Ашық сабақ "Батыс Сібір жазығы" 8-сынып

Тақырыбы: Батыс Сібір жазығы

Мақсаты:Білімділігі: оқушылардың Батыс Сібір жазығының географиялық орны, жер бедері, пайдалы қазбалары, климаты, өзендері мен көлдері туралы кең ауқымды танымын қалыптастыру.

Дамытушылығы: оқулықпен, карталарды пайдалана білуге, жаңа тақырыпты талқылауға, өз бетімен жұмыс істеуге үйрену.

Тәрбиелілігі: өз елін, жерін сүюге, оны қорғауға тәрбиелеу.

Әдісі: салыстыру, сұрақ – жауап, бір айналым сөйлем әдісі, оқулықпен , картамен жұмыс істеу, кестелер толтыру.

Көрнектілігі: Қазақстанның физикалық, тектоникалық карталары, үлестірмелер слайд, компьютер.

1. Сабақты ұйымдастыру: Сынып оқушыларын түстер арқылы 4 топқа бөлу, әр топқа жеке тапсырма беру, Сабақтың өтілу барысымен таныстыру.

2..материалды еске түсіруге арналған тест сұрақтары.

Тест №1 Тұран жазығының географиялық орны, жер бедері.

1.Тұран жазығы қай кезеңде қалыптасқан?

А) кайнозой В) палеозой С) мезозой д) архей

2. Маңғыстау тауының биік нүктесі:

А) Бесшоқы В) Сарышоқы С) Қаратау Д) Мұзтау

3.Қазақстандағы ең терең ойыс:

А)Қарынжарық В) Қарақия С) Өлітеңіз Д) Ассалкөлі

4. Сарыарқа мен Мұғалжар арасындағы үстірт:

А) Үстірт В) Орал алды үстірті С) Торғай үстірті Д) Сырдария жазығы

5) Сарысу мен Балқаш көлінің аралығындағы үстіртті шөл:

А) Мойынқұм В) Бетпақдала С) Балқаш-Алакөл Д) Қызылқұм

Тест №2 Климаты

6. Тұранның климаты:

А) Ылғалды В) Құрғақ континентті С) Теңіздік д) Муссонды

7) Қаңтардың орташа температурасы:

А) -18 , -5 В) -25 , -30 С) 0 ,+2 Д) +5 ,+7

8) Шілденің орташа температурасы:

А)+18 ,+20 В) +15, +16 С) +22 ,+29 Д)0,+7

9) Жауын – шашын мөлшері:

А) 300-350мм В) 310-200мм С) 200-250мм Д) 80-100мм

10.Тұрған жазығы қандай табиғат зоналарында жатыр?

А)Орманды дала В) Шөл, шөлейтті С) Далалы, орманды Д) шөлді

Тест №3 Пайдалы қазбалары

11. Тұран жазығының басты байлығы:

А) Мұнай В) көмір С)Фосфор Д) алтын

12. Торғай үстірті мен Іле аймағында қандай пайдалы қазба кең таралған?

А) Темір В) қоңыркөмір С) Алтын Д) тұз

13. Арал теңізінде не өндіріледі?

А) мұнай В)газ С) тұз Д)сода

14. Ақтауда не өндіріледі?

А) әктас В) қаратас С) сода Д) көмір

15. Шу мен Сарысу өзендерінің төменгі ағысында жатқан құмды жазық:

А) Бетпақдала В) Мойынқұм С) Қызылқұм Д) Қарақұм

Тест №4 Ішкі сулары

16. Тұран жазығының басты өзені:

А) Сырдария В) Шу С) Талас Д) Лепсі

17. Торғай үстіртінің өзендері:

А) Іле, Шу В) Торғай Ырғыз С) Ақсу ,Лепсі Д) Ертіс, Бұқтырма

18. Мойынқұм мен Бетпақдаланың негізгі өзендері:

А) Сырдария, Сарысу В) Іле, Қаратал С) Шу, Талас Д) Арыс, Ақсу

19. Тұран жазығының көлі

А) Сілетітеңіз көлі В) Каспий теңізі С) Теке көлі Д) Ақкөл көлі

20. Тұран жазығының қорықтары:

А) Барсакелмес, Үстірт В) Алматы С) Алакөл Д) марқакөл

Тест сұрақтарыныңжауаптары

1.В 2.А 3.В 4.С 5.В 6.В 7.А 8.С 9.Д 10.В 11.А 12.В 13.С 14.А 15.В 16.А 17.В 18.С19.Д 20.

М. Мақатаевтың «Алтай-Атырау» поэмасынан үзінді оқу.

Армысың, Атырауым бозаң далам,

Каспий мен Жайықтан көз алмаған

Ұмыттыңба сонау бір кездеріңді

Құлан жорытса құмыңды кезе алмаған

Бұл қай өңір? (Шығыс Европа жазығы)

О, Жетісу! Сандық тау, сандал белім

Шоқтығы өсіп, жал бітіп, жанданды елім

Байлықты айтып несіне мақтанамын

Балақ, қойнын несіне ақтарамын.

Жетісудің байлығын білмек болсаң

Бір уыс топырағын ал қарағым.

Тоқтар емес толастап бөгесінде

Сырдың елі ғарыштың кемесіндей

Жатыр шалқып Аралым ақ айдыным

Ырыс құйған қазақтың тегешіндей.

Бұл үзінді қай өлкеге сипатталған? (Тұран жазығы)

Жап-жалпақ жауырынды жатыр дала

Ақын дала алапат батыр дала

Ақмола мен Қостанай арасында

Дәнөскен тақырға да тотырға да

Ерекше–ау жаралыпсың затың дала!

Ох, неткен айдынды өңір, алып өңір

Астықты омырауына салып өңір.

Бұл қай өңір? (Солтүстік Қазақ жазығы)

Жаңа сабаққа арналған тапсырмалар.

Сынып оқушыларын 4 топқа бөліп, әр топқа жеке тапсырмалар беру. (постер қорғау)

1 –тапсырма.

1 – топ тапсырмасы: Солтүстік Қазақ жазығының географиялық орны, жер бедері, геологиялық құрылымы.

2 – топ тапсырмасы: Пайдалы қазбалары,

3 – топ тапсырмасы: Климаты, табиғат зоналары.

4- топ тапсырмасы: Өзендері мен көлдері.

Топқа берілген 1 – тапсырма бойынша қорытындылаймын:

Солтүстік Қазақ жазығының қазақстандық бөлігі 4 ауданға бөлінді:

*Есілдің жазық орманды даласы.

*Тобыл – Обағанның жазық даласы.

*Есіл – Ертіс даласы

*Ертіс – Құлынды жазығы.

Пайдалы қазбалар.

O Соколов – Сарыбай, Қашар кен орнында – темір рудасы.

O Рудный қаласында байыту комбинаты.

O Әйет, Лисаков никель көмірдің мол қоры.

O Хромит, боксит, кобальт кені.

O Құрылыс материалдары.

Климаты:

Жауын – шашын 350мм

Шілденің орташа темп. +18С, +20С.

Қаңтарда -17С, -19С.

Қарқалың, орташа қалыңдығы 30-50см

Өзеңдері:

Ертіс,Есіл, Тобыл

Шағын өзендері: Үй, Тоғызақ, Әйет, Обаған, Өлеңті, Шідерті.

Көлдері: Құсмұрын, Шағалалытеңізі, Сілетітеңізіт.б

1 – топ тапсырмасы: кескін картаға Солтүстік Қазақ жазығының жер бедерін түсіру.

2 – топ тапсырмасы: Географиялық диктант

Солтүстік Қазақжазығының климаты континенттілігімен көзгетүседі. Орта Азияның ыстық  ауасы еркін енеді. Жауын-шашынның 60 пайызы жаз айларында жауады. Шілденің орташа температурасы 18-20 градус , қаңтарда -17-19 градус.

Қардың қалыңдығы 30-50 см жетеді.

Темір рудасы Соколов-Сарыбай , Қашар кен орындарында өндіріледі.

3 – топ тапсырмасы: Семантикалық карта толтыру

Есілдің жазық даласы Тобыл-Обаған жазығы Есіл-Ертіс даласы ЕртісҚұлынды жазығы

Обаған өзені

Есіл өзені

Құсмұр-ынкөлі

Сілетітеңіз көлі

Шағалалы теңізкөлі

Жалаулы көлі

4-топ тапсырмасы : 2 жазықтың бір – бірінен айырмашылығы

Ұқсастық және даралық кестесін толтыру.

Топқа берілген 2 – тапсырма бойынша қорытындылаймын:

Шығыс Еуропа-Солтүстік Қазақ жазығы

Екі жазықтың бір – біріне ұқсастығы:

? Екі жазықтыңдак өпбөлігіРесейтерриториясындажатыр.

? Екіжазықтаойпаттыболыпкелген

? Екіжазықтатөрттікдәуіргедейінтеңізастындажатқан.

? Көбінежауын – шашынжаздаболады.

? Шөгіндіжыныстарыныңқалыңдығы 3000 м

? Екіжазықтапайдалықазбаларға бай

? Шөгіндіжыныстарыұқсас

? Ресейшекарасыменшектеседі

? Екіжазықта Орал тауыменшектеседі.

? Өзендерментілімделіпжатыр

Екіжазықтыңбір – біріненайырмашылығы:

Тұран жазығы- Солтүстік Қазақ жазығы.

1. Географиялық орны екі түрлі

2.Өзендер ағысының бағыты екі түрлі

3. Тұранжазығы Каспий теңізіменшектеседі.

4. Өзендерағысыныңбағытыекітүрлі

5. Тектоникалыққұрылымыұқсамайды

6. Органикалықдүниесіұқсамайды

7. Жербедеріұқсамайды

8. СолтүстікҚазақжазығындаөзендер мен көлдеркөп

9. СолтүстікҚазақжазығымұзданудәуірініңәсеріндеболады.

10.Солтүстік Қазақжазығыныңжауын – шашынкөпболды.

Тұранжазығыныңтабиғатжағдайыныңқолайсызы. Табиғатжағдайыныңқолайлысы

1.Климаты құрғақ, суғатапшы 1. Қаржұқатүседі, мал жақсыжайылады

2. Булануөтежоғары 2. Теңізбеншектесіп, балықшығарады

3. Органикалықдүниесі 3. Пайдалықазбаларыкөп

СолтүстікҚазақжазығы

ТабиғатжағдайыныңқолайсызыТабиғатжағдайыныңқолайлысы

1. Қысысуық, ұзақ1. Жаздажауын – шашынкөптүседі

2. Көктемкешшығады2. Топырағықұнарлы

3. Топырақэрозиясыжоғары3. Пайдалықазбаларыкөп

4. Органикалықдүниеге бай .

ҚорытындыБірайналымсөйлем….

Не оңайболды?

Не қиынболды?

Бағалау .

Үйгетапсырма: БатысСібіржазығы , параграф 42. Сарыарқатуралымәліметжинақтау.

№1 Тұран жазығының географиялық орны, жер бедері.

1.Тұран жазығы қай кезеңде қалыптасқан?

А) кайнозой В) палеозой С) мезозой д) архей

2. Маңғыстаутауыныңбиікнүктесі:

А) Бесшоқы В) Сарышоқы С) Қаратау Д) Мұзтау

3.Қазақстандағы еңтереңойыс:

А)Қарынжарық В) Қарақия С) Өлітеңіз Д) Ассалкөлі

4. Сарыарқа мен Мұғалжарарасындағыүстірт:

А) Үстірт В) Орал алдыүстірті С) Торғайүстірті Д) Сырдарияжазығы

5) Сарысу мен Балқашкөлініңаралығындағыүстірттішөл:

А) Мойынқұм В) Бетпақдала С) Балқаш-Алакөл Д) Қызылқұм

Тест №2 Климаты

6. Тұранның климаты:

А) Ылғалды В) Құрғақконтинентті С) Теңіздік д) Муссонды

7) Қаңтардыңорташатемпературасы:

А) -18 , -5 В) -25 , -30 С) 0 ,+2 Д) +5 ,+7

8) Шілденіңорташатемпературасы:

А)+18 ,+20 В) +15, +16 С) +22 ,+29 Д)0,+7

9) Жауын - шашынмөлшері:

А) 300-350мм В) 310-200мм С) 200-250мм Д) 80-100мм

10.Тұрған жазығықандайтабиғатзоналарындажатыр?

А)Орманды дала В) Шөл, шөлейтті С) Далалы, орманды Д) шөлді

Тест №3 Пайдалықазбалары

11. Тұранжазығыныңбастыбайлығы:

А) Мұнай В) көмір С)Фосфор Д) алтын

12. Торғайүстірті мен Ілеаймағындақандайпайдалықазбакеңтаралған?

А) Темір В) қоңыркөмір С) Алтын Д) тұз

13. Арал теңізінде не өндіріледі?

А) мұнай В)газ С) тұз Д)сода

14. Ақтауда не өндіріледі?

А) әктас В) қаратас С) сода Д) көмір

15. Шу мен Сарысу өзендерініңтөменгіағысындажатқанқұмдыжазық:

А) Бетпақдала В) Мойынқұм С) Қызылқұм Д) Қарақұм

Тест №4 Ішкісулары

16. Тұранжазығыныңбастыөзені:

А) Сырдария В) Шу С) Талас Д) Лепсі

17. Торғайүстіртініңөзендері:

А) Іле, Шу В) ТорғайЫрғыз С) Ақсу ,Лепсі Д) Ертіс, Бұқтырма

18. Мойынқұм мен Бетпақдаланыңнегізгіөзендері:

А) Сырдария, Сарысу В) Іле, Қаратал С) Шу, Талас Д) Арыс, Ақсу

19. Тұранжазығыныңкөлі

А) Сілетітеңізкөлі В) Каспий теңізі С) Текекөлі Д) Ақкөлкөлі

20. Тұранжазығыныңқорықтары:

А) Барсакелмес, Үстірт В) Алматы С) Алакөл Д) марқакөл

Географиялық диктант

Солтүстік Қазақ жазығының климаты континенттілігімен көзге түседі. Орта Азияның ыстық ауасы еркін енеді. Жауын-шашынның 60 пайызы жаз айларында жауады. Шілденің орташа температурасы 18-20 градус , қаңтарда -17-19 градус.

Қардың қалыңдығы 30-50 см жетеді.

Теміррудасы Соколов-Сарыбай , Қашар кенорындарындаөндіріледі.

	Есілдіңжазықдаласы	Тобыл-Обағанжазығы	Есіл-Ертісдаласы	Есіл-Ертісдаласы
Обаған өзені
Есіл өзені
Құсмұр-ын көлі
Сілеті теңіз көлі
Шағала лы теңіз көлі
Жалау лыкөлі