Жүйке жүйесі бөлімінің
қызметін сипаттаңыз.
Жүйке жүйесінің
бөлімі
|
Атқаратын
қызметі
|
Ми
|
|
Жұлын
|
|
Шеткі жүйке
жүйесі
|
|
Сұр
зат
|
|
Ақ
зат
|
|
Жұлын
тамыршалары
|
|
Аралас жұлын
жүйкелері
|
|
Жаңа сабаққа
көшу,
Мәтінмен
жұмыс.
Рефлекс. Рефлекс – ОЖЖ
қатысында ағзаның тітіркендіргішке жауап реакциясы. Миы қалыптасқан
жүйке жүйесіне ие жануарлардың мінез-құлық негізіне рефлекстер
жатады. Рефлекстердің болуы ұлулар мен буынаяқтыларда
анықталған.
Рефлекстер ағзаға тірі қалуға
мүмкіндік береді. Олар қандай да бір әсерге қозғалыс түрінде жауап
реакциясына ғана қатысты емес. Жы- луды сақтауға бағытталған
рефлекске мысал келтірейік. Күн суыған кезде жылықанды жануарларда
бірқатар рефлекстік реакциялар жүзеге
асырылады. Тері қоршаған ортаға аз жылу
беру үшін ОЖЖ-дан терідегі тамырлардың бұлшық ет талшықтарына
команда келеді де, олар та- рылады.
Рефлекс доғасы – рефлексті
жүзеге асыру үшін жүйке импульсі өтетін жол. Ол бес бөлімнен
тұрады.
1)
Рецептор.
2) Сезімтал (орталыққа
тебетін, афферентті) нейрон.
3) ОЖЖ
бөлімі.
4) Қозғалғыш (орталықтан
тебетін, эфферентті) нейрон.
5) Жұмысшы
мүше.
Рефлекс доғасының әрбір
бөлімін толық қарастырамыз.
Рецептор
– қоршаған орта әсеріне импульс
пайда болған нейрон немесе жүйке. Яғни қандай да бір әсерден –
тітіркендіргіштен жүйке импульсі пайда болатын бірінші жүйке
жасушасы. Дәм сезу рецепторы еріген химиялық заттарды
сезеді.
Егер қажет тітіркендіргішті
қабылдайтын рецептор болмаса, онда ағза бұл тітіркендіргішті –
қоршаған орта өзгерісін ешқашан
сезбейді.
Сезімтал нейрон жүйке
импульсін рецепторлардан миға береді. Ол ОЖЖ-ге ақпарат апарады,
сол үшін оны орталықтан тебетін деп атай- ды, себебі ол шынында да
орталыққа ұмтылады. Рефлекс доғасының осы бөлімінің тағы бір атауы
– (лат. аfferens, афферентті –
әкелуші).
Берілген мәтіндерді балалар
оқып алады.
Білу және
түсіну
Рефлекс. Рефлекс – ОЖЖ
қатысында ағзаның тітіркендіргішке жауап реакциясы. Миы қалыптасқан
жүйке жүйесіне ие жануарлардың мінез-құлық негізіне рефлекстер
жатады. Рефлекстердің болуы ұлулар мен буынаяқтыларда
анықталған.
Рефлекстер ағзаға тірі қалуға
мүмкіндік береді. Олар қандай да бір әсерге қозғалыс түрінде жауап
реакциясына ғана қатысты емес. Жы- луды сақтауға бағытталған
рефлекске мысал келтірейік. Күн суыған кезде жылықанды жануарларда
бірқатар рефлекстік реакциялар жүзеге
асырылады. Тері қоршаған ортаға аз жылу
беру үшін ОЖЖ-дан терідегі тамырлардың бұлшық ет талшықтарына
команда келеді де, олар та- рылады.
Рефлекс доғасы – рефлексті
жүзеге асыру үшін жүйке импульсі өтетін жол. Ол бес бөлімнен
тұрады.
1)
Рецептор.
2) Сезімтал (орталыққа
тебетін, афферентті) нейрон.
3) ОЖЖ
бөлімі.
4) Қозғалғыш (орталықтан
тебетін, эфферентті) нейрон.
5) Жұмысшы
мүше.
Рефлекс доғасының әрбір
бөлімін толық қарастырамыз.
Рецептор
–
қоршаған орта әсеріне импульс
пайда болған нейрон немесе жүйке. Яғни қандай да бір әсерден –
тітіркендіргіштен жүйке импульсі пайда болатын бірінші жүйке
жасушасы. Дәм сезу рецепторы еріген химиялық заттарды
сезеді.
Егер қажет тітіркендіргішті
қабылдайтын рецептор болмаса, онда ағза бұл тітіркендіргішті –
қоршаған орта өзгерісін ешқашан
сезбейді.
Сезімтал нейрон жүйке
импульсін рецепторлардан миға береді. Ол ОЖЖ-ге ақпарат апарады,
сол үшін оны орталықтан тебетін деп атай- ды, себебі ол шынында да
орталыққа ұмтылады. Рефлекс доғасының осы бөлімінің тағы бір атауы
– (лат. аfferens, афферентті –
әкелуші).
Оқушыларға
тапсырма:
1.«Рефлекс»,
«рефлекс доғасы» деген түсініктерге анықтама
беріңдер.
2.Рефлекс
доғасының барлық бөлімдерін дұрыс ретпен атаңдар. Олар
қанша?
3.Рефлекс
доғасының барлық бөлімдерін олардың атауларын, орналасуын, қызметін
көрсетіп бейнелеңдер.
4.Рефлексті
жүзеге асырудағы ОЖЖ-нің қатысқан құрылымдарының рөлін
сипаттаңдар.
партаға отыруға
бол
Дескриптр.
|
-рефлекстік доғасаны
біледі
-рефлекстік доғаның бөліктерін
ажыратады
-сурет бойынша рефлексті
ажыратады
Тапсырма-2
Рефлекс доға бөліктері мен
қызметі
арасындағы
сәйкестікті
анықтаңыз.
1.Рецептор.
2.Қимыл-қозғалыс жүйке
ұштары.
3.Нейронаралық
синапс.
4.Сезімтал жүйке
талшықтары.
5.Қимыл-қозғалыс жүйке
талшықтары.
|
А. Қозуды жұмыс
мүшесіне
өткізеді;
В.Қозуды жұмыс
мүшесіне
береді;
С.Ішкі мүшелерге
тітіркенуді
қабылдайды;
Д.Бір нейроннан
басқасына
жүйке импульсін
береді;
Е.Қозуды ж.ж орталық
бөліміне
өткізеді;
Ғ.Сыртқы ортадан
тітіркенуді
қабылдайды.
|
Дескриптор:
-рефлекстік доға бөлімдері мен
олардың қызметі арасындағы байланысты
сәйкестендіреді.
Қалыптастырушы бағалау: Өзін
өзі бағалайды.
Кері
байланыс.
Екі жұлдыз ,бір тілек.Оқушылар
екі түсінгенін және бір түсінбегенін
жазады.
|