Ашық сабақ "Ара мен Шыбын" 4 сынып

Железин ауданының Алакөл жалпы орта білім беру мектебі

«Синтаксис сыры»

курсының бағдарламасы

2017 жыл.

Автор: Жуманова А.Н., Алакөл ЖББОМ-ң қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі.

Курс 34 сағатқа есептелген, аптасына 1 сағат

,,Синтаксис сыры ” факультативтік курсының бағдарламасы.

8- сыныпқа арналған «Синтаксис сыры » факультативтік курсының бағдарламасы қазақ тіл біліміндегі синтакистың орны мен рөлі, маңызы; синтаксистің зерттеу нысаналары: сөз тіркесі, тіркесу тәсілдерін ажырату; сөздердің байланысу тәсілдерін; сөздердің байланысу түрлерінің ерекшеліктері; сөйлемнің мағынасына және құрылымына қарай бөлінуінің жолдары; сөйлем мүшелері; сөйлемнің бірыңғай мүшелеріне тән белгілер; төл сөз, төлеу сөз, автор сөзінің ерекшеліктері мен тыныс белгілері туралы түсініктерді негізге ала отырып құрылды.

Түсінік хат.

Бұл факультативтік курс балалардың талап-тілегі мен ата-аналардың сұраныстары ескеріле отырып, оқушылардың жеке даму сипатын қамтамасыз етеді.

Мақсаты: қазақ тілінің синтаксис саласы бойынша: синтаксистің тіл біліміндегі орны мен маңыздылығын; сөз тіркесінің өзіне тән белгілерін, тіркесу тәсілдерін ажырату; сөздердің байланысу тәсілдерін; сөздердің байланысу түрлерінің ерекшеліктерін білу; сөйлемнің мағынасына және құрылымына қарай бөлінуінің жолдарын айыру; сөйлем мүшелерінің түрлерін айыру; сөйлемнің бірыңғай мүшелеріне тән белгілерді; төл сөз, төлеу сөз, автор сөзінің ерекшеліктері мен тыныс белгілерін ажырата алу; сөйлемге синтаксистік талдау жасай алуға үйрету.

Міндеттері:

- қазақ тілінің ұлт тілі ретіндегі маңызы мен мәнін, қызметін, даму жолдарын таныту ;

- оқушылардың тіл туралы түсінігін кеңейту, тілдің қоғамдық- әлеуметтік мәнін, қызметін түсіндіру;

- синтаксистің тіл біліміндегі орны мен маңыздылығын таныту;

- мәтін арқылы танымдық қызығушылығын арттыру;

- оқушылардың тілдік сауаттылығын арттыру, шығармашылық қабілеттерін дамыту;

- сөйлеу мәдениеті талаптарына сай тілдік құзыреттерін қалыптастыру.

Оқу бағдарламасында бұл курс қаралмайды.

Курсты оқу барысында оқушылар білуі керек:

-«Синтаксис сыры» курсында меңгерген тақырыптары бойынша жан-жақты ізденіс жұмыстары арқылы, өз білімдерін өмірде қолдана алу.

Курсты меңгеру барысында оқушылардың білім дағдысы:

-тақырып бойынша баяндау, шығарма жазу, өлең шығару, сөзжұмбақтар құрастыру, тест құрастыру, деңгейлік тапсырмалармен жұмыс жасай алу.

Бағалау критериялары:

-курсты меңгерудегі бағасы «меңгерді» - «меңгерген жоқ»

Бағдарлама мазмұны. 8-сынып, аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат.

1. Синтаксис және пунктуация . ( 3 сағат)

Синтаксис пен пунктуация жайында жалпы түсінік. Сөздердің байланысу тәсілдері. Сөздердің байланысу түрлері.

2. Сөз тіркесі. ( 2 сағат)

Сөз тіркесі. Сөз тіркесінің құрылысы. Сөз тіркесінің лексико – грамматикалық мағынасы.

3. Сөйлем. (2 сағат)

Сөйлем туралы түсінік. Сөйлемнің түрлері.

4. Сөйлем мүшелері. (1 сағат)

Сөйлем мүшелері туралы түсінік.

5. Тұрлаулы мүшелер. (3 сағат)

Бастауыш пен баяндауыш. Бастауыш пен баяндауыштың байланысы.

Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша.

6. Тұрлаусыз мүшелер. (4 сағат)

Толықтауыш. Толықтауыштың түрлері және байланысы.

Анықтауыш. Дара және күрделі анықтауыш. Анықтауыштың байланысы. Пысықтауыш. Пысықтауыштың түрлері және байланысы. Сөйлем мүшесіне талдау тәртібі.

7. Сөйлемнің бірыңғай мүшелері. (4 сағат)

Сөйлемнің бірыңғай мүшелері. Бірыңғай мүшелердің жалғаулық шылаулар арқылы байланысуы. Бірыңғай мүшелердің тыныс белгісі. Жалпылауыш сөздер. Жалпылауыш сөздердің тыныс белгілері. Сөйлемнің айқындауыш мүшелері.

8. Жай сөйлемнің түрлері. (4 сағат)

Жай сөйлемнің түрлері. Жақты және жақсыз сөйлемдер. Жалаң және жайылма сөйлемдер. Толымды және толымсыз сөйлемдер. Атаулы сөйлем.

9. Құрмалас сөйлемдер. (1 сағат)

Құрмалас сөйлем жөнінде түсінік.

10. Салалас құрмалас сөйлем. (4 сағат)

Салалас құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары туралы түсінік. Ыңғайлас, себеп-салдар салалас құрмалас сөйлемдер. Қарсылықты, түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлемдер. Түсіндірмелі, талғаулы, кезектес салалас құрмалас сөйлемдер.

11. Сабақтас құрмалас сөйлемдер. (2 сағат)

Сабақтас құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары туралы түсінік. Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері.

12. Аралас құрмалас сөйлем. (2 сағат)

Аралас құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары туралы түсінік. Құрмалас сөйлемнің тыныс белгілері.

13. Төл сөз бен төлеу сөз. (2 сағат)

Төл сөз бен төлеу сөз туралы түсінік. Төл сөздің тыныс белгілері.

Синтаксистан өткенді қайталау.

Оқу-әдістемелік жабдықтары.

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Қазақ тілі . 8 - сынып. С. Аманжолов... 2004 ж.

2.Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы.

3. Ишмұхамедов Ә. Қызықты грамматика. 1995 ж.

4.Қазақ тілі. «Шың - Кітап», 2007 жыл.

6.Оқушы анықтамасы «Қазақ тілі»

7.Қазақ тілі. 8-сынып 1997

8.Т.Жанұзақов Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі «Дайк- Пресс»-2008

Синтаксис сыры. 8 - сынып.

Барлығы – 34 сағат. Аптасына – 1 сағат.