Ашық сабақ Тасқа қашалған жазулар 9 сынып

Бөлім:Қазақ жазуының даму жолы. «Күлтегін»жыры

«Гаршин орта мектебі»КММ

Мұғалімнің аты-жөні: Рамазанова Сайран Амургазиновна

Күні:

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сынып: 9

Сабақтың тақырыбы:

Тасқа қашалған жазулар

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары

9.1.1.1.-тыңдалатын мәтіндегі фразалар мен дәйексөздерді талқылай отырып, тақырыппен көтерілетін мәселені болжау.

9.1.4.1.-орта көлемді прозалық,поэзиялық шығармалардан үзінді тыңдау.көтерілген (тұрмыстық,әлеуметтік) мәселені анықтап,өз пікірін білдіру.

Сабақ мақсаттары

-Мәтіннің мазмұнын түсінеді,бас әріппен жазылатын жалқы есімдерді ажырата алады.

-Мәтіннің мазмұнын түсініп, ұсынылған ақпараттан астарлы ойды анықтай алады, бас әріппен жазылатын күрделі құрама атауларды жаза алады.

-Мәтіннің мазмұнын түсінеді, ұсынылған ақпараттан астарлы ойды анықтайды,тақырып бойынша бас әріппен жазылатын күрделі құрама атауларды орфографиялық нормаға сай жаза алады.

Бағалау критерийлері

-Мәтіннің мазмұнын түсіне алады, бас әріппен жазылатын күрделі атауларды жаза алады;

-Мәтіннің мазмұнын түсіне алады, астарлы ойды анықтап, қолдана алады,күрделі құрама атауларды орфографиялық нормаға сай жаза алады.

Құндылықтарды игерту:

Өзіне және өзгелерге құрмет мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен амандасуында, сыпайы, ойын ашық білдіріп, тыңдауда, сабақты уақытында бастап, аяқтауда, тапсырмаларды нұсқалық бойынша толық орындауда, бір-бірінеқолдау көрсетуінде көрініс табады. Еңбексүйгіштік жұмыс орынын таза сақтауда, оқушылардың белсенді жұмысында, алшығармашылық жаңа идеяларды ұсынуда көрініс табады.

Тілдік мақсат

Пән лексикасы және терминология:

Күрделі құрама атаулар,бас әріп,жалқы есім,анықтау,көшіру.

өмір - ғұмыр 
ірі - зор 
ескерткіш - құлпытас 
көне - ескі 
аймақ - өлке 
салт – дәстүр ,

Жаңа сөздер мен терминология.

Диалог және жазылым үшін қажетті сөз тіркестер:

Түрік қағанаты, таңбалы тастар,түркі жазулары,жазу өнері,жазу мәдениеті.

Сыныптағы диалог/жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктері:

Күлтегін жыры, тасқа қашалған жазу, ерлік шежіресі

Талқылауға арналған тармақтар:

-Қалай ойлайсың көне түркі жазбаларының құндылығы неде ?

-Жаңа сабақтың сен үшін айтарлықтай құнды тұстарын анықта?

-Қарастырылған тақырыпқа қатысты өзіңнің қосатын ой-пікірің?

Пәнаралық байланыс:

Тарих пен әдебиет

Осыған дейін меңгерілген білім

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақта жоспарланған іс-әрекеттер

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңі

1.Сыныптың психологиялық атмосферасын қалыптастырып, «Өзіңе тілегенді өзгеге тіле» әдісі арқылы оқушылармен шаттық шеңберін орнатамыз.

Шеңбер барысында оқушыларды «Мозайка» әдісі арқылы топқа біріктіремін.

Күлтегін,Тоныкөк тарихи ескерткіштері ұлттық байлығымыз болып есептеледі.Сондықтан

1-топ.Күлтегін

2-топ.Тоныкөк

Үй тапсырмасы: «Балық аулау» әдісі. Оқушылар тақтада ілінген балықтарды таңдау арқылы алдыңғы сабақты негізге ала отырып, пікірталас , диалог,монолог түрінде өз ойларын топта талқылайды.

Кері байланыс. «Бутерброд»әдісі.Бірінші жағымды түсініктеме беріп, кейін құрылымды сын айтып, соңынан тағы да жағымды пікір білдіремін.

Маған ұнады ......, себебі .....

Енді келесі жолы .....

ҚБ :«Ым-ишарат» әдісімен бағалаудың ауызша түрі.

(керемет, тамаша, жақсы, т.б.)

Дескриптор

1. Монолог, диалог, пікірталаста өз ойларын нақты жеткізді . Мұғалім оқушыларға өлең жолдарын қайталатады.

Оқу мақсатымен, тілдік мақсатпен танысады;

Жетістік критерийлерін болжайды;

Жетістік критерийлерімен танысады.

Дидактикалық материал

Сабақтың ортасы

Қазіргі түркі тілдерінің жетілу барысындағы белгілі бір кезеңді танытатын тарихи нұсқа Көне түркі тілінің грамматикалық құрылысы, фонетикалық жүйесі және оның негізгі сөздік қоры осы күнгі түркі тілдерінде түгелдей сақталған. Кейбір өзгешеліктері мынадай: 1) Грамматикалық ерекшеліктер: К. т. т. типол. жағынан жалғамалы топқа жатады, оның морфол. құрылысының негізі – аффиксация: түбір – жұрнақ жалғау. Түбір көбінесе бір буынды, кейде екі буынды болып келеді, аффикстік көрсеткіштер де осы іспеттес. Көне түркі тілінде тек (род) категориясы болмаған. Атау тұлғада тұрған сөздің көптеген мағынасы болған. жіктеу есімдіктері мен сілтеу есімдіктері – этимол. жағынан өзара төркіндес. Қазіргі түркі тілдерімен салыстырғанда, К. т. т-нде мынадай айырмашылықтар кездеседі: табыс септігінің -ғ/-г; -ығ/-іг жалғауы: сөз-сөздігі (сөзді), баш-башығ (басты); -ғару/-геру (ға-ру, ге-ру) табғачғару (табғачқа), -ңару/-ңеру, -ңару/-ңеру, -ңар/-ңер: аңар (оған), -йа/йе: курйа (кері, кері қарай); құралдық септіктің -ын/-ін, -ун/үн жалғауы: көлік-көлгүн (көлікпен).

1-тапсырма. . «Бұлақ» әдісі арқылы әрбір оқушы А4 парағын алып, жеке жұмыс жасайды.

«Көне түрік жазбалары»аудиотаспада берілген мәтіндмұқият тыңда.Мәтіндегі берілген ақпараттарды анықта.Анықталған ақпарттардың астарлы ойын өз сөзіңмен жалқы есімдерді қатыстырып, тұжырымдап жаз.

Кері байланыста«Плюс,минус,қызықты» әдісі қолданамын.

• «Плюс» -оң әсер еткен фактілерді,алған білімдері жайлы жазады.

• «Минус» - «қолымнан келмей жатыр» «немесе» түсініксіз болып тұр» деген ойларын жазады.

• «Қызықты» деген бағанға өздеріне не қызықты болды соны жазады, немесе не жайында көбірек білгісі келеді соны жазады.

Дескриптор(түйінді сөз)

• Оқушылар мәтінді берілген ақпаратты анықтады;

• Анықталған ақпараттардан астарлы ойды өз сөзімен тұжырымдап жазды;

Т.Ж. 2-тапсырма.: « Интерьвю» әдісі бойынша ойын жинақтап пікірталас жүргізіңіздер.

Құм мен тас

Екі дос шөл далада жолаушылап келе жатады.Бір кезде сөзден сөз шығып, екеуі болмашы нәрсеге тартысып қалады.Біреуі ашуға мініп,екіншісін қойып қалады.Досының ұрғаны жанына батқанымен,лям-мим демей құмға былай деп жазып қояды: «Бүгін мені жан досым ұрды!» Екеуі көкорай шалғын жерге жеткенше тоқтамай жүріп отырады. «Шөлімізді сол жерден басамыз» деп ойлайды іштерінен.Бір кезде таяқ жегені батпаққа батып,шыға алмай қатты қиналады.Тіпті, тұншығуға айналып,демі тарыла бастағанда,досы құтқарып қалады.Батпақтан құтылғаннан кейін,тастың үстіне ойып тұрып: «Бүгін мені жан досымөлім аузынан құтқарып қалды»,-деп жазды.Оның бұл жазуына таңырқаған жолдасы:-Ұрған кезімде құмға жаздың,ал енді не үшін тасқа жазып жатырсың?-деп сұрайды.Сонда досы былай жауап береді:-Біреу бізге жамандық жасаса,оны құмға жазғаным дұрыс,кешірім самалы оны өшіріп кетсін.Ал, біреу жақсылық жасаса,оны тасқа ойып жазайық, оны ешқандай жел өшіре алмасын!...

Кері байланыс.«Ой түрткі» сұрақтары қойып отырамын.

Дескриптор(түйінді сөз)

• Оқушылар мәтінді берілген ақпаратты анықтады;

• Анықталған ақпараттардан астарлы ойды өз сөзімен тұжырымдап жазды;

• Мәтінді түсініп оқыды, өз ойларын жеткізе алды;

Саралау тапсырмалары:« Галереяда ой шарлау» әдісі.

-Сурет неше ғасыр бұрын салынған? Егер бұл таңбалар тасқа қашалмаса бүгінгі күнге жетер ме еді?

-Көнеөзіне түбірлес (көнерген,көнелеу,көнетоз) сөздер жазу.Сөйлем құрастыру.Көне дәстүр, ескі салт-дәстүр,байырғы әдет-ғұрып деген тіркестердің қолданылуын түсіндіріңіз.

-«Көне түркі жазбалары-баға жетпес құнды байлық» эссе жазу.

1. Грамматикалық талдау: етіс формасындағы етістіктерді тауып оқу; етістіктің шақтарын анықтау.

а)Тапсырмалар: етістіктерді бұрыңғы өткен шақ түрінде жазу;

ә) Төмендегі етістіктерді өткен шақ түрлеріне қарай үш бағанаға теріп жазу.

3. Лексикалық талдау жұмыстарын жүргізу, ескерткіш сөзіне синоним табу. Берілген сөздердің синонимін тауып, сөйлемдер құрастыру.

Көне сөзіне түбірлес (көнерген, көнелеу, көнетоз) сөздер жазу, сөйлем құрастыру; көне дәстүр- ескі салт дәстүр, байырғы әдет-ғұрып деген тіркестердің қолданылуын түсіндіру. Ірі сөзіне синоним әрі антоним табу.

Мұғалім оқушылардың ой-өрісін дамытып «Тірек сөздер» стратегиясын пайдаланып, 4-тапсырмадағы тірек сөздерден диалог құратады.

Жұптық жұмыс

Жеке жұмыс «Сөз жұмбақ» ойынын ұйымдастырады.

-Көне түркі жазба ескерткіштері неше топқа бөлінеді? 
-Енисей, Талас, Орхон ескерткіштері қай жерде табылған? 
-Көне түркі ескерткіштерінде не туралы жазылған? 
-Руника жазуын түркі халықтары неше жыл қолданған? 
-Көне түркі жазулары қайда жазылған? 
-Ең ірі ескерткіш? 
-Күлтегін ескерткіштері қай жерде табылған? Дескриптор

• Сабақтың тақырыбын аша білді

• Көне түркі жазба ескертшіштері нің маңызын анықтады

• Көне түркі жазба ескертшіштері туралы ақпарат алып, талдады.

Мәтін жазылған үлестірме қағаз;

Дидактикалық материал

Сабақтың соңы

Рефлекция
«ББҮ» кестесі

Үйге тапсырма:Мәтіннен тірек сөздерді табу.Оқушылар өздеріне қиық қағазға жазылып үлестірілген одағайды қиып, үш топқа бөліп, тиісті қорапшаларға салады.