Материалдар / Ашық сабақ "Қарлұқ қағанаты" 7 сынып

Ашық сабақ "Қарлұқ қағанаты" 7 сынып

Материал туралы қысқаша түсінік

Оқушыларға Қазақстан жерінде өмір сүрген қарлұқ қағанатының құрылу тарихын баяндай отырып, қағанаттың жер аумағы, халқы, саяси жағдайы мен әлеуметтік құрылымдарын түсіндіру;

Дюсегалиева Татьяна Амангелдиевна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

29 Желтоқсан 2017

926

3 рет жүктелген

Дүние жүзі тарихы Ашық сабақ 7 сынып

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Т.А.ДюсегалиеваЕ.Ш.Орақбаев атындағы мектептің тарих пәні мұғалімі.Жаңақала ауданы, Батыс Қазақстан облысы.Сабақтың тақырыбы: Қарлұқ қағанатыСабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларға Қазақстан жерінде өмір сүрген қарлұқ қағанатының құрылу тарихын баяндай отырып, қағанаттың жер аумағы, халқы, саяси жағдайы мен әлеуметтік құрылымдарын түсіндіру;Дамытушылық: Оқушыларға тарихи оқиғалар мен құбылыстарды талдай білуге, салыстыра білуге, өзіндік ой қорыту дағдысын қалыптастыру;Тәрбиелік: Өз елінің, жерінің тарихын білумен қатар, оны құрметтеуге, ұлтжандылық пен адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеу.Сабақтың түрі: Аралас сабақСабақтың әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, тест тапсырмалары, тірек-сызба, кестемен жұмыс. Сабақтың көрнекілігі: интербелсенді тақта, карта, тірек- сызбалар.Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі.А) Сәлемдесу, түгелдеу, оқушы назарын сабаққа аудару.ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.І тапсырма.Тест сұрақтарына жауап беру. 1.Түргеш қағанатының құрылған жылы:А. 741 ж В.704 ж С. 756 ж Д.751 ж2. Түргештер туралы алғашқы деректер кездесетін еңбек:А. “Авеста” кітабы В. Парсы жазбалары С. «Күлтегін» ескерткіші Д. Рузбиханның еңбегі3.Түргеш қағанатының Үлкен ордасы : А.Суяб В.Йасы С.Күңгіт Д.Тараз4. Түргеш қағанатының Кіші ордасы :А.Суяб В.Баласағұн С.Күңгіт Д.Тараз5.Арабтар “сүзеген” деп атаған Түргеш қағаны:А.Сұлу В.Білге С.Бумын Д.Мұқан6.Сұлу қаған орданы қай қалаға көшірдіА.Суяб қаласына В.Талас (Тараз) қаласына С.Күнгіт қаласына Д.Баласағұн қаласына7. Арабтар мен қытайлар арасында 751ж. шайқас өткен жер:А.Имақия қаласы В. Атлах С. Құлан Д. Суяб қаласы8. “Түргеш қағанының теңгесі”деген соғды жазумен жазылған теңгелер табылған қала: А.Тараз В. Суяб С.Испиджаб Д. Отырар9.Ежелден Орта Азияда өмір сүрген иран тілдес халық:А. Соғдылар В.Қимақтар С.Нушебилер Д. Қарақытайлар10. “Суяб қаласының батыс жағында бірнеше қала бар. Олар басқаларға тәуелсіз, бірақ түріктерге бағынышты өз билеушісі бар ” деп жазған кім? А. Махмуд Қашқари В. Сюань Цзянь С. В.В. Бартольд Д. «Күлтегін» жазуында11. “Соғдылардың ішінде түрікше сөйлемейтіндері жоқ” деп айтқан кім?А. Махмуд Қашқари В. Сюань Цзянь С. В.В. Бартольд Д. «Күлтегін» жазуында12. Соғдылардың Түркістан мен Жетісуға қоныс аударуы саудаға байланысты деп айтқан кім?А. Махмуд Қашқари В. Сюань Цзянь С. В.В. Бартольд Д. «Күлтегін» жазуындаІІ тапсырма. Жылдар шежіресі1.704 -756 жж - 2.VIғ – 3.20 - 4.7 мың – 5.715 -738жж - 6.737ж – 7.720-721жж - 8. 20ж – 9. 751ж – 10.756ж - Жауаптары: 1.Түргеш қағанаты хронологиясы 2. Шу, Іле өзендері аймағын мекендеді 3.әкімшілік аймақ 4. әскер саны 5. Сұлу қаған ел биледі 6. қарлұқтармен бірлесіп арабтарды жеңді 7. Күли Шор Соғды жерінен арабтарды қуды 8. сары және қара түргештер арасындағы күрес 9. Атлах шайқасы 10. Түргеш қағанаты құладыІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:1. Қарлұқ қағанатының құрамы және олардың орналасқан жерлері.2. Қағанаттың саяси жағдайы.3. Шаруашылығы.4. Мәдениеті.Қарлұқ қағанатының құрамы және олардың орналасқан жерлері. Жазба деректерде қарлұқтар біздің заманымыздың V ғасырындағы тирек тайпаларының құрамында кездеседі. Қытай деректерінде қарлұқтардың бұлақ руы Алтай тауының баурайын мекендейтіні хабарланады. VІІ ғасырдың басында Қытайдың «Таншу» әулетінің хроникасында қарлұқтардың түрік тілдес тайпалардың бір тармағы екендігі, олардың құрамында бұлақ, жікіл, ташлық деген тайпалардың бар екендігі көрсетілген. Араб тарихшысы әл- Марвазидің хабарына қарағанда , қарлұқтардың құрамында 9 тайпа: үш жікіл, үш бескіл, бұлақ, көкеркін және тухси кірген. Сондай - ақ лазана мен фаракия рулары да аталған.«Күлтегін» жазуындағы «Қарлұқтарды қырып , басып алдық» деген хабар қарлұқтардың Шығыс Түрік қағанатының құрамында да болғандығын білдіреді.Шамасы осы жеңістен кейін қарлұқтардың бір толқыны Жетісуға қарай жылжиды. Қарлұқтардың Жетісуға жылжудағы және бір себебі Ұйғыр қағанатынан жеңілуі еді.

Қарлұқ тайпаларының негізгі жерлері: Алтай тауынан – Балқаш көліне дейінгі аралық.

Алтай тауынан Сырдарияның орталық ағысына дейінгі аймақты алып жатқан ірі тайпалар одағы – қарлұқтар.

756 жылы Түргеш қағанатының әлсіреген жағдайын пайдаланып, билікті өз қолдарына алып, өздерінің мемлекетін құрды.

Астанасы:

Қағанаттың орталығы - Суяб қаласы.

Екінші астанасы - Баласағұн

2. Қағанаттың саяси жағдайы.766-775 жылдары Қашғарияны жаулап алып, шығыстағы шекарасын кеңейтеді.Әл-Марвази өзінің еңбегінде : «Қарлұқтар бұрын Тулис тауында тұрды және тоғыз – оғыздарға құл болды», - деп жазады.Қарлұқтардың ұйғыр қағанатымен күресі: ІХ ғасырдың басында өздерінің шығыстағы жауы Ұйғыр қанатынан жеңіліс табады.Оларға қарсы күрес 20 жылға созылған. Қарлұқтар қырғыздармен біріге отырып, 840 жылы Ұйғыр қағанатын тас-талқан етіп жеңеді.Қарлұқтардың саманилермен күресі: Самани әулеті мұсылман дінінің шекарасын кеңейту сылтауымен «ғазауат соғыс» жариялап, Испиджабты басып алады. Қала билеушісі Саманилер сарайына алым-салық төлеп тұруды мойнына алады.Саманилер Тараз қаласын басып алып, қалада мешіт салдырады.Тараз қаласы жартылай вассалдық тәуелділікте болады. Ал қаланың билеушісі болып отырған Оғұлшақ қаған уақытша Қашғар қаласына кетуге мәжбүр болған. Қарлұқ қағанатының көпшілік ақсүйек – шонжарлары екінші астана – Баласағұн қаласында тұрды.Қарлұқтардың арабтармен күресі: Қарлұқтардың арабтарға қарсы соғысы екі ғасырға жуық мерзімге созылған. Бұл мезгілді екі үлкен кезеңге бөліп қарастыруға болады. 1) Қарлұқтардың 712-713 ж.ж Соғды, Шаш, ферғаналықтармен бірігіп жүргізген күрес кезеңі. Бұл кезең қарлұқтардың 756 ж билікті өз қолдарына алған кезге дейін созылады. 2) Қарлұқтар күресі ҮІІІ ғ екінші жартысынан ІХ ғ аяғына дейін қарлұқтар жеңіліске ұшырады. Себебі бұл кезде арабтар ислам дінін идеялық қару ретінде қолданды. Қағандықтың әлсіреуі.

Қағанатты ішкі талас- тартыстар мен билік үшін күрес әлсіретеді.

Қарлұқтардың қиын жағдайын пайдаланып, Қашқардың түрік билеушілері 940 жылы Баласағұн қаласын басып алып қарлұқ қағанатын талқандайды.

3.Шаруашылығы. Қағанаттың шаруашылығының дамуы негізінен екі бағытта жүргендігін байқауға болады.

Қосалқы шаруашылығы:

Тау бөктерінен, өзен жағаларынан аң аулаған.

Кедейлер Балқаш, Алакөл, Сырдария, Іле сияқты т.б өзен көлдерден балық аулаған.

4.Мәдениеті. Бұл жерде өмір сүрген халықтардың мәдениетін екі салаға бөліп қарастыруға болады.

ІV.Сабақты бекіту.1 тапсырма.1.Б.з. V ғасырда қарлұқтар жазба деректерде қандай тайпалардың құрамында кездеседі?2.VІІ ғасырдың басында қарлұқтардың құрамында бұлақ, жікіл, ташлық тайпалары бар екендігі көрсетілген жазба?3.Тарихшы әл-Марвазидің хабарына қарағанда , қарлұқтардың құрамы қанша тайпадан тұрған?4. 756 жылы қарлұқ тайпалары кімдерден билікті тартып алды? 5.ІХ ғасырдың басында қарлұқтар жеңілген ел?6.Қай жылы қарлұқтар Ұйғыр қағанатын талқандады?7.Қарлұқтарға «ғазауат соғыс» жариялаған кімдер?8.Қарлұқ қағанатын 940 жылы талқандаған кімдер?9.Қарлұқ қағанаты қанша жылға жуық өмір сүрді?2 тапсырма. Кестені толтыр.

Қағанат атауы	Тарихи шеңбері	Орналасқан аумағы	Астанасы	Әлсіреуінің себебі

3 тапсырма. Картамен жұмыс. 1. Қарлұқ қағанатының жер аумағын көрсет.2.Қарлұқ қағанатының жүргізген соғыстарын картадан көрсетеді.V.Қорытынды.VІ.Бағалау.VІ.Үйге тапсырма. Қарлұқ қағанаты.

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!