| Сабақ бойынша мұғалім жазбалары | Мұғалім іс-әрекетіІ.Ұйымдастыру кезеңіОқушыларды сергітіп, топқа бөлу. Оқушылар төмендегі мәтінге сүйеніп білім толықтырып, постер қорғайды.Хлор — улы тұншықтырғыш газ, өкпеге түскенде өкпе ұлпасын күйдіреді, тұншықтырады. Тыныс алу мүшелеріне әсер ететін ауадағы хлор концентрациясы шамамен 0,006 мг/л.ХлорГерманияда Бірінші дүниежүзілік соғыста ең алғашқы химиялық уландырғыш зат ретінде қолданылыған.Хлормен жұмыс жасағанда арнайы қорғаныштық қасиеттері бар киім, противогаз, перчатка кию керек.Тыныс алу мүшелерін қысқа мерзімге Na2SO3 немесе натрий тиосульфаты Na2S2O3 сіңірілген мата байлауыштар қорғайды. Хлор тұз қышқылының және хлорорганикалық қосылыстарды (хлороформ, төртхлорлы көміртек, дихлорэтан), хлорлы әк, дәрілік препараттар, т.б. өндірісінде.Текстилді және қағаз өнеркәсібінде ағартқыш ретінде.Егістік зиянкестерін өлтіретін бірақ өсімдіктерге зиян емес заттар өндірісінде.Әскери уландырғыш заттар шығаруда: иприт, фосген.Суды залалсыздандыру — «хлорлау». Тамақ өнеркәсібінде тамақ қоспасы E925 ретінде белгілі.Химиялық өндірісте улар, дәрілер, тыңайтқыштар шығаруға.Металлургияда таза металлдар алуда: титан, қалайы, тантал, ниобий.Хлор-аргон детекторларда күн нейтриндер индикаторы ретінде.Хлорды әк сүтімен (Ca (OH)2 судағы суспензиясы) сіңіргенде 00температурада хлорлы әк (тұрмыстық аты – хлорка) түзіледі, яғни кальций хлориді мен гипохлоритінің қоспасы Ca(OCl)Cl . nH2O. Бұл қосылыс залалсыздандыру үшін қолданылады, ал натрий гипохлоритімен қоспасы NaClO мата ағартқыштардың және жуғыш заттардың құрамына кіреді. Калий хлораты (бертолет тұзы KClO3) сіріңке өндірісінде, сондай-ақ пиротехникада қолданылады. Қыздырғанда ол хлоридке және перхлоратқа (хлор қышқылының HClO4 тұзы) ыдырайды: +5 4000C +7 -14KClO3 3KClO4 + KCl Бұдан да жоғары температурада оттегін бөледі: KClO4 KCl + 2О2 MnO2 катализаторымен бірге төмен температурада бертолет тұзын хлорид пен оттегіне ыдыратуға болады: MnO22KClO3 2KCl + 3O2 1000C Хлорды әк сүтімен (Ca (OH)2 судағы суспензиясы) сіңіргенде 00температурада хлорлы әк (тұрмыстық аты – хлорка) түзіледі, яғни кальций хлориді мен гипохлоритінің қоспасы Ca(OCl)Cl . nH2O. Бұл қосылыс залалсыздандыру үшін қолданылады, ал натрий гипохлоритімен қоспасы NaClO мата ағартқыштардың және жуғыш заттардың құрамына кіреді. Калий хлораты (бертолет тұзы KClO3) сіріңке өндірісінде, сондай-ақ пиротехникада қолданылады. Қыздырғанда ол хлоридке және перхлоратқа (хлор қышқылының HClO4 тұзы) ыдырайды: +5 4000C +7 -14KClO3 3KClO4 + KCl Бұдан да жоғары температурада оттегін бөледі: KClO4 KCl + 2О2 MnO2 катализаторымен бірге төмен температурада бертолет тұзын хлорид пен оттегіне ыдыратуға болады: MnO22KClO3 2KCl + 3O2 1000C Хлор сілтілермен оңай әрекеттеседі. Ол арқылы мұзбен суытылған калий гидроксидінің ерітіндісін жіберсе, калий хлоридімен бірге хлорлылыау қышқылының тұзы гипохлорит түзіледі:KOH + Cl2 KCl + KClO + H2O1785 - 1786 жылы Клод Луи Бертолле бұл ерітіндінің ағартқыштық қасиеті бар екенін айтты. 1792 жылы ағартқыш өндірісі Париждің жанындағы Жавельде ұйымдастырылды, ал ертіндіні жавель суы деп атады. 1822 жылы француз фармацевтіА.Х.Лабаррак калий гидроксидін одан арзанырақ натрий сілтісіне алмастыруды ұсынды. Нәтижесінде лабаррак суы деп аталатын ерітінді алына бастады. Хлордың судағы ерітіндісі (200Стемпературада бір көлем суда 2,5 көлем хлор ериді.) хлор суы деп аталады. Ондағы хлор молекуласының бір бөлігі сумен қайтадан қайтымды реакцияға түседі: Cl2 + H2O HClO + HCl, осы кезде тұз қышқылымен қатар хлорлылау қышқылы да түзіледі. Ол жарықта атомдық оттегін түзе ыдырайды:HClO 2HCl + [O]Бұл оттегі атомдары секундтың бір бөлігінде молекулаға бірігеді. Оттегі суда аз еритіндіктен ол газ түрінде бөлінеді. Хлор мен су арасындағы тепе-теңдік оң жаққа ығысады (Ле-Шателье ұстанымы бойынша), яғни тұз қышқылы және хлорлылыау қышқылы түзілу бағытына қарай. Осылайша ерітіндіде хлор қышқылы жинақталады, басқаша айтқанда хлор суы жарықта өздігінен қышқылданады. Хлор оттегімен, азотпен, көміртекпен және инертті газдармен тікелей әрекеттеспейді. Оның жоғары тотықтырғыштық белсенділігі жай заттармен (Na, Fe, P, S) және кейбір күрделі заттаремен әрекетесуінде байқалады. Хлор күкіртті қышқыл және натрий тиосульфаты ерітінділеріне сіңіріледі: H2O + H2SO3 +Cl2 = H2SO4 + 2HCl ; Na2S2O3 + 4Cl2 + 5H2O = 2NaHSO4 + 8HCl. Бұл реакциялар хлор қалдықтарын бейтараптау үшін қолданылады. Хлор оттегімен, азотпен, көміртекпен және инертті газдармен тікелей әрекеттеспейді. Оның жоғары тотықтырғыштық белсенділігі жай заттармен (Na, Fe, P, S) және кейбір күрделі заттаремен әрекетесуінде байқалады. Хлор күкіртті қышқыл және натрий тиосульфаты ерітінділеріне сіңіріледі: H2O + H2SO3 +Cl2 = H2SO4 + 2HCl ; Na2S2O3 + 4Cl2 + 5H2O = 2NaHSO4 + 8HCl. Бұл реакциялар хлор қалдықтарын бейтараптау үшін қолданылады.
Бағалау Топтық бағалау Рефлексия | Оқушы іс-әрекеті Топқа бөлінеді
Ұпай жинау арқылы оқушылар бағаланады.
Оқулықпен жұмыс. Оқушылар тапсырманы топта талдайды, сосын топтың бір мүшесі басқа топтарға қорғайды , жұмыстары бағаланады.
Оқушылар жұмысты жеке және топпен орындайды.
|
19 Маусым 2018
1019
0 рет жүктелген
Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған