоздырғыштарынан қорғайтын антиденелер түзіледі.

Антиген мен антидененің әрекеттесу механизмі

Антиденелердің бір антигенді екіншісінен ажырата алатын қабілеті бар.

Олар тек қана өздеріне қарсы жасалған және кеңістік құрылымы бойынша сәйкес келетін антигендермен (кей жағдайларда қоспағанда) өзара әрекеттеседі. Антидененің бұл қабілеті комплементарлық деп аталады.

Антидене (иммуноглобулиндер) -антигеннің әсерінен синтезделетін және арнайы әсер етуші белоктар. Олар өзінің химиялық құрылымына қарай ақ зат, қан сарысуы бола тұрып гликопротеиттерге жатады және полипептидтік тізбек құрайды.

Иммуноглобулиндерді плазмалық жасушалар шығарады. Олар қан сарысуында, лимфада, уызда, сілекейде, торшалардың сыртқы қабығында болады. Олар 5 топқа бөлінеді.

Серология — иммунологияның бір саласы. Ол антигенмен антидененің организмнен тыс байланысуын және оның биология мен медицинада пайдалану әдістерін зерттейді.

Серологиялық зерттеу. Жұқпалы ауруларды балауға серологиялық реакциялар кеңінен пайдаланылады. Серологиялық реакциялар антиген мен антиденелердің организмнен тыс in vitro өзара әрекеттесуінің нәтижесінен туындайды. Антиген мен антидененің қатысуынсыз ешбір серологиялық реакция жүрмейді. Соңдықтан оларды серологиялық реакциялардың негізгі факторлары деп атайды. Көптеген серологиялық реакцияларды антиген мен антиденеден басқа қосымша факторлар деп аталған комплемент, конглютинин, антиглобулин, т.б. пайдаланылады.
Серологиялық реакциялардың компоненттері өзгермеген /табиғи қалпындағы/, алып жүруші негізге /эритроцит, латекс, декстран, т.б./ жабыстырылған және радиоактивті изотоп, люминисцентті бояу немесе тағы басқалармен таңбаланған болуы мүмкін. Антиген мен антидене қосылғаңда белгілі бір құбылыс байқалады. Мысалы, антигендер жабысып іріміктенеді /агглютинация, преципитация/ немесе ериді /лизис/. Осы құбылыстарды тікелей бақылаумен қатар, бір тектес қос компонентті жарыстырып, бірінің әсерін екіншісі тежеуі арқылы да серологиялық реакцияның нәтижесін бақылауға болады. Мұндай реакциялардың бірінші түрі – тікелей жүретін реакциялар да, екінші түрі – тежелінген реакциялар.

Зерттеудің серологиялық әдісі бірнеше реакциялардан тұрады: агглютинация, тұндыру, комплементті байланстыру, иммунофлюоресценция, имунноферментті және радиоиммунологиялық талдау.

Жаңа тақырыпты меңгеру

Презентация

Слайд

Слайд 4

Слайд 5

Слайд 6

https://www.youtube.com/watch?v=5AXApBbj1ps&list=TLPQMDUwODIwMjCKHAuEtqBS4A&index=5 https://www.youtube.com/watch?v=5AXApBbj1ps&list=TLPQMDUwODIwMjCKHAuEtqBS4A&index=5

Слайд 7

Слайд 8

Слайд 9

8 минут

03:00-03:30

03:30-03:40

03:30-03:40

03:40-04:40

Тәжірибе

Тапсырма №1 Тапсырма. Кестені толтыр.

Тапсырма №2. Берілген сурет арқылы антиген мен антидененің әрекеттесуін түсіндір

Жаңа тақырыпты тәжірибе арқылы меңгеру

Дескриптор:

Берілген анықтамаларға сәйкес ұғымдарды ажырата алады.

Дескриптор:

Антиген мен антидененің әрекеттесуін түсіндіреді.

Слайд 10

3 минут

04:50-05:00

05:00-05:10

05:10-05:20

Бекіту

Тапсырма №3 Серологиялық әдістің артықшылығы мен кемшілігін анықта (оқулықпен жұмыс).

Тақырыпты меңгергенін анықтау

Дескриптор:

• Серологиялық зерттеу әдісін біледі.

• Артықшылығы мен кемшілігін ажырата алады.

Презентация

Слайд 12

05:50-06:00

Бүгінгі сабақта:

• Антиген мен антидененің әрекеттесуін түсіндім

• Иммуноглобулиндердің 5 тобын ажырата аламын

• Серологиялық зерттеу әдісінің маңызын түсіндім.

Слайд 14