Ашық сабақ: "Элементтердің табиғи ұяластары және олардың қасиеттері." 9сынып

Элементтердің табиғи ұяластары және олардың қасиеттері.

Сабақтың тақырыбы: Элементтердің табиғи ұяластары және олардың қасиеттері.

Сабақтың міндеттері: Оқыту: Элементтердің ұқсастығы мен айырмашылығы арқылы оларды табиғи сілтілік, сілтілік жер, халькогендер, галогендер, асыл газдарға топтастыру туралы мағлұмат беру. Химия тілінде сөйлеуді жалғастыру.

Дамыту: топтардағы элементтердің физикалық, химиялық қасиеттерінің салыстырмалы атомдық массасына, орналасқан ұясына тәелді екені туралы түсінігін дамыту.

Тәрбиелеу: табиғатты, заттарды (жай, күрделі) тануға, пайдалану, қолдану ретін (экологиялық) ұғынуға тәрбиелеу. Химиялық тіл мәдениетін қалыптастыра отырып сөйлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Аралас сабақ.

1.Ұйымдастыру кезеңі: Сыныпты түгендеу, сабаққа даярлау.

2.Үй тапсырмасын сұрау:

І-деңгейлік тапсырма

1 – топтама 2 – топтама

Na, K, C, S Al, Ln, Be, Ge

Аттарын ата. Аттарын ата

Оксидтерінің формуласын Оксидтердің формуласын

құрастыр құрастыр

3 – топтама 4 – топтама

Na₂O, CO₂ Al₂O₃, LnO

Аттарын ата Аттарын ата

Гидроксидтердің формуласын Гидроксидтердің формуласын

құрастыр құрастыр

ІІ-деңгейлік тапсырма

5 – топтама 6 — топтама

Айналымдарды жүзеге асыр Айналымдарды жүзеге асыр

LnO — LnCl₂, -K₂LnO₂ Al₂O₃ — (Al₂SO₄) — K₃ AlO₃

3 – деңгейлік тапсырма

7 – тапсырма 8 – тапсырма

Күкірт қышқылының 0,5 молімен Берилий гидроксидінің 0,5 моліне

әрекеттесетін мырыш гидрокси- калий гидроксидінің артық мөлше-

дінің массасын есепте рімен әсер еткенде неше грамм

калий берилаты түзіледі?

9 – топтама 10 – топтама

78,4 л оттегінің қ.ж. массасы 1,5 моль хлор қ.ж. қагша көлем

қанша? алады?

11 – топтама 12 – топтама

Сөндірілген ізбеске 3,15 г азот 28 г литий сумен әрекеттескен

қышқылын қоссақ кальций кезде қанша көлем сутегі бөлініп-

кальций нитраты түзіледі? ніп шығады?

Оның шығымы 98%. Осы

тұздың массасын тап.

Үй тапсырмасын қорытындылау:

Химиялық элементтер

Металдар Екі дайлы Бейметалдар

(Негізлік) (Амфотерлі) (Қышқылдық)

(Негіздік, қышқылдық)

3.Білімді тексеру: Тақырыптың мәнін ашу, мағынасын түсіну). Элемент, табиғи, топ, қасиеттері (физикалық, химиялық)

4.Сабаққа кіріспе: тірі ағза мен өлі ағза егіз, яғни екеуіде элементтерден құралуы шарт. Сондықтан элементтерде бірін-бірі толықтырады, толтырады. Олай болса олардың өз ұясы, ұяластары болады, бұл табиғи үйлесім. Бүгінгі сабақта сол ұялас топтар жайында мағлұмат аламыз.

Сабақтың ұраны етіп ұлы адамдардың Абай мен Ломоносов қалдырған ескірмес сөздерін алайық

Абай Құнанбаев (ол кім?) Ломоносов (ол кім?)

Болмасаңда ұқсап бақ «Зат жойылмайды, жоқтан пайда

Бір ғылымды көрсеңіз болмайды»

Сізге ғылым кім берер

Жанбай жатып сөнсеңіз

Дүние де өзі, мал да өзі

Ғылым көңіл бөлсеңіз.

5.Жаңа сабақ

Оқушылармен бірге болжам (гипотеза) жасау, жоспар құру.

1.І – топ Сілтілік металдар

2.ІІ – топ Магний және сілтілік жер металдар

3.ІV – топ Оттегі және халькогендер

4.VІІ – топ Галогендер

5.VІІІ – топ Асыл газдар (инертті )

Химиялық элементтердің табиғи топтары жіктеудің жалғасы болып табылады. Металдар мен бейметалдарда бір-біріне ұқсас элементтер бар, олар бірігіп топ құрайды.

1)Сілтілік металдар Li, Na, K, Rb, Cs

2Li + H₂ O = 2LiOH + H₂ 2Na + H₂ O = 2NaOH + H₂

Сілті түзіледі, оксидтері де сумен әрекеттескенде сілті түзіледі.

Сілтілік металдар жұмсақ, ауада оттегімен тотығады. Сондықтан керосин астында сақтайды.қосылыстарында бір валентті. Оксидтері мен гидроксидтері ұқсас. Олар өте белсенді. Аr өскен сайын физикалық, химиялық қасиеті біртіндеп өзгереді. Тығыздығы, балқу температурасы да өзгереді.

Сонымен химиялық қасиеттерінде ұқсастық болуына орай, біріккен химиялық элементтер тобы – ұқсас элементтер немесе табиғи ұяластар тобы деп аталады.

2). Сілтілік жер металдар тобы. Ертеде табиғи минералдарды «жер» деп атаған, оның құрамына кіретін элементтерді сілтілік жер металдар деп атаған.

Олар: Ca, Sr, Ba

Ca – CaO – Ca(OH)₂ Ba – BaO – Ba (OH)₂

3). Галогендер «галоген» — тұз түзуші. Олар: F₂ Cl₂, Br₂ , I₂ . Фтор, хлор өткір иісті газ. Бром сұйық. Иод қатты зат. Баолығы улы. Жоғарғы оксидінде VІІ валентті, ұшқыш сутекті қосылыс түзеді, онда І валентті.

4.Халькогендер. «халькоген» — «мыс кенін түзушілер» темір, мырыш кенін де түзеді. Олар: S, Se, Te.

5.Асыл (инертті) газдар. Олар: He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn.

Олар тек жанама жолмен ғана оксидтер түзуі мүмкін. Валенттілігі VІІІ. Ауа құрамында болады. Оларды найзағай жарқылынан соң кемпірқосақ түзілгенінен көруге болады.

6.Сабақты бекіту:

1. а) Сілтілік металл – литий оксиді – литий гидроксиді

ә) Сілтілік металл оксиді мен гидроксидінде неше валенттілік көрсетеді?

2. а) Галоген – тұз қышқылы – натрий хлориді

ә) галоген неше валенттілік көрсетеді?

3. а) халькоген – халькоген оксиді – күкірт қышқылы – калий сульфаты

ә) халькогендер неше валенттілік көрсетеді?

4. а) сілтілік жер металл – кальций оксиді – кальций гидроксиді – кальций хлориді.

ә) сілтілік жер металдар неше валенттілік көрсетеді?

1-топ

Сөзжұмбақ шешу:

2-топ

Кесте толтыру:

7.Сабақты қорыту:

Табиғи элементтер

Металдар Бейметалдар

Сілтілік Сілтілік жер Халькоген Галоген Асыл газдар

Қасиеттері

Негіздік Қышқылдық

8.Үйге тапсырма: Элементтердің табиғи топтары. Есеп шығару

a