Биология 10-сынып

Cабақтытың тақырыбы: :Жасушаның құрамындағы органикалық заттар..

Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды жасушаның құрамындағы

органикалық заттармен таныстыру. 2. клетка құрамындағы органикалық заттарды есте сақтау,олардың жасуша үшін атқаратын қызметін білу.

3.Ұйымшылдыққа тазалыққа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа білімді беру.

Сабақтың түрі: Дәріс

Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызба,

Сабақтың пәнаралық байланысы: Химия.

Сабақтың әдісі: Сұрақ жауап,баяндау, кесте толтыру. .

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

ІІІ. Бекіту.

ІV. Үйге тапсырма беру.

V. Үй тапсырмасын тексеру

І. Амандасу ,Түгелдеу,сабақ мақсатымен танысу.

ІІ.

көміртек тізбектері мен сакина лары органика лык косылыстар-дын қанкасын кұрайды.

Көмірсулардың мол-ң құрамьша көміртек, оттек жене сутек атомдары кіреді (С, О, Н). Көмірсулар — органикалык заттардың ішіндегі аса маңызды косылыстардын бірі, олардың жалпы формуласы — С_п (Н₂О)_п. сутек атомдары, көміртек атомдарынан екі есе көп болатындыктан, оларды көларсулар деп атаған. «Көмірсу» деген терминді ғылымға 1844 жылы орыс ғалымы К.Шмид енгізген болатьш.

Кейбір өсімдіктердщ жеміс-теріндегі құрғак зат масс. 80—90%-ы, ал жануарларда 1—2% і. Олар биополимерлерге жатады. Карапайым көмірсуларға: моносахаридтер, ал күрделісі полисахаридтер Моносахаридтердін атаулары — молекуласындағы көміртек атомы санының артуына байланысты. Мысалы, триоза (3 көміртек атомы), тетроза (4), пентоза (5), гексоза (6) ж/е т.б.

Триозаның өкілдеріне сүт кышкылы мен пирожүзім қышкылы жатады. Олар тірі организмде жүріп жаткан ашу жөне тотығу процестеріне катысады.

Тетпрозаның өк — эритроза организмде жүріл жаткан зат алмасу процестеріне, яғни фотосинтез процестерінін аралык заты ретінде катысады жене көмірсу молекуласының сақиналы формасының түзілуінде де маңызы зор.

Пенпгозаның өсімдіктер мен жануарлар жасушасында кенінен таралған түрлері — рибоза және дезоксирибоза. Олар нуклеин кышкылдары — дезоксирибонуклеин кышкылы (ДНҚ) мен рибонуклеин кышкылы (РНҢ) молекулаларының ж/е аденозинтрифосфорқышкылының (АТФ) күрамына кіреді. Нуклеин кышкылдарының дезоксирибонуклеин жене рибонуклеин кышкылдары деп аталуыньщ әзі осы пентозаның түрлеріне байланысты.

Табигатта гексоза кеңінен таралған. Оларға: глюкоза, фруктоза жене галактоза жатады. Гексозанын жалпы формуласы: С₆Н₁₂О₆. Гексоза тобына жататын моносахаридтердщ ішіндегі ен коп тарал-ғаны — глюкоза. Жүзім канты — глюкоза бос күйінде өсімдіктін жемісінде (өсіресе жүзім шырыньшда), гүлінде жөне т.б. мүшелерінде, қанда, ми ұлпасында ж/е т.б. болады. Ол организмдегі энергиянын негізгі көзі болъіп есептеледі. Глюкоза — қан плазмасының тұрақты заты, оның мөлшерінің кеміп не артып кетуінен организм кауіпті ауруларға ұшырайды. Глюкоза жүйке жүйесі мен ішкі секреция бездерінің жүмысын реттеуге де қатысады.

Фруктоза да табиғатта көп таралған. Ол жеміс шырынында, балда ж/е қант қызылшасының құрамында көп мөлшерде болады.

Галактоза — глюкозаның изомері. Ол сүт қантының — лактозаның ж/е кейбір полисахаридтердің құрамына кіреді. Галактоза бауыр жөне кейбір мүшелерде ферменттердің әсерінен глюкозаға айналады.

Моносахаридтер — суда жаксы еритін, тәтті дөмі бар, түссіз заттар. Күрделі көмірсулар. Моносахаридтің екі молекуласының байла-нысуынан дисахарид, ал бірнеше молекулаларының байланысуынан полисахарид түзіледі. Сызбанүскадан дисахарид — сахарозаның глюкоза мен фруктозаның косындысы екенін көруге болады. Демек, сахароза, лактоза жене мальтоза — дисахаридтің окілдері.

ІІ. Бекіту №2.

ІV. Үйге § 2 кесте толтыру

V.Үй тапсырмасын тексеру