Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз

Бонусты жинап картаңызға (kaspi Gold, Halyk bank) шығарып аласыз
Ашық сабақ Мемлекет тарихы және қоғамдық-саяси ойдың дамуы
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары
Тексерілді: ________________ Б.П.Аусатов
Бөлім: Тарау: |
10.3 Мемлекет тарихы және қоғамдық-саяси ойдың дамуы
Ұлы Дала көшпенділерінің империялары |
Педагогтің Т.А.Ә. |
Семенов Асхат Алиевич |
Күні: |
30.04.2022 |
Пәні: Қазақстан тарихы Сынып:10 |
Қатысушылар саны: 13 Қатыспағандар саны:0 |
Сабақтың тақырыбы |
Шыңғыс хан империясы және оның мұрагерлері |
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары |
10.3.2.4 -мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуын зерттеу |
Сабақтың мақсаты |
|
Зерттеу сұрағы: |
Ұлыстық жүйе монғол империясының мемлекеттік құрылымына қалай әсер етті? |
Ойлау дағдыларының деңгейлері |
Жоғары ойлау дағдысы |
Тарихи ойлау дағдылары |
Уақыт пен кеңістікке бағдарлану |
Тарихи концепт |
Өзгеріс пен сабақтастық |
Сабақтың барысы:
Сабақтың кезеңі/ уақыт |
Педагогтің әрекеті |
Оқушының әрекеті |
Бағалау |
Ресурстар |
Сабақтың басы 1 минут 5минут 1минут 3минут |
1.Ұйымдастыру кезеңі. «Серпілген сауал» әдісі арқылы сұрақ-жауап үй жұмысын тексеру 1.ҮІІІ-ХІ ғасырлардағы Түрік мемлекеттерін атаңдар. 2.Бұл мемлекеттерді қанда екі топқа бөлуге болады? 3.Қарлұқ қағандығының мемлекеттік құрылысы туралы әңгімеле 4.Оғыздар мемлекеті көшпелілер мемлекетінің қанда үлгісіне ұқсас? 5.Қимақ қағандығы мен Шығыс Қыпшақ хандығы неліктен Қазақ хандығының бастаулары болып табылады? 6.Қарахандар мемлекетінің Түрік қағандығының мұрагерлері болған басқа түркі мемлекеттерінен аырмашылығы неде? 2.« Мозайка» әдісі. Түрлі түсті қағаз қиындылары арқылы топқа біріктіру. 3.Жаңа тақырып.БЫМ. Интербелсенді тақтаға Шыңғыс хан бейнеролик көрсетіледі https://youtu.be/ykERj38fxjw |
1. Білімалушылар бір-біріне сұрақ қою арқылы үй жұмысын тексереді 2. Түрлі түсті қағаз қиындылары таңдау арқылы топқа бірігеді 3. Білімалушылар интербелсенді тақтадағы бейнероликке назар аударады, Шыіғыс хан тарихын анықтайды. |
1.ҚБ «Шапалақ» әдісі. 3. ҚБ «Екі жұлдыз, бір тілек» |
1.Сұрақ-жауап 2.Түрлі –түсті қағаз А5қағазы 3.https://mirchudes.net/people/707-chingishan.html |
Сабақтың ортасы 6минут 6минут 6минут 6минут 5минут |
1.тапсырма. Топтық жұмыс.Функционалдық сауаттылықтарын арттыру мақсатында мәтінмен жұмыс. «А,В,С» әдісі. І топ. 1.https://e-history.kz/kz/history-of-kazakhstan/show/8591/ 2.Сілтеме: https://kaz.nur.kz А-сұрақ қояды В-жауап береді С-бақылаушы 1.ХІІ-ХІІІ ғғ. межесінде монғол қоғамында феодалдық қатынастардың қалыптасу процесі жүріп жатты. Бұл қоғам қанша топқабөлінді? 2.Шыңғыс ханның негізгі мақсаты не? 3.Шыңғыс хан туралы тоғыз деректі атап бер ІІ
топ -Шыңғыс ханның «Ұлы жасақ»
заңдар жинағына постер құру 1.Гипербелсенді оқушыға қосымша мінездеме тапсырмасы беріледі. 2. Ерекше білім беру қажеттілігі бар балаға қолдау ІІІ топ. «STOP-кадр»әдісі. Шыңғыс хан туралы бейнероликті көре отырып, «РЕТТ» кестесін толтырыңыз «РЕТТ» әдісі кестесін толтырыңыз
2 тапсырма.Жұптық жұмыс.«ОҚИҒАЛАР КЕСТЕСІ» әдісі арқылы оқушылар Шыңғыс хан империясымен Жошы ұлысы арасындағы 2 өзгерістер мен 1сабақтастықты анықтаңыз.
5. Жеке жұмыс.Сабақты пысықтау мақсатындакартамен жұмыс.Дүниежүзінің картасына қарай отырып, кескін картаға ұлыстардың орналасу аймағын саяси өзгерістерді белгілеңіз Ерекше білім беруді қажет ететін оқушыларға қәріпті үлкейтіп, шектеулі уақытты 2 минут ұзартамын |
1. Бақылаушы қажетті жерлерін түртіп алып, әңгіме соңында қорытынды береді түсіндіреді. Оқушылар осы сұрақтарға жазбаша стикерге жауап береді. Ұсыныс, тілектерін айтады. 2. Шыңғыс ханның «Ұлы жасақ» заңдар жинағына постер постер құрайды 3. Бейнероликті көре отырып, «РЕТТ» кестесін толтырады «РЕТТ» әдісі өзгеріс пен сабақтастықты анықтауға, сұрақтар арқылы оқушыларға бағыт алуға тиімді кестені толтырады Ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларға жұбы қолдау көрсетіп кестені бірге орындайды 4. «ОҚИҒАЛАР КЕСТЕСІ» әдісі арқылы оқушылар Шыңғыс хан империясымен Жошы ұлысы арасындағы 2 өзгерістер мен 1сабақтастықты анықтайды. 5. Дүниежүзінің саяси картасына қарай отырып, кескін картаға саяси өзгерістерді белгілейді. |
1.ҚБ «Сэндвич» әдісі 2.Мұғалімнің мадақтауы 3.ҚБ «Шапалақ» әдісі 4. ҚБ «Екі жұлдыз, бір тілек» 5.ҚБ «Смайлик» әдісі |
1. .+++https://e-history.kz/kz/history-of-kazakhstan/show/8591/ https://kaz.nur.kz 3.Кесте https://www.youtube.com/watch?v=iDF_ObIl3JQ 4.Кесте 5.Дүниежүзілік карта, кескін карта |
Сабақтың аяғы 5минут 1минут |
6.Рефлексия.Хабарлама /SMS/ әдісі. Оқушылар өздерінің не үйренгенін мәтіндік хабарлама құрастыру Үйге тапсырма:
|
Оқушылар өздерінің не үренгенін мәтіндік хабарлама жазады |
6.ҚБ «Бас бармақ» әдісі |
|
Қалыптастырушы бағалау тапсырмасы
Тақырып: |
Шыңғыс хан империясы және оның мұрагерлері |
||||||||||||||
Оқу мақсаты: |
10.3.2.4 -мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуын зерттеу; |
||||||||||||||
Бағалау критерийлері:
|
-Шыңғыс хан империясы және оның мұрагерлері мемлекет құрылысындағы сабақтастықты түсіндіреді -Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуына талдау жасайды |
||||||||||||||
Ойлау дағдыларының деңгейлері |
Жоғары ойлау дағдысы |
||||||||||||||
Тапсырма:1 тапсырма.Мәтінмен жұмыс. Шыңғыс хан империясының Жошы, Шағатай, Үгедей ұлыстарына ерекшеліктерін түсіндіріңіз Төменде берілген дереккөзді және оқулықты пайдаланып, кестені толтырыңыз.
Дескриптор: -Шыңғыс хан империсының Жошы ұлысына ерекшеліктерін түсіндіреді - Шыңғыс хан империсының Шағатай ұлысына ерекшеліктерін түсіндіреді -Шыңғыс хан империсының Үгедей ұлысына ерекшеліктерін түсіндіреді
2 тапсырмаМонғол империясының мемлекеттік құрылымының ерекшеліктерін анықтап, дәлел келтір. Төменде берілген дереккөзді пайдаланып, кестені толтырыңыз
-Моңғол империясының мемлекеттік құрылымының 1- ерекшеліктерінанықтап, 1 дәлел келтіреді - Моңғол империясының мемлекеттік құрылымының 2- ерекшеліктерінанықтап, 2дәлел келтіреді - Моңғол империясының мемлекеттік құрылымының 3- ерекшеліктерінанықтап, 3 дәлел келтіреді
|
Сабақта қолданылатын ресурстар:
Жошы ұлысы — Алтайдан Дунайға дейінгі жерді алып жатқан мемлекет. Бірде Шыңғыс хан балаларын шақырып алып, қол астындағы жауланған жерлерді балаларына еншілікке бөліп береді. Сонда Қазақстан жері моңғол ұлысының құрамындағы үш бөлікке бөлініп, оның үлкен (далалық) бөлігі Жошының үлесіне тиесілі болды. Өз кезегінде Жошы ұлысы оның балаларына үлестер ретінде бөлініп беріліп, нәтижесінде ұлыстық жүйе қалыптасады. Бату тұсында Жошы ұлысы оң және сол қанат болып екі мемлекеттік құрылымға бөлінеді. Оң қанаты — екінші ұл Бату (Сайын хан) мен оның балаларының иелігіне қарайды. Бату ұлысы Алтын Орда аталып, Жошы ұлысындағы орталық билікті қолына ұстады. Алтын Орда Бату, Берке хандар тұсында Шыңғыс хан империясының екінші бір орталығына айналады. Ал Қазақстанның кең байтақ жерлерін қамтитын сол қанаты Жошының үлкен ұлы Орда Ежен ұрпағының үлесіне тиеді. Орда Ежен ұлысының билеушілері өздерін Алтын Орда хандарына бағыныштымыз деп мойындағанмен, іс жүзінде тәуелсіз мемлекет болды. Бірақ Жошы ұлысындағы моңғол иелігі «Ұлы құрылтайға» шартты түрде тәуелді болғанымен, Мөңке-Темір (1266 -1280) кезінде империядан бөлініп, дербестікке қол жеткізді.
https://ikaz.info/surak-zhauap/zhoshy-lysyny-territoriyasy-zh-ninde-m-limet/
Шағатай ұлысы — Шыңғыс ханның екінші ұлы Шағатай билік құрған әкімшілік аймақ. Шыңғыс хан ОрталықАзияданжаулапалғанжерлерінтөртұлының (Жошы, Шағатай, Үгедей, Төле) үлесінебөліпбергендеШағатайға Әмудария, Сырдария, Мауераннахр, Жетісу, Іле, ШығысТүркістан (бұрынғы БатысЛяо мемлекетінегізінде) жерлерітиді. Ұлысорталығыәржылдары Алмалық, Қиялық, Карши, Ақсу қалаларыболды. Шағатайұлысыныңхалқыотырықшыжәнекөшпеліекібөлімненқұралды. Отырықшы Мауераннахр аумағын империя орталығынантағайындалған МахмұтЯлавач, кейінненоныңұлы Масуд Бек басқарды. КөшпелішығысжағытікелейШағатайәулетініңбилігіндеболды. 1229 жылы Үгедей ұлы хан тағынаотырысымен Үгедей ұлысыісжүзіндеШағатайұлысынабіріктірілді. 1242 жылыШағатайөлгесіноныңөсиетібойыншанемересі Қаракүлік (Мутугенніңұлы) таққаотырды. 13 ғасырдың орта тұсындағы Шыңғыс хан империясындағысаясижағдайжәнеұлысбилігінекімкелуінебайланыстыШағатайұлысыаумағыүнеміөзгеріпотырды. 1224 — 1346 жылдарыаралығындаШағатайұлысына осы әулеттеншыққан 23 хан (Шағатай, Қаракүлік, Есенмөңке, Эрхунехатун, Алгуй, Мүбарак-шах, Барақ, Нықпай, Бөкетемір, Дува, Қоншық, Талбұға, Есенбөх, Кебек хан, Елжигдэй, Дуватемір, Тармашырын, Божан, Жанкешті, Әлисұлтан, Есентемір, Торалшытемір (Мухаммед және Қазан) билікқұрды. Тек 1330 — 46 жылығана 10 хан алмасты.
Шыңғыс хан Орталық Азияны бағындырғаннан кейін жаулап алған жерлерін төрт ұлының (Жошы, Шағатай, Үгедей, Төле) үлесіне бөліп бергені белгілі. Бүгінгі Қазақстанның аумағына кіретін Ертістің жоғарғы ағысы, Еміл, Тарбағатайдан Балқаштың сол жақ жағалауына дейінгі жерлер Үгедей ұлысы болып есептелген. Орталығы қазіргі ҚХР-ның Шыңжаң аймағындағы Еміл қаласы болған.
1227 жылы кезінде жаһанды қаһарымен əрі күшімен тітіренткен Шыңғыс хан дүниеден өтеді. Жошыдан кейінгі мұрагері Шағатай болғанымен, оның барынша қатыгез жан екенін білетін Шыңғыс хан өлер алдында мінезінің жұмсақтығымен, парасат-пайымымен, төзім-байыбымен ерекшеленетін сабырлы баласы Үгедейді бүкіл империяның ханы етіп тағайындауды тапсырады. 1229 жылы Ұлықұрылтайда ҮгедейəкесініңөсиетібойыншаҰлы хан болыпжарияланады. КейінолөзұлысыныңбилігінбаласыКүйіккетабысетеді.
КүйікөлгенсоңҮгедейұлысыбөлшектеніпкетеді. ҮгедейдіңнемересіХайдудыМөңкеҰлықағанболғанкезіндеҚарақорымнанТарбағатайғажераударады. ХайдумұндаШағатайұлысының ханы Барақпенодақтасып, 1269 жылыТаластақұрылтайөткізеді. ҚұрылтайдаЕміл, Жетісубойы, Сырдария, ФерғанаөлкесіХайдудыңбилігінеөтеді. ОсылайҮгедейұлысықайтаданжанданып, Хайдумемлекетіболыпқұрылады. Хайду 1271 жылыТараздаҮгедейұлысының ханы болыпсайланады. Хайдудансоң 1302 жылыəкесініңорнынатұңғышыЖапарбиліккекеледі. Осы кезденбастапШағатай, Үгедейəулеттеріарасындатақталасықайтабасталады. ЖапарəуеліШағатайұрпағыДуваның (Туваның) билігінмойындайды. Көпұзамай 1310 жылыҮгедейұлысыжойылып, Шағатайұлысынабіріктіріледі.
https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%AE%D0%B3%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%B9_%D2%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B
№1https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C
№2Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-2 том. – Алматы: «Атамұра», 2010 ж
№3 К.А.Акышев. Древные с средневековые государства на территории Казахстана. Алматы, 2013 г.
№410 сынып оқулығы. Мектеп
баспасы. З.А.Джандосова

