§1. Атом –күрделі бөлшек
Химия пәні мұғалімі: Тотина Гулнур
І тарау. АТОМ ҚҰРЫЛЫСЫ

Сабақ мақсаты:
10.1.2.1 «нуклидтер» мен
«нуклондар» ұғымының физикалық
мәнін түсіндіру;

Қазіргі таңда 118 элемент белгілі.
•табиғатта 340 нуклид кездеседі (250
тұрақты және 90 радиоактивті)
•3000 жуық нуклидтер жасанды жолмен
алынып қасиеттері сипатталған.
•Э. Резерфорд 1911 ж атом құрылысының
ядролық (планетарлық) моделін ұсынды.

X=X ғасырдың соңында атом құрамының
күрделілігі және олардың өзара айналу мүмкіндігі
туралы бірқатар дәйектемелер анықталған.
Атомның құылысы күрделі екенін
дәлелдейтін ашылулар .
•Электронның ашылуы (Дж.Томсон, 1897)
•Радиоактивтіліктіңашылуы(А.Беккерель, 1896)
•Протонныңашылуы(Э.Резерфорд,1919)
•Нейтронныңашылуы(Дж.Чедвик, 1932)
.

Атомқұрылысыныңорбитальді-планетарлықмоделі.
Тақырып:Атом құрылысы
Ядро
1s орбиталь
2s орбиталь
2p орбиталь
3s орбиталь
3p орбиталь
3d орбиталь
Э
Л
Е
К
Т
Р
О
Н
Д
Ы
Қ
А
Б
Ы
Қ
Ары қарай
Мазмұны
Артқа
5

Тақырып:Атомның электрондық
қабаттарының құрылысы
Электрондыққабат–бұлатомядросының
айналасындақозғалатынэлектрондардыңжиынтығы.
Электрондық қабаттағы электрондар
энергетикалықдеңгейлергеорналасады.
n–негізгі квант саны –энергетикалық деңгей санын
анықтайды .
Периоднөміріэлементтіңэнергетикалықдеңгей
санынасәйкескеледі.
Период
Р
Фосфор
15
30,9748
3
Топ
V
3
Энергетикалықдеңгейдегі(N)электрондарсаны
формулабойыншаесептеледі.
N=2n
2
n = 1, N = 2
.
1
2
= 22
n = 2, N = 2
.
2
2
= 88
Топнөмірісоңғыэнергетикалықдеңгейдегі
электрондарсанынатеңболады.
5
Электрондардың жалпы
саны
е =
15
Тексеру
15
Ары қарай
Мазмұны
Артқа
6

Тақырып: Атомның электрондық қабаттарының
құрылысы
-Энергетикалық деңгей орбитальдардан тұрады.
Р
+15
31
0
2852
Бірінші деңгей
s –орбиталь
8
Екінші деңгей
s –орбиталь
p –орбиталь
5
Үшінші деңгей
s –орбиталь
p –орбиталь
d –орбиталь
-Орбиталь квантты ұяшықтардан тұрады.
-квантты
ұяшық
-Бір квантты ұяшықта спині әр түрлі екі электрон
бола алады.
1s
2
1s
2
2s
2
2s
2
2p
6
2p
6
3s
2
3s
2
3p
3
3p
3
3d
0
-Қысқаша электронды жазба.
Ары қарай
Мазмұны
Артқа
7

Тақырып: Атомның электрондық
қабаттарының құрылысы
Иондарарасындатүзілгенхимиялықбайланысиондық
байланысдепаталады.
Ион–электронберунемесеқабылдапалунәтижесінде
пайдаболатынбөлшек.
Мысалы
NaCl –натрий хлориді (ас тұзы)
Na
+11
23 0
281
+Cl
+17
35 0
287
Na
0
Cl
0
+ Na
+1
Cl
-1
1e
Na
+11
23+1
28
натрий ионы
+17
Cl
35 -1
288
Хлор ионы
Иондыбайланысметалдарменбейметалдарарасында
түзіледі.
Механизмі:
Na+
NaCl
Cl NaCl
+1 -1
Ары қарай
Мазмұны
Артқа
8

•Кез келген элементтердің протон және
электрон саны, элементтің реттік нөміріне
тең.
•Нейтронды табу үшін салыстырмалы
атомдық массасын реттік нөмірден
азайтамыз.

Мысалы:
Осы мысалға сүйене отырып 10
беттегі №12 тапсырманы орында.

Үйге тапсырма:
•§1. 5-11 беттері