Сабақтың тақырыбы

Жіктеу есімдігі

Сабақтың мақсаты

Есімдік туралы түсінік, соның ішінде жіктеу есімдігі туралы жалпы мағлұмат беру, оның ерекшелігін ұғындыру, есімдік зат есім, сан есім, сын есімнің орнына  қолданылатыны туралы алған білімдерін практикамен ұштастыра білуге машықтандыру.

Күтілетін нәтиже

Тұжырымдар жасау, ой қорыту әрекеттерін салыстыру және сабақтастыруды, жалпы болжам жасап білуді үйрету.
Өз беттерімен еңбектену сезімдерін қалыптастыру. Ізгілік қатынасқа тәрбиелеу

Сілтеме

«қазақ тілі»-4 сынып,«Атамұра» баспасы .Сөзжұмбақ.

Сабақта қолданыла-тын материалдар:

Оқулық,стикрлер,А-3,кесте,жетондар.слайдтар,

Сабақта қолданылатын әдістер:

Сұрақ - жауап, қызығушылығын ояту, ой қозғау, мағынаны тану.Топтық жұмыс,түсіндіру,АКТ,оқыту үшін бағала,СТО,жаңа әдістер

Сабақтың барысы

Психологиялық дайындық

Блум таксономиясы арқылы сабақтың өтілу моделі

I. Қызығушылығын арқылы үй тапсырмасын ояту. сұрау.

1.Есте сақтау.
II. Мағынаны тану.
2. Түсіну. Жаңа тақырып Есімдік. Жіктеу есімдігі.
3.Қолдану. Жаттығу жұмыстары.
4.Талдау. Талдау-табыс кілті.
III.Ой толғаныс.
5.Жинақтау. Ақиқат па? Жалған ба?
6.Бағалау  

  Ән саламыз күнде біз,

     Шаттық толы іргеміз.

     Біз мәңгілік достармыз

     Біз мәңгілік біргеміз

Елбасымыздың «Еліміздің келешегі білімді ұрпақ» деген сөздерін ұран етіп ала отырып «Білекті бірді жығар, Білімді мыңды жығар» дегендей, бүгінгі сабағымыз (бөлімдер аты) деп аталатын бөлімдердің көмегі-мен жіктеу есімдігі туралы білімімізді толықтырамыз.

«Ой шақыру» стратегиясы

I Ой қозғау. Үй тапсырмасымен жұмыс.

— Қандай сөз таптарын білесіңдер?

— Есімдік деген не? Зат есім дегеніміз не?

Сан есім дегеніміз не? Сын есім дегеніміз не?

Дара және күрделі сын есімдер деген не?

Дара және күрделі сан есімдер деген не?

Қарсы мәндес сын есім дегеніміз не?

Осы шақ дегеніміз не?

Келер шақ дегеніміз не?

Өткен шақ дегеніміз не?

Етістік дегеніміз не?

Етістіктің шақтары дегеніміз не?

Қазақ тілінде неше септік жалғауы бар?

Мен, сен, ол есімдіктің қай түріне жатады?

Білу

II Мағынаны тану. 2. Түсіну. Жаңа сабақ. Тақырыбы: «Есімдік. Жіктеу есімдігі.»

-     Сіз деген – сыпайылық,

     Сен деген  -  анайылық.

     Біз деген – көмек,

     Сіз деген — әдеп, — дегендей, әдептілік пен сыпайылық туралы бейнебаянды тамашалайық. Көрініс: Пікіралысу.

-         Сен ата – анаңа сіз деп сөйлейсің бе, әлде сен деп сөйлейсің бе?

Ата – анаңа, үлкен кісіге қалай сөйлеу керек? 

Онда, «сіз» деген жіктеу есімдігінің қай түріне жатады? Ал, «сен» деген ше?

Жіктеу есімдігі. Суретпен жұмыс. Тексеру.

-         Есімдіктер мағынасына қарай 7 бөлінеді (кесте). Жіктеу есімдігінің түрленуі (жіктеледі, септеледі).
Зат есім, сын есім, сан есімнің орнына жүретін сөз табы есімдіктер кейде орынбасар сөздер деп аталады.
Есімдіктер есім сөздердің (зат есім, сын есім, сан есім) атын да, белгісін де, санын да атамай, тек соларды нұсқап, меңзеп көрсетеді де, олардың орнына қолданылады.
Есімдіктер мағынасына қарай жеті топқа бөлінеді:
Жіктеу:мен, сен, сендер, сіз, сіздер, ол, олар, біз, біздер
Сілтеу:ол, сол, бұл, осы, анау, сонау, әне, міне, әнеки.
Сұрау:кім? не? қалай? қашан? қандай? т.б.
Өздік:өз, өзім, өздері, өзіміз, өзінен, өзімнің, өздеріңіз.
Жалпылау:бар, барша, барлық, бәрі, күллі, бүтін, түгел.
Белгісіздік:әр, қай, бір, біреу, әлде, кей (әркім, әлдебір)
Болымсыздық:ештеңе, ештеме, дәнеңе, ешкім, ешқашан. Белгілі бір (затқа, адамға қатысты) жақты құғыммен байланысты қолданылатын есімдіктің түрі жіктеу есімдігі деп аталады.

Жіктеу есімдіктері: мен, сен, сіз, ол, біз (біздер), сендер, сіздер, олар. Жіктеу есімдіктерінің үш жағы және жекеше, көпше түрі бар.

Жақ Жекеше түрі Жақ Көпше түрі
І Мен (айтушы, сөйлеуші) І Біз (айтушылар, сөйлеушілер)
ІІ (анайы) Сен (тыңдаушы) ІІ (анайы) Сендер (тыңдаушылар)
ІІ (сыпайы) Сіз (тыңдаушы) ІІ (сыпайы) Сіздер (тыңдаушылар)
ІІІ Ол (бөгдежақ) ІІІ Олар (бөгдежақ)

Жақ Жекеше түрі ЖақКөпшетүрі

І оқушымын І оқушымыз
ІІ (анайы) оқушысың ІІ (анайы) оқушысыңдар
ІІ (сыпайы) оқушысыз ІІ (сыпайы) оқушысыздар
ІІІ оқушы ІІІ оқушылар

Жіктеу есімдігінің жеке түрінің септелуі.

А. Мен сен ол
І. Менің сенің оның
Б. Маған саған оған
Т. Мені сені оны
Ж. Менде сенде онда
Ш. Менен сенен одан
К. Менімен сенімен онымен

Түсіну

Қолдану

Жинақтау

Бағалау

III  Мұқият бол. 3.Қолдану. Жаттығу жұмыстары.
Күнді, сынып жұмысын жазу. Түзу отыру ережелері.

IV Артық білім кітапта.

 8 – жаттығу: Өлеңді мәнерлеп оқы.Есімдіктерді тап,оларға сұрақ қой.

Ереже: Мен,біз,сен,сіз,ол сөздері жіктеу есімдіктері деп аталады.Жіктеу есімдіктері жіктеледі,септеледі.

9 – жаттығу: Көп нүктенің орнына тиісті жіктік есімдіктерінің бірін қойып,сөйлемдерді көшіріп жаз.

Есімдіктердің қай жақта тұрғанын айт.

Сергіту сәті

 V Өзіңді — өзің сынап көр. 4.Талдау. Талдау-табыс кілті.

10 – жаттығу. Жіктеу есімдіктерін қатыстырып сөйлкм құра. Біз,сіз,ол.

11– жаттығу. Қарамен жазылған сөздерді тиісті жіктеу есімдіктерімен алмастырып,мәтінді көшіріп жаз.

12-жаттығу.Түсіп қалған есімдіктерді орнына қойып, өлеңді мәнерлеп оқы.

Келеді ұшып тырналар,

Үшкілденіп тізіліп.

Қайтқан сайын жылда олар,

Қараймыз біз қызығып. (Мұзафар Әлімбай)

Есімдіктерді тап, олардың жекеше түрлерін ата.

13-жаттығу.Сөйлемді оқы.Қайталанып келген сөздің бірінің орнына тиісті есімдікті қойып,сөйлемдерді көшіріп жаз.

14-жаттығу. Сөздерді топтастыр.Неліктен солай топтастырғаныңды дәлелде.Топпен жұмыс.

 VI Пайдалана біл.

6.Бағалау  

Үй тапсырмасы:

1) Жіктеу есімдіктері бар үш мақал – мәтел жазып, жаттау;

2) 176-178 б.Ережелерді қайталау.

3) 15-16– жаттығулар.

— Елбасымыз  Қазақстан халқына үндеуінде «Біз кемелкелешегіміздің берік іргесін бірге қалаймыз» — делінген. Ал, сендер  еліміздің болашағысыңдар. Сондықтан әр сабақта өз  білімдерінді толықтыра бергейсіңдер!