Тараз қаласы

№ 42 орта мектеп

II санатты тарих пәнінің мұғалімі Асанова Аида Ауеловна

Сабақ жоспары

Пәні: Ежелгі Қазақстан тарихы

Сыныбы: 6
Сабақтың тақырыбы: §48. Үйсіндердің шаруашылығы мен тұрмысы.
Сабақтың мақсаты:

Қазақстан аумағында б.з.б. 3 ғасыр мен б.з.б. 5 ғасырында өмір сүрген үйсін мемлекетінің шаруашылығы мен тұрмысы туралы тереңдете түсіндіру.

Білімділік: Оқушыларға үйсіндердің мал шаруашылығы, егіншілігі, кәсібі

туралы білімдерін толықтыру.

Дамытушылық:Оқушылардың ойлау қабілетін, сөйлеу мәдениетін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды өз халқының тарихын оқып білуге, мәдениетті

болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: СТО әдістері,презентация, картамен жұмыс 

Пәнаралық байланыс: география

Сабақтың көрнекілігі: Қазақстан картасы, слайд, суреттер

Сабақтың барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі:

А) Оқушылармен амандасу, түгелдеу.

Ә) Оқушылардың оқу құралдарын тексеру.

Б) Оқушылар зейінін сабаққа аудару.
ІІ Үй тапсырмасы бойынша жұмыс: 

§46-47. Үйсіндер туралы деректер.

А) Картамен жұмыс
Ә)«Кім жылдам?» ойыны ( сұрақ-жауапқа шапшаң жауап беру керек )

Б) «Құпия сөздер» ойыны

А) Картамен жұмыс.

1. Үйсіндер қай жерлерде орналасқан? (Жетісу мен Тянь-Шаньда, Қытайдың солтүстік-батыста және Шығыс Қазақстанда Тарбағатай тауында)

2. Үйсіндердің астанасы Қызыл Аңғар қай жерде орналасқан? (Ыстықкөл мен

Іле өзенінің оңтүстік жағалауында)

3. Үйсіндер шығысында қай елмен шектесті? (Қытаймен)

4. Батысында қай өзен бар? (Шу өзені)

Ә) «Кім жылдам?» ойыны:

1. Сақтардан соң Жетісу жерін кімдер мекендеді?(Үйсіндер)

2. «Үйсін» атауы қытай жазбаларында қай ғасырдан бастап кездеседі ? (Б.з.б. 2 ғасырдан)

3. Үйсіндердің шығу тарихы туралы мәлімет қалдырған кім? ( Сыма Цянь)

4. Үйсіндер қандай елмен сауда қарым-қатынас жасаған? (Қытай)

5. Үйсіндер қандай ірі елдермен тең құқықты дәрежеде болған? (Қытай, Батыс Еуропа елдерімен)

6. Мемлекет неше аймаққа бөлінген? (3 аймаққа)

7. Үйсіндердің ішінде қандай тайпалардың өкілдері көп кездесті? (ся және юечжы)

8. Жеке меншікке не жатады? (мал, жер-су)

9. Үйсін қоғамына кімдер кіреді? (байлар,жауынгерлер,абыздар,малшылар, егіншілер,құлдар)

10.Үйсіндер қандай тайпалармен байланыс орнатқан? (Шығысында ғұндармен, батысында қаңлылармен)

Б) «Құпия сөздер» ойыны :

1. Омгунь – Гуньмо – Үйсіндердің басшысы

2. Кеб – Бек – Жеке тайпа көсемдері

3. Госин, Госуну – Синго, Усунго – Көшпелі мемлекет

4. Баңат – Таңба – Ерекшелік белгі

ІІІ.Жаңа сабақ жоспары:

1. Мал шаруашылығы.
2. Егіншілік
3.Қолөнер

Қысқаша осылардың тарихы туралы 3 оқушыға айтқызу.

Мына тірек-сызба бойынша түсіндіру. Қысқаша түсіндіріп кету.

А) Дәптермен жұмыс:

Үйсін шаруашылығы

Егіншілік Мал шаруашылығы Қолөнер

Шу, Кеген өзені, Жетісу өңірі Қарғалы шатқалы

Ақтас қонысы

1. Мал шаруашылығы. Үйсіндердің тұрмысында мал шаруашылығының маңызы зор болды. Жетісудың табиғаты оларға көп мал ұстауға мүмкіндік берді. Үйсіндер жартылай көшпелі мал щаруашылығымен айналысты. Көп өсірген малы – жылқы мен қой. Аз өсірген малы - сиыр.

2. Егіншілік. Неліктен үйсіндерге егін егу қолайлы болды? Олар Шу, Талас, Іле өзендерінің жағалауында егін егумен айналысты. Дәнді дақылдардан арпа, тары өсірген. Үйсіндер суармалы егіншілікпен де, тәлімді егіншілікпен де айналысқан. Суармалы егістіктер, суландыру жүйесі, бау-бақшалар үйсіндердің астанасы Чигу

қаласының айналасында орналасты. Шу мен Кеген өзендерінің жағалауларында қазба жұмысын жүргізген ғалымдар бірнеше көне қаланың орнын тапты.

3. Қолөнер.

металл өндіру

ұсталық

зергерлік

Үйсіндер айналысқан кәсіп түрлері: тері өңдеу

тоқыма

қыш құмыра жасау

ағаш өңдеу

Үйсіндердің кәсібінде әсіресе, ыдыс жасау, бешпент тігу, теріден шалбар тігу, аяқ киім жасау ісі өте жақсы дамыған. Үйсіндердің қолөнершілері сүйектен, тастан, ағаштан, қайыңнан, былғарыдан түрлі ыдыс-аяқтар жасаған.

Ә) Суреттермен жұмыс:

Үйсіндер қоғамында

Әйелдер Ерлер

Ыдысты саз Ыдыстарға Темір,мыс, Түрлі қару-жарақ-

балшықтан мата жабыстыру ісімен қола тар жасады

жасады айналысты балқытты

Б) Кітаппен жұмыс (кестені толтырып, дәптерге түсіру):

IV. Жаңа сабақты бекіту:

А) «Сандар сөйлейді»:

1. 4-5 мың жылқы (Үйсін байларында 4-5 мың жылқы болды)

2. 4-5 үй (4-5 үй бір ауылды құрады)

3. 35 см (Жалпақ алтын тәтінің ұзындығы)

4. II-I ғасырда (б.з.б. II-I ғасырларда өмір сүрген зергер-ұстаның тамаша туындысы)

5. 60-150 шаршы метр (Ақтас қонысының аумағы 60 шаршы метрден 150 шаршы метрге дейін)

6. 630 мың адам (Үйсіндердің халқының саны)

7. 188800 жауынгер (Үйсіндердің жауынгерлерінің саны)

8. Б.з.б. 138 жылы (Ғұндарға қарсы одақ жасалды)

9. Б.з.б. II ғасырда (Қытай жазбаларында үйсін атауы кездескен кез)

10. Б.з.б. III ғасыр мен б.з. V ғасыр (Үйсіндер өмір сүрді)

Ә) Кестемен жұмыс (сөздердің тұсына шартты белгілерін қой):

V Жаңа сабақты қорытындылау.

VI Үйге тапсырма:

§48 оқу, түсінік айту, қосымша мәліметтер жинастыру.

VII Оқушыларды бағалау