Мерзімі:

Мектеп: Т.Рысқұлов атындағы мектеп-лицейі

Мұғалімнің аты-жөні: Аманкулова Р

Сабақтың тақырыбы

«Аяз би» ертегісі. Кейіпкерлер.

Оқу мақсаттары

6.3.2.1 кейіпкерлер жүйесінің заманауи жаңашылдығын өзара салыстырып баға беру;

Сабақтың мақсаттары

• Кейіпкерлерді таниды, баға береді.

• Кейіпкерлер жүйесінің заманауи жаңашылдығын салыстырып, түсініп баға береді.

• кейіпкерлер жүйесінің заманауи жаңашылдығын өзара салыстырып, қолданып талдайды.

Бағалау критерийлері

1. Кейіпкерлерді таниды

2. Кейіпкерлер жүйесінің заманауи жаңашылдығын салыстырады.

3. Кейіпкерлерге баға береді.

Тілдік мақсаттар

Тілдік мақсаттарыңызды белгілеңіз, соның ішінде қолданылатын сөздер мен сөз тіркестерге мысалдар келтіріңіз.

Уәзір, гаһар, тұлпар, наубай, Арал теңізі, Барсакелмес, хан

Пән лексикасы және терминология:

Сөздердің тура мағынасы, ертегі, мақал-мәтелдер

Диалог және жазылым үшін қажетті сөз тіркестер;

Аяз хан, ертегі кейіпкерлері, қырық уәзір,шынайы өмір, бір тұлға

Талқылау сұрақтары:

1.Адам тілі тас жарады

Тас жармаса бас жарар

2.Сөз тапқанға қолқа жоқ

3.Қылыш үстінде серт жүрмейді

4.Аға – өлсе,іні мұра

5.Біреуге ор қазба ,өзің түсерсің

6.Аяз әліңді біл, құмырсқа жолыңды біл.

Құндылықтармен байланыс

ТАРИХТЫҢ, МӘДЕНИЕТ ПЕН ТІЛДІҢ БІРТҰТАСТЫҒЫ

Алдыңғы білімі

6.3.3.1 -әдеби туындыдағы кейіпкердің типтерін тек тұрғысынан сипаттау;

Жоспар

Жоспарланатын уақыт

Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер

Теңеу-көркемдеп суреттеуде затты, құбылысты екінші зат,құбылыспен салыстырып бейнелеу. Сексеуілдің шоғындай, тәрелкедей болып уатылғанша, пышақтай болып басы кесілгенше, гауһар тастай.

Портрет-адамның бет-пішінін бейнелеу, түр-тұлғасын таныту. Жаман үстінде жыртық тоны, басында тері тымағы бар, ұсқынсыз адам.

Синонимдер: Ақылды,данышпан; Ұсқынсыз,жаман, сиықсыз, адам көргісіз; Бай, мырза; Көзіккен, көз тиген; Араздастырайық, арасына от жағайық; Айып, қате; Іргеңді көтер, көш;

Дереккөздер

Сабақтың басы

4 минут

Сабақтың ортасы

10 минут

5 мин

2 мин

2 мин

7 мин

5 мин

І.Ұйымдастыру кезеңі

( Оқушыларды түгелдеп ,сабаққа назарын аударамын. Сабақ мақсатымен таныстырамын)

Сабағымыз сәтті өтуіне психологиялық дайындық жасау

С Ә Т Т І Л І К

Сүйкімді

Төзімді

Әдемі

Тәртіпті

Ізетті

Құрметке лайықты

Іскер

Кеңпейіл Осы сөздердің ішіндегі бізге ең керекті сөз

ІІ.Қызығушылықты ояту

Оқушылар теңеу, портрет, синонимдер арналған мысалдар бойынша

3 топқа бөлінеді.

1.Оқушылардан  үй тапсырмасын сұраймын:

«Интервью» стратегиясы арқылы

А) Оқушылардан ертегі желісі бойынша құрған жоспарларын сұраймын;

Ә)  Ертегінің мазмұнын қаншалықты түсінгенін анықтау үшін әр топқа  сұрақтар қоямын:

1. Уәзірлер не үшін шөптің жаманы деп шеңгелді алды?

2. Уәзірлер не үшін Жаманды адамның жаманы деп шешті?

3. Уәзірлер неліктен құстың жаманы деп қырғауылды таңдады?

4. Жаман гауһар тастың ішінде құрт барын қайдан білді?

5. Жаман тұлпардың сиырға шатыс екенін қайдан білді?

6. Жаман ханның наубайдың баласы екенін қайдан білді?

Дескриптор:

1. Бір-бірінен сұхбат алады.

2. Сұраққа жауап табады.

Қ.Б: Басбармақпен бағалау

І. Ұйымдастыру кезеңі

(Оқушылар назарын сабаққа аударамын,сабақ мақсатымен, тақырыбымен таныстырамын , топқа бөлінеді)

Қызығушылықты ояту

Ертегінің бала дүниетанымына әсері туралы біледі..

«Болжау» стратегиясы арқылы шығарманың тақырыбы мен идеясына болжам жасайды.

• Ертегі не туралы болуы мүмкін?

Оқушылар пікірі сұралады.

Адамның ең жаманы болған адам ертегінің басты кейіпкері – Жаман ертегіде Аяз би атануы оның даналығында

1. Ертегінің бас кейіпкері жаман адам ба?

2. Ол хан болуға лайық па?

3. Оған «Аяз би» деп ат қоюда қандай мән бар?

Тарихи аңыздарға қарағанда,Аяз би Арал теңізі жағасында өмір сүрген.Оның тарихи адам екендігі Арал теңізіне 200 шақырым жерде табылған «Аяз» қаласының орны да дәлелдейді.Аңыз бойынша Аяз әуелі ханға уәзір,кейін өзі хан болыпты деседі. Аяз биге қатысты аңызда аталатын «Барсакелмес» деген жер Арал теңізінде орналасқан.

Дескриптор:

1. Аяз би туралы мәлімет білді.

2. Идеясын ашады

Қ.Б: Басбармақпен бағалау

«Топтастыру» стратегиясы

Дескриптер:

1. Топтастыра білді.

2. Мінездемебере білді

ҚБ: Басбармақпен бағалау.

Берілетін тапсырмалар:

І тапсырма Кесте толтырады.

Керемет пікірталас»

Барлық оқушылар бірнеше шағын топтарға бірігеді. Әр топтан

бір өкіл шығады. Әрқайсысы бір кейіпкерді таңдап алады. Сол кейіпкерді шынайы өмірдегі бір тұлғамен салыстыра отырып баға береді.

Дескриптор:

1. Кейіпкерлерлерді таңдап алды.

2. Шынайы өмірдегі бір тұлғамен салыстырды.

Қ.Б: «Қол шапалақ»

.

Т. Ертегі үзіндісін ойнап көрсету

Мұғалім ертегі мәтінінен сценарийге лайықты эпизодтарды іріктеп, сыныпты екі топқа бөледі.Әр топ ерекше сценарийдің үлгісін жасайды.

Оқушылар көрініске дайындық барысында мыналарға назар аударуы керек:

• қозғалыс пен іс-әрекет, актерлердің ойыны;

диалогтың айтылуы, түпнұсқадан алшақтамау

. 1.Оқушылар өздері жаттап келген ертегі үзінділерін дыбыс шкаласы бойынша кезектесіп айтады

2 . Оқушылар үзінділерді тыңдай отырып, кейіпкер бейнесін ашатын жолдарды жазып алады.
3. Мұғалім оқушыларға ертегі туралы бірнеше үзінді таратады.

Оқушылар тапсырмадағы кейіперді образы мен іс-әрекетін сипаттайтын тірек сөздердің астын сызады. Олар асты сызылған сөздердің Жаман образын ашудағы нақты әсерін талқылайды.

Дескриптор:

1. Ертегі үзінділерін жатқа айтты.

2. Кейіпкер бейнесін ашты.

3. Сценарий үлгісін жасайды.

Қ.Б: Басбармақпен бағалау.

Топтық жұмыс

1. Оқушылар өз топтарында  кезек-кезек жауап береді.

2.Тиісті анықтамаларды мысалмен талдап, өз сөздерімен дәлелдейді, флипчарттарға жазады. 

1-топ    Ертегіде кездесетін кейіпкерлерді бойындағы қасиеттеріне қарай жағымды, жағымсыз деп топтастырады, қорғайды. 

2-топ Басты кейіпкер Аяз бидің өткен сынақтарын жазады, қорғайды. 

3-топ Аяз би қандай қасиеттері арқылы мұратына жеткенін тізбектеп жазады.

Дескриптор:

1. Флипчарттармен жұмыс жасады.

2. Топтастыра қорғайды.

Қ.Б: «Қол шапалақ»

Сабақты бекіту

2 минут

ІІІ. Ойтолғаныс

Мәтіндегі мақал-мәтелдерді теріп жазу

1.Адам тілі тас жарады

Тас жармаса бас жарар

2.Сөз тапқанға қолқа жоқ

3.Қылыш үстінде серт жүрмейді

4.Аға – өлсе,іні мұра

5.Біреуге ор қазба ,өзің түсерсің

6.Аяз әліңді біл, құмырсқа жолыңды біл.

«Алма ағашы»

«Біреуге ор қазба,өзің түсесің» мақал-мәтелдің мағынасы қандай? Соны уәзірлердің қылықтарынан мысал келтіре отырып ойтолғау жаз.

Сабақтың соңы

3 минут

Рефлексия : Сабақта сізге не маңызды болды?

Қандай тапсырма қиындық келтірді?

Саралау

Рефлексиялық кезең

1.Адам тілі тас жарады, .... .

2.Сөз тапқанға ….. .

3.Қылыш үстінде…. .

4.Аға – өлсе,…. .

5.Біреуге ор қазба ,…. .

6.Аяз әліңді біл, …… .

Кері байланыс

«Алма ағашы»

стикер

Қосымша ақпарат

Қорытындылау

Төмендегі бөлікті сабағыңыз туралы өз ойыңызды жазуға қолданыңыз. Өз сабағыңыз бойнша сол жақ бағандағы сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Сабақ барысында өзгертулер енгіздіңіз бе? Неге?

2. Жүргізілген жұмыс түрлері қаншалықты тиімді болды?

Қорытынды бағалау

Ең жақсы өткен екі нәрсе не?

1:

2:

Қандай екі нәрсе сабақты жақсартар еді?

1:

2:

№

Сұрақ

Жауап

1

«Аяз би» ертегісінде Жаманға Меңді сұлу қандай заттар береді

гауһар тас,пышақ тәрелке,қайрақ

2

Меңді сұлу берген заттарды Жаман не істеді?

қайрақты төске қойып,балғамен бөледі,тәрелкені катып,пышақты жетегінен сындырады,гауһар тасты қақ жарады

3

Уәзірлер не үшін шөптің жаманы деп шеңгелді алады?

өзі тіккен,арасынан жүрсе киім жыртады,мал жемейді,шөп жаманы осы дейді

4

Уәзірлер не үшін жаманды адамның жаманы деп шешті?

үстіндегі жыртық тоны мен басындағы тері тымағына,ұсқынсыздығына қарап

5

Хан уәзірлерімен келісіп,жаманның әйелін алу үшін Жаманды қайда жұмсайды

Барсакелмес

6

Уәзірлер неліктен құстың жаманы деп қырғауылды таңдады?

Үстінде жүні жоқ,уысқыны құстың жаманы осы деп қырғауылды атайды

7

Хан Жаманды қайда көшіріп жібереді?

Ақша ханның еліне

8

Жаман не үшін шөптің жаманы қарақоға деді?

қарақоға отқа жақсам,жанбайды үрлесем

9

Жаманды шақыруға хан бір жігітті жібереді. Жіберген жігіті барып,үйден сығалап қараса төрде төсекте Жаман отыр,ал әйелі осы уақытта не істеп отыр?

әйелі айнаға қарап,өз көркіне таңғалып отыр

10

Барсакелместегі інжілі қой ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты

Бір түгі — алтын,бір түгі – күміс,сойса терісі адамға тон.Соның терісінен үстіне кигіс келеді,-дейді

11

Жаман тұлпардың сиырға шатыс екенін қайдан білді?

Тұлпардың судан әрі-бері өткенде аузын суға малып,артқы аяғын сілкіп өтті.Сиырдың күніне қырық суарсаң да суға аузын малмай отыр

12

Ертегідегі інжілі үйрек қалай суреттеледі?

Хан не үшін қызықты?

қанаты күміс басқа жері алтын соны тәж қылып кигім келеді

13

Жаман гауһар тастың ішінде құрт бар екенін қайдан білді?

тастың өз қасиетіндей салмағы болу керек.Тас жеңіл екен құрт бар екенін содан білдім

14

Барсакелместегі дәудің інжірі қара арғымағы ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?

дәудің інжіілі қара арғымағы бар,бір шапқанда жүз шақырым шабады дейді соны білгім келеді

15

Жаман ханның наубайдың баласы екенін қайдан білді?

хандардың ішер асы жал-жая аузыңыз түспей ,нан,көже түсіп мені аспазға жібердіңіз

16

Е,шырағым,жасым сексенге келгеде біреудің қанын жүктеп не қылайын.Бір сыр бар еді,оны тәуірінің өзі ғана білетін еді.Мен білетін едім . Осы сөз кімнің сөзі?(

ханның анасының сөзі

17

Ертегідегі жаманды дарға асып өлтіргелі жатқанда келген адам қалай бейнеленген?

ақбоз атты,ақ киімде,бетіне жатқан кісі

18

Ханның әкесінің аты

Зәрлі хан

19

Жаман неліктен ханға шынын айтпаған еді?

қайрақтай болып,тәрелкедей болып уатылғанша,пышақтай болып кесілгенше ,сыр айтпаймын

20

Меңді сұлу Жаманды өлімнен құтқарып,дардың жібін қиып,көкірегіне қылышын тастап кеткені оның не дегені?

мен үшін кінәсіз өлме,ерлігіңді көрдім,қылыш үстінде серт жүрмейді деугіш еді,антыңды қайтып ал

21

Уәли байдың қызы Меңді сұлуға келген бай балалары мен Хан балалары қыз берген заттарды көргенде неге ашуланады?

Менің үйде пышағым жоқ па,болмаса қазынамда гауһар тасым жоқ па,я тіпті қайрақ теге алмай жүрмін бе

22

Хан шаңыраққа қарап,ойланып жатып 40 уәзіріне қандай жұмбақ жасырды?

Жау шапты,ел бүлінді,апат соқты

23

Жаман Барсакелместен келгенде ханға не дейді?

Уәзірлер шығарып салған соң,бір аш арыстан соңымнан қалмады.Мына жауды мұңатайын деп қылышымды суырып алып кетті,сіздің ордаға кірдім

24

Жаман өзі хан болған соң ордасының маңдайшасына не шегелеп қойды?

жыртық тоны мен Жаман тымағы

25