«Қызықты физика» гс

«Кәусар» гимназиясы

Пән: физика

Мерзімі: 13.12.2017

Мұғалімнің аты - жөні: Исмайлова Ж.

СЫНЫП: 7 «А, Б»

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:

Аспан сферасының негізгі сызықтары, нүктелері.

Осы сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

Аспан сферасымен таныс

Аспан сферасының ашылу тарихымен танысу

Сабақтың мақсаттары

Оқушылар:

Біздің аспан сферасы туралы біледі;

Аспан сферасының түзілісі мен тарихы туралы біледі;

Тілдік мақсаттар

Арнайы пәндік лексика мен терминология:

Аспан сферасы, Геодезиялық астрономия,

Құндылықтарды дарыту

Ынтымақтастық

Өзіне және өзінің айналасындағы адамдарға деген құрмет

Академиялық шындық

Пәнаралық байланыстар

Математика , дүниетану

АКТ қолдану дағдылары

Ақпаратты табу, құру және онымен жұмыс істеу, мәліметтер мен ой түйіндерімен бөлісе және алмаса отырып құрал – жабдықтар мен қосымшалардың кең ауқымын пайдалану арқылы өз жұмысын бағалау және жетілдіру

Бастапқы білім

Оқушылар алдыңғы тараудан біздің галактика туралы білулері тиіс.

Жоспар

Сабақтың барысы

Уақытты жоспарлау

Жоспарланатын іс-әрекеттер

Ресурстар

1 мин

Ұйымдастыру. Оқушыларды сабаққа психологиялық дайындау

4 мин

Сабақтың тақырыбымен, оқыту мақсатымен таныстыру. Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

Microsoft Power Point

30 мин

Геодезиялық астрономия – жарық бақылауынан азимуттық бағыттар және жер беті нүктелерінің географиялық координаталарын анықтаудың тәсілдерін зерттейтін астрономия бөлімі.

Сонымен қоса геодезиялық астрономия пәніне көрсетілген мақсатқа астрономиялық анықтама беруге көмектесетін аспаптарды оқу да жатады.

Ендік, бойлық және азимутты астрономиялық анықтау геодезиялық және гравиметриялық өлшеулердің нәтижесімен бірігіп берілген мерзімді құруға, мемлекеттік геодезиялық торларды бағыттауға, жер эллипсоидының параметрлерін және референц-эллипсоидқа қатысты квазигеоид биіктігін анықтауға мүмкіндік береді.

Жер беті нүктелерінің геодезиялық координаталарын аспан жарықтарын бақылау арқылы анықтайды. Ол үшін қабылданған есеп жүйесіндегі жарық жағдайын білу керек.

Астрономияда жарық жағдайы полярлы немесе тікбұрышты координаталармен анықталады. Аспан жарығы жерден әртүрлі арақашықтықта орналасады.

Астрономиялық есептерді шешу үшін жарықтан бақылау нүктесіне дейінгі жарық сәулесінің бағытын анықтау жеткілікті. Дегенмен есепті жеңілдету үшін жарықты әртүрлі, бірақ жерден бірдей арақашықтықта орналасқан деп санаған дұрыс, яғни сфера бетінде жобаланған сияқты.

Егер қандайда бір ұзындықтары бірдей, бірақ бағыттары әртүрлі кесінділер таңдап алып, оны бақылаушы тұрған О нүктесінен δ₁ ,δ₂ ,δ₃ ,δ₄ ,δ₅ ... жарықтарына бағыттасақ, онда алынған нүктелердің геометриялық орны сфера беті болады 

Көкжиек жазықтығы меридиан жазықтығымен қиылысатын NS түзуі жарты күндік сызық деп аталады. Жартыкүндік сызық аспан сферасының көмекші бетімен солтүстіктің N және оңтүстіктің S нүктелерінде қиылысады. Аспан меридианы мен көкжиек қиылысатын нүктелер солтүстік пен оңтүстік нүктелері деп аталады. Шығыс, батыс, солтүстік және оңтүстік нүктелер бір-бірінен 90º аралықта орналасып, көкжиектің ең негізгі нүктелері болып табылады.

Жер Күннің серігі болып табылады және ол Күнді орбита бойынша айнала қозғалады. Бірінші жақындағанда бұл орбитаны жазық қисық эллипске теңеуге болады. Жер Күнді толық бір рет бір жылда айналып шығады. Ал Жер бетінде тұрған бақылаушыға керісінше Күн Жері бір жыл ішінде бір рет толық айналып шығатындай болып көрінеді.

Жердің орбитасы ретінде қабылданатын эллипс жазықтығы эклиптика жазықтығы деп аталады. Эклиптика жазықтығы аспан сферасымен қиылысатын kγk'ψ үлкен шеңбері эклиптика деп аталады.

Эклиптика жазықтығы аспан экваторының жазықтығынан 23º27' бұрышқа қисайтылған. Бұл ε бұрышы экватордың эклиптикаға қисықтығы деп аталады. Сфера центрі арқылы өтетін, эклиптика жазықтығына перпендикуляр түзу эклиптика осі деп аталады, ал оның аспан сферасымен қиылысатын нүктесі эклиптика полюсі деп аталады. Эклиптиканың солтүстік полюске жақын R полюсі эклиптиканың солтүстік, ал оған диаметрлі қарама-қарсы R'полюсі эклиптиканың оңтүстік полюсі деп аталады.

Эклиптика мен экватор диаметрлі қарама-қарсы екі нүктеде қиылысады. Біріншсі Торпақ шоқжұлдызының белгісімен белгіленетін γ нүтесі арқылы Күн аспан сферасының оңтүстік жартышарынан солтүстік жартышарына қарай жылжып келе жатқанда 21 наурыз күні өтеді де, көктемгі күнтеңеру нүктесі деп аталады. Оған диаметрлі қарама-қарсы, Таразы шоқжұлдызының белгісімен белгіленетін ψ нүктесі арқылы Күн аспан сферасының солтүстік жартышарынан оңтүстік жартышарына қарай жылжып келе жатқанда 23 қыркүйек күні өтеді де, күзгі күнтеңеру нүктесі деп аталады. Күннің тұру нүктесі – көктемгі және күзгі күнтеңеру нүктесінен 90º аралықта тұрған эклпитика нүктелері. Солтүстік жартышарда Күн 22 шілде күні өтетін k жазғы күнтеңеру нүктесі, ал оңтүстік жартышарда Күн 22 желтоқсан өтетін k' қысқы күнтеңеру нүктесі орналасқан.

http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/669b5266-e921-11dc-95ff-0800200c9a66/5_8.swf

https://www.twig-bilim.kz/film/machines-building-the-pyramids-5775/

https://www.twig-bilim.kz/film/levers-wheels-pulleys-5773/

Сабақтың соңы

5 мин

1. Аспан сферасы дегеніміз сферасы не??

2. Құс жолы дегеніміз не?

3. Ан сферасын бірінші болып кім ашқан?

Қосымша ақпараттар

Оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Барлық оқушылар: Галактика туралы біледі. Құс жолы галактикасының құрылымы мен ашылу тарихы туралы біледі.Аспан әлемі туралы біледі

Практикалық жұмыс жасау кезінде ҚЕ бойынша нұсқаулық беру

Сабақбойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1: Сабақ басында күнделікті өмірде қолданысқа ие құралдар бойынша сұрақтар қою

2: Кері байланыс

Сабақтыжақсартуға не ықпалетеалады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

1: Жұптық жұмыс

2: Бейнематериалдар

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?

Уақытты дұрыс жоспарлау қажет