«БАИШЕВ ЖОҒАРЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ» ЖШС

"БЕКІТЕМІН"

ОЖ және ІТ технологиясы бойынша

Директордың орынбасары

_______Ахметкиреева Г. И.

«___»__________2021 ж

ПРАКТИКАЛЫҚ АШЫҚ САБАҚТЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАМАСЫ

Тақырыбы: Үлкен ми сыңарлары мен ми бағанының физиологиялық маңызы

Пән: Анатомия, физиология

Мамандық: 09120100 "Емдеу ісі"

Біліктілік: 4S09120101 "Фельдшер"

Топ: 124

Дайындаған оқытушы: Қалман Салтанат Ғаниқызы

Жұмыс бағдарламасы, дисциплина\ модуль

Анатомия және физиология

Мамандық бойынша оқу бағдарламасы

09120100 "Емдеу ісі"

ЦӘК отырысында қаралды, мақұлданды.

"____" ______ 2021ж Хаттама № ___

ЦӘК төрайымы ________ Махашова А.М

Қолы Аты- жөні

Ғылыми-әдістемелік кеңестің шешімімен бекітілді

Хаттама №___ "____" ______ 2021ж

Төрайымы ________ Ахметкиреева Г.И.___

Қолы Аты- жөні

«БАИШЕВ ЖОҒАРЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ» ЖШС

АшыҚ тәжәрибелік әдістемелік нұсқамасы

Сабақ тақырыбы: Үлкен ми сыңарлары мен ми бағанының физиологиялық маңызы

Модуль/пән атауы: Анатомия және физиология

Сабақтың түрі: тәжірибелік

І. Жалпы мәліметтер

     Курс, оқу жылы, топ: 1 курс , 2021-2022 жыл, 124 топ

ІІ. Мақсат, міндеттері

Білімділік - студенттерге осы тақырып бойынша білімдерін тексеріп анықтап жүйелендіру. Студентерге үлкен ми сыңарларының құрылысымен, атқаратын қызметімен және жүйке жүйесінің гигиенасы мен таныстыру. Студентердің танымдылық қабілетін арттыра отырып, адамның ми құрылысын ғылыми түрде сипаттай білу.

Дамытушылық - студенттердің білім мен танымын кеңейту және тез қабылдауына жол ашу.

Тәрбиелік - болашақ мамандарды адамгершілікке, ізгілікке және кәсіби-шеберлік біліктілігін және білімін арттыруға, сонымен бірге әрбір жұмысын зейінділікпен, ынталы орындауға тәрбиелеу.

ІІ. Сабақтың жабдықталуы

Пайдаланылған материалдар:

І. НЕГІЗІ ӘДЕБИЕТТЕР

1. Омаш Қарлығаш «Анатомия» оқулық, Қарағанды 2013 ж.

2. Рахымжанова С. О., Сайдахметова А. С., Төкешева Г. М. «Физиология анатомия негіздерімен» оқу құралы, Қарағанды 2013 ж.

ІІ. ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР

1. Анатомия скелета. Анатомия в схемах и рисунках. Крылов И,А. 2005 г.

2. Ракышев А.Р. «Адам анатомиясы», Алматы в 2 томах 2004 г.

3. Күзенбаева А.О. "Адам анатомиясы" атлас, Алматы 2012ж.

4. Х.Қ. Сәтбаева, А.А. Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева "Адам физиологиясы" Алматы, 2017ж.

Пән аралық байланыс:Жалпы патология, Медицинадағы латын тілі,Патологиялық физиология,терапия

Оқытуға қажетті құралдар, жабдықтар:

1.Компьютер

2.Мультимедиялық аппараттар

3. Бейнеролик

4. Презентациялар, интерактивті такта

5. Кестелер

8. Атлас

7. Препараттар

Студент білуі тиіс:

-Ми бөліктерінің қызметін;

-Үлкен ми сыңарлары қыртысының маңызын;

-Үлкен ми сыңарлары қыртысының аймақтарын;

-Үлкен ми сыңарларының сенсорлық аймақтарын, атқаратын қызметтерін

Сабақтың хронокартасы

І. Ұйымдастыру кезеңі – 5 мин

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру – 30 мин

ІІІ. Іс дағдыларды көрсету - 25 мин

ІV. Өзіндік жұмысы – 70 мин

V. Игерген тақырыпты бекіту – 20 мин

VІ. Қорытындылау – 10 мин

VІІ. Үйге тапсырма – 2 мин

 IV. Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі

Амандасу, оқушыларды түгендеу, аудиторияның сабақка дайындығын қадағалау, студенттердегі санитарлы ережелердің сақталуын қадағалау: маска, антисептик барын тексеру.

Сабақтың маңыздылығы:

Студенттерге сабақтың тақырыбын, мақсаты мен жоспарын хабарлайды, тақырыптың өзектілігін негіздейді.

Үй жұмысын тексеру.

Тақырып «Үлкен ми сыңарлары мен ми бағанының физиологиялық маңызы» бойынша негізгі білімдерін тексеру ауызша фронтальды сұрақтар қойылады. Студенттер сұрақтарға ауызша жауап беріп, қалған студенттер толықтырып отырады және тест сұрақтарына жауап береді.

Фронтальды сұрақтар:

Жүйке жүйесіне анықтама, құрылысы, ерекшеліктері, маңызы.

Мидың анатомиялық құрылысы, бөлімдері.

Аралық ми, анатомиясы, құрылысы.

Ортаңғы ми, анатомиясы, құрылысы

Артқы ми, құрылысы, анатомиясы.

Сопақша мидың анатомиясы, сыртқы, ішкі құрылысы, маңызы.

Бас-ми нервтерінің құрылысы, ядролары, анатомиясы, ерекшеліктері.

Үлкен ми сыңарлары.

Негізгі сайлар мен иірімдер.

Мидың ақ заты.

Үлкен ми сыңарларының қыртысы, цито- және миелоархитектоникасы

Үлкен ми сыңарлары қыртысының маңызын түсінеді

Үлкен ми сыңарлары қыртысының аймақтарын ажыратады

Екі нұсқалы тест-бақылау сұрақтары

I нұсқа

1. Бүйір қарыншалардың қуысын құрайды:

А) ортаңғы ми

B) аралық ми+

C) соңғы ми

D) артқы ми

E) сопақша ми

2. Соңғы миды құрайды:

А) үлкен ми сыңарлары+

В) төрт төбешік

С) таламус

D) ромб тәрізді шұңқыр

Е) мишық

3. Бір ми сыңарын құраушы бөліктерін байланыстыратын ақ заттың талшықтары:

А) сезімтал

В) комиссуралық

С) ассоциативтік+

D) қозғалтқыш

Е) аралас

4. Екі ми сыңарын құраушы бөліктерді байланыстыратын ақ заттың талшықтары:

А) сезімтал

В) комиссуралық+

С) ассоциативтік

D) қозғалтқыш

Е) аралас

5. Бүйір қарыншалардың артқы мүйізінің анатомиялық құрылымы:

А) сalcar avis+

В) hippocampus

С) bulbus cornu occipitalis

D) eminentia collateralis

Е) trigonum collaterale

6. Үлкен ми сыңарларының шеке бөлімінің қатпарлары:

А) gyrus postcentralis+

В) gyrus singuli

С) gyrus fornicatus

D) gyrus supramarginalis+

Е) gyrus angularis+

7.Дене температурасын реттейтін ми бөлімі

А Мишық

В Сопақша ми

С Ортаңғы ми

Д Артқы ми

Е Аралық ми+

8.Мишық пен ми көпірі мидың қай бөлігінде орналасқан

А Алдыңғы бөлігінде

В Орталық бөлігінде

С Шеткі бөлігінде+

Д Артқы бөлігінде

Е ортаңғы мидың алдыңғы бөлігінде

II нұсқа

1. Үлкен ми сыңарларының самай бөлімінің қатпарлары:

А) gyrus precentralis

В) gyrus frontalis superior

С) gyrus temporalis inferior+

D) gyrus frontalis medius

Е) gyrus temporalis medius +

2. Қай үлесте жоғарғы және төменгі үлесшелер, орталық арты қатпары орналасқанын анықтаңыз:

A. маңдайлық

B. Шекелік+

C. шүйделік

D. самайлық

E. аралшықта

3. Төменде көрсетілген жүлгелердің қайсысы шеке үлесінің жоғарғы латералдық бетінде болады:

A. Orbitalis

B. Postcentralis+

C. Precentralis

D. Parietooccipitalis

E. Сollateralis

4. Қай үлесте sulci precentralis, superior et inferior болады:

A. Маңдайлық+

B. шекелік

C. шүйделік

D. самайлық

E. аралшықта

5. Үлкен ми сыңарларының қай бетінде sulcus corporis callosi болады?

A. маңдайлық

B. Самайлық төменгі

C. Медиальды+

D. самайлық

E. аралшықта

6. Латералды жүлгенің қандай тармақтары төменгі маңдайлық қатпарды үшке бөлетінін көрсетіңіз:

A. Сalcarinus, collateralis

B. Intraparietalis, marginalis

C. Precentralis, posterior

D. Ascendens, anterior

E. Centralis, frontalis inferior +

7.Сопақша ми арқылы жүзеге асатын рефлекстер

А қимыл –қозғалыс

В тыныс алу,асқорыту+

С жоғары және төменгі бөлімдерге қозуды өткізу

Д тепе-теңдік

Е бағдарлау ұйқыны реттейді

8.Адам миы негізі неше бөлімнен тұрады

А 3+

В 2

С 4

Д 1

Е 5

Тәжірибелік сабақты демонстрациялау:

Студенттер муляж және препараттармен жұмыс жасауды үйренеді.Сонымен қоса интерактивті тақтада мәлңметтер көрсетіліп, тапсырмалар орындалады. Студенттер препараттармен жұмыс жасай отырып ішкі және сыртқы құрылысымен таныса алады. Оқытушы студенттерді тексеріп, қатерлерін дұрыстайды. Бұл әдіс студенттердің белсенділігін күшейтеді және дағдыны қолмен жасап көру нәтижесінде үйреніп, жаттығады.

Өзіндік жұмыс

Оқытушы студенттерді 2-3 топқа бөліп, өз бетімен жұмыс істеуге жібереді.Студенттер препараттар, муляж, фантом, таблица пайдалана отырып, толық тақырыпты игере алады.Сонымен қатар оқытушы студенттердің өз бетімен жұмыс істегенін, сабақта игергенпрактикалық дағдыларды пысықтауын бақылайды. Түсініксіз жерлерінде оқытушы көмектеседі, түсіндіреді, көрсетіп үйретеді. Оқытушы келесі жұмыс кезеңдеріне назар аударады:

-Жұмыс кезінде қауіпсіздік ережелерін сақтау.

- Жұмыс орнын дайындау.

- Қажетті заттарды дайындау.

Адамда алдыңғы мидың үлкен ми сыңарлары басқа бөлімдерінен әлдеқайда жақсы

дамыған. Алдыңғы миды кейде соңғы ми деп те атайды. Үлкен ми сыңарлары оң

жақ және сол жақ сыңарлардан тұрады. Әрбір ми сыңары сұр және ақ заттан

құралады. Сыртындағы сұр заты ми қыртысын түзеді. Қыртыста 14 миллиардтан

астам нейрондар болады. Қыртыс ми сыңарларының сыртын тұтас жауып тұрады.

Ми қыртысының калыңдығы шамамен 2-3 мм, ондағы жүйке жасушаларының

пішіндері мен мөлшері әр түрлі. Ми қыртысында мүшелерден қозуды қабылдайтын,

қимылды реттейтін сезгіш және козғалтқыш жасушалар болады. Көптеген

жасушалар ми қыртысының бөлімдерін өзара және жүйке жүйесінің басқа

бөлімдерін бірімен-бірі байланыстырады. Ми қыртысы орталық жүйке жүйесінің ең

жоғары бөлімі деп есептелінеді.

Үлкен ми сыңарлары сопақша мидың аз ғана бөлігі мен мишықтан басқа мидың

барлық бөлімдерін жауып тұрады. Ми сыңарларының ақ заты ішкі жағында

қыртыстың астында болады. Ақ заты жүйке талшықтарынан түзіледі. Ми

сыңарларының беті тегіс болмай, жүлгелі, қатпарлы болады. Әсіресе, терең

жүлгелер ми сыңарларын жеке бөліктерге бөледі. Жүлгелердің арасы қатпарлы

болып келеді. Әрбір ми сыңарында 4 бөлік бар: маңдай, төбе, самай, шүйде. Ми

сыңарларында іші ми сұйықтығына толы 2 қуыс (ми қарыншалары) болады. Ол

сұйықтық ұсақ қантамырларымен қосылып, жүйке жүйесіндегі зат алмасуды

қамтамасыз етеді, жүйке жасушаларын қорғайды.

Қосымша материалдар

Қыртыстың өткізгіш жолдары ақ заттан түзілген

Орталық жүлге – маңдай бөлігін төбе бөлігінен ажыратады.

Бүйірлік жүлге – самай бөлігін шектейтін жүлге

Есту аймағы – самай бөлігінде,

Иіс сезу және дәм сезу аймағы – төбе және самай бөліктерінің шегінде,

Көру аймағы – шүйде бөлігінде,

Қимыл-қозғалыс аймағы – орталық жүлге алдында,

Тері-бұлшықет сезімінің аймағы – орталық жүлгенің артындаорналасқан.

Практикалық сабақты бекіту. Ситуациялық есептерді шешу.

1-Топ

1.Не себепті сол жақ ми сыңары сөзді түсіну, құрастыру, сөз символдары мен жұмысын қамтамасыз етеді?

Ж: Себебі, сол жақ ми сыңары талдау процесіне қатысып, қисындыойлауды басқарады.

2.Не себепті оң жақ ми сыңары кеңістік сигналына жауапты заттарды көру және сипап сезу арқылы таниды?

Ж: Себебі, оң жақ ми сыңары нақтылы, яғни бейнелі ойлау амалын басқарады

2-ТОп

1.Ми сыңарының әрқайсысы ірі жүлгелермен бөлінген. Не себепті ең терең жүлге деп атайды?

Ж: Себебі, маңдай бөлігін төбе бөлігінен ажырататын орталық жүлге және самай бөлігін шектейтін бүйірлік жүлге аралығын алып жатады.

2. Неліктен қыртыстың өткізгіш жолдары қыртыстың барлық бөлігін өзара және қыртысты орталық жүйке жүйесінің басқа бөлімдерімен байланыстырады?

Ж: Себебі, қыртыстың өткізгіш жолдары ақ заттан түзілген.

Бос орынға тиісті сөздерді жазыңдар.

1-тапсырма:

Адамда үлкен ми сыңарлары өте жақсы жетілген және бас сүйек сауытының ми бөлімінде орналасқан.Үлкен ми сыңарла