Назарбаев Зияткерлік мектебі.

Тәрбиеші: Шынжырбаева Айман Даулетбаққызы

Ақпараттық – коммуникациялық құралдарды қолдану – білімді өз бетінше алу дағдысын қалыптастырудың тиімді жолы.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында «Бізге экономикалық және қоғамдық модернизация талаптарына сәйкес қазіргі заманғы білім беру жүйесі керек. Білімді дамыта білмейтін ел XXІ ғасырда сәтсіздікке ұшырайды» [1]- деп атап көрсетті. Осыған орай еліміздегі білім саласын дамытуға арналған іс-шаралар мен реформалар жүзеге асырылуда.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында: «Білім беру жүйесінің басты міндеті — ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың инновациялық технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» [2, 62б.] деп, білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері тұжырымдалады. Бұл міндеттерді шешу үшін білім беру ұйымдарының, сондай-ақ әр оқытушының күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құруларға, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-қатынастарға өту қажеттігі туындайды.

Заман талабына сай білім беру – әр оқу орнының алдына қойған мақсаты. Қазіргі кездегі білім беру жүйесінің міндеті – жастардың білімді үйреніп қана қоймай, алған білімін үздіксіз өз бетінше дамытып, оны бойына сіңіріп іс жүзінде қолданып, тәрбиелі, әдепті, интеллектуалды болуын қамтамасыз ету.

«Әрбір ұстаз — білікті маман, ал әрбір оқушы — ойшыл тұлға» деген қағиданы ұстана отырып, ұстаздар білім беру сапасын жақсарту мақсатында оқытудың озық технологияларын пайдаланады. Болашақ ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде оқытушылардың инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негізін меңгеруі – маңызды мәселелердің бірі.

Инновация – ол тамыры тереңде жатқан термин, латын тілінің «жаңару», «өзгеру» сөздерімен баламаланып, «бұрын болмаған жаңалық», «қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандырудың жаңа әдісі» деген түсініктерді білдіреді. Ал ағылшын тілінен аударғанда, «жаңалық енгізу», «жаңашылдық» деген ұғымға ие.

Инновация – құрал және процесс ретінде әлдебір жаңалықты ендіру деген сөз. Педагогикалық процесте инновация білім мазмұнына, оқыту әдістеріне оқытушы мен оқушының бірлескен қызметін ұйымдастыруға жаңалық енгізуді білдіреді. Инновация өздігінен пайда болмайды. Ол ғылыми ізденістердің, жекелеген оқытушылар мен тұтас ұжымның озық педагогикалық тәжірибесінен пайда болады. Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру – инновациялық педагогикалық технологияны ендіру өзектілігін арттырады. Ал инновациялық педагогикалық технологияның түрлері, қолдану жолдары одан туындайтын мәселелер бүгінгі таңда өзінің ерекшеліктерінің сан алуандылығымен сипатталады.

Заңғар жазушы Мұхтар Әуезов «Халықты халықпен теңестіретін – білім» деп, атап көрсеткендей, қай елдің болсын өркендеп өсіп-өнуі сол елдің білім деңгейі мен даму жүйесіне байланысты. Рухани ұлттық қажеттілікке жараған білім – ең мықты білім, оның нәрін бойына сіңірген ұрпақ елімізді гүлдендіріп, болашағымызды дамыта алады. Бұл орайда мемлекетіміздің білім беру жүйесін модернизациялаудың 2015 жылға дейінгі тұжырымдамасында көрсетілген «Өмірлік білімнен – баршаға өмір бойы игерілетін білім» қағидасы оқу-тәрбие процесінде ақпараттық технологияларды қолдану ісіне бағдарлайды.

«Жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологиялар» ұғымының пайда болуы білім беру саласында компьютердің қолданыла бастауымен тығыз байланысты.

Соңғы жылдары ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласында ауқымды ілгерілеу жұмыстары байқалып отыр. Барлық пәндер бойынша электронды оқулықтар жасалып, кеңінен таралуда. Осы электронды оқулықтармен жұмыс жасау үшін барлық оқытушы ұстаздар, тәрбиеші мұғалімдер компьютерлік сауатты болулары керек. Оқу-тәрбие үрдісіне электрондық оқыту ресурстарын енгізу, электрондық оқулықтарды пайдалану, әр пәнді оқытуда мультимедиа мүмкіншіліктерін қолдану, демонстрациялау әдісін компьютер негізінде жабдықтау, оқу және жобалау бағдарламаларын енгізу қажеттілігі туындады. Осылардың негізінде оқу-тәрбие үдерісін ақпараттандырудың жұмыстары басталды. Ақпараттық технология және жүйелік бірігу түрлі мүмкіндіктерге жол ашады[3,11б].

Ақпараттық технология жүйесінде интерактивтік оқыту кешенді тәсілдерді біріктіретін тиімділік береді.

Ақпараттық – коммуникативтік электрондық оқу құралдарының жиынын және ақпараттық кеңістікті мультимедия деп те атайды. Ол «көп орта» деген ұғымды білдіреді. Мультимедияны қолданып оқыту деп мәтіндер, сызбалар сияқты дәстүрлі технология мен жанды сөйлеу, музыка, видео, анимация т.б. сол сияқты қозғалыстағы ақпараттық технологияны өз бойына жинақтап сіңірген оқытуды айтады. Компьютелер, интерактивті тақта, электронды оқулықтар, интернет қоры т.б. электрондық құралдар арқылы жүзеге асатын мультимедиялық оқытудың ерекшеліктері оған бүгінгі мектепте басымдық береді. Атап айтқанда:

- бір уақытта жүретін көру мен есіту бойынша қабылдауға мүмкіндік береді;

- белгілі бір ақпаратты алу үшін, қабылдау үшін оқушының өзі ізденіп, әрекет етеді;

- бұрынғы оқып кеткен ақпараттарды қайта шығарып оқудың тез шығарылып оралуы қайталап талдауды шұғыл орындауға мүмкіндік жасайды;

- оқытуды көрнекілендіреді;

- оқушыны шығармашылық әрекетке ынталандырады;

- оқушының ойын, білетін білімін қозғап, жаңа білім алуға белсенділендіреді;

- оқытуды әрі жеке дара, әрі топтық ұжымдық сипатта жүргізуге қолайлылық туғызады, таңдап қолдануға ыңғайлы;

- оқушы да, мұғалім де өздерінің ізденістерін, түрлендірулерін, өзгертулерін шығармашылық әрекеттерін сарқа пайдалануға мүмкіндік алады;

- нақты керек материалды ғана даралап алып, пайдалануға мүмкіндік береді;

- оқудағы өз маршрутын өз траекториясын оқушы өзі жасап отыра алады, яғни оқу еркіндігіне жол ашады;

- оқу материалдарын пайдалануда шегінуіне де, тұрақтандырып пайдалануына да, таңдауы бойынша ілгері өтуіне де болады;

- оқушы өзін-өзі тексере алады;

- өзін-өзі бағалай алады, т.б.

Мультимедиялық оқытуда оқушыға оның бұл синтездік ерекшеліктері оқу материалың төрттен үшіне дейін меңгеруге мүмкіндік береді. Әрине, бұл дәстүрлі оқытудағы оқу материалының төрттен бірі ғана меңгерілу мүмкіндігіне қарағанда, әрі тиімді әрі оңтайлы.

Мультимедиалық оқыту интерактивті топтық, коммуникативтік іс-әрекет, логикалық ойлау, креативтік ойлау, жобалық медиациялық прблемалық әдіс сияқты инновациялық технологияның элементтерін икемді қолдануға жағдай туғызады.

Мультимедиалық оқыту сыни оқуға да кең жол ашады. Сыни оқу деген – оқушының қабылдап отырған ақпаратпен әрекетке түсуі, ақпараттың дұрыс екенін, жаңа екенін танып білуі; маңыздылығы мен құндылығын бағалауы, оларды қолдану үшін қайсысы қазір керек, қайсысын қоя тұру қажет екенін аңғару; оларды басқа дереккөздермен салыстыру; ақпараттарды қажет деп қабылдау, жинақтау, қорытындылау, керекті жағдаяттарда қолдану сияқты әрекеттерді қолма-қол жасау сыни оқу дағдыларына жатады.

Ақпаратты өңдеуші оқушы әрбір мультимедиалық көріністі оқу матералының бөлігі деп қабылдайды. Ол әрбір бөлік бірнеше ең кішкене бөлікшелерден тұрады. Осы бөлікшелерді мультимедиа тілінде фрейм деп атайды. Яғни фрейм деп оқу материалы бөлігінің ішіндегі ең минималды мағыналық деректің сипаттамасы түсініледі. Оқу материалын яғни керекті ақпаратты талдаған кезде оның бөліктері мен фреймдерін дұрыс танып пайдаланса, оны талдау және меңгеру сапасы артады.

Интерактивті оқыту – көпқырлы құбылыс. Білім алушы белгілі бір педагогикалық мәселені шешуде өзінің білетінін есіне түсіреді, білімін басқалардың идеяларымен толықтырады, жаңа тәсілдерді меңгереді, өзінің стратегиялық бағытын анықтайды.

Интерактивті оқытуда интерактивті тақта үлкен қызмет атқарады. Тәжірибеде интерактивті тақтамен жұмыс жүргізуді жиі қолдану оқытудың белсенділігін арттыратыны көрінеді.

Егер интерактивті тақта интернет жүйесіне қосылса, жаңа сабақты бекітуде және сабақ үстінде тақырып бойынша көптеген жаңа ақпараттар алуға да болады.

Сабақ барысында шәкірттің білімге құштарлығын арттыру, еңбек етуге баулу, жалпы оқушы бойында жауапкершілік сезімін қалыптастыру – мұғалімге қойылатын басты талап. Осы талапты шешуде электронды оқытудың пайдасы зор.

Қорыта келгенде, жаңа технологияны меңгеру ұстаздың оқу-тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектеседі. Оқытудың озық технологиясын меңгеру оқытушының кәсіптік шеберлігіне байланысты. Бұл әрбір ұстазды ойландырып, жаңаша жұмыс істеуге, жаңа ізденістерге жетелейді. Осы орайда Жүсіпбек Аймауытов «Сабақ беру үйреншікті жәй ғана емес, ол жаңадан жаңаны табатын өнер», – деп тұжырым жасайды. Сондықтан оқытушы өз пәніне психологиялық тұрғыдан қарап, әдістемелік шеберлікпен келу керек. Сабақ барысында интерактивті технологияларды қолдану оқытушы жұмысын өнімді, нәтижелі, ал оқушылардың білім алу әрекетін мәнді, қызықты, пайдалы етеді. Мультимедиалық оқыту өмір бойы өз бетінше білім жинау машықтарына үйретеді.

Қолданылған әдебиеттер:

1.Білім технологиялары -2010.-№ 2.

2. Қазақстан мектебі -2009. -№7, 62-64бет.

4.Қазақстан кәсіпкері –2011. -№ 9, 11-12бет.