Авторлық бағдарлама

Математика сабағында
оқушылардың функционалдық
сауаттылығын дамыту

УДК 373
ББК 74.287.3
Рецензент:
Мұқатаев О.О. педагог мастер, Қазақстан Республикасы «Өркениет» ғылымиәдістемелік орталығының аға ғылыми қызметкері;

Математика сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын
дамыту/құрастырған.: Кешубаева Гульназ Сальвековна – Шығыс Қазақстан
облысы / бастауыш сынып мұғалімі, 2021. – 118б.
ISBN 978-655-1169-89-7
«Математика сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту»
курсының мазмұны пәнге деген қызығушылықты, байқағыштықты, геометриялық
қырағылықты, талдау, болжау, ойлау, дәлелдеу қабілеттерін, оқу мәселесін
шығармашылықпен шеше білуге бағытталған. Тапсырмаларды оқушыларға
математика сабақтарында меңгерген білімдері мен дағдыларын қолдану
мүмкіндіктерін көрсету үшін пайдалануға болады.
УДК 373
ББК 74.287.3
«Өркениет» ғылыми-әдістемелік орталығының 2021 жылғы «09» қазандағы №2
хаттамасына сәйкес сараптау комиссиясының шешімімен баспаға ұсынылды

ISBN
978-655-1169-89-7

© ҚР «Өркениет» ҒӘО, 2021
2

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
«ÓRKENIET» ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІКТІҢ БАСПАСЫНА ҰСЫНЫЛДЫ

Рецензент:
Рецензенттер: «Órkenіet» ғылыми-әдістемелік орталығының аға ғылыми қызметкері
О.О. Мұқатаев
Құрастырған:
Шығыс Қазақстан облысы, Бесқарағай ауданы, «Нұрлыбек Баймұратов атындағы
орта мектеп» КММ-нің бастауыш сынып мұғалімі
Кешубаева Гульназ
Сальвековна

© Қазақстан Республикасы

«Órkenіet» ҚР ҒӘО, 2021ж.
3

Түсінік хат
Бұл бағдарлама бастауыш сынып оқушыларының математиканың көптеген қызықты
мәселелерімен танысуға, мектеп бағдарламасынан тыс, осы ғылым мәселесі туралы
тұтас көзқарасты кеңейтуге мүмкіндік береді. Логикалық ойлауға байланысты
математикалық есептерді шешу балалардың танымдық белсенділікке деген
қызығушылығын күшейтеді, ақыл-ой операцияларының дамуына және жалпы
функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал етеді.
Мемлекеттік білім беру стандартында білім беру сапасын жақсарту бойынша нақты
талаптар қамтылған және сапаны жақсарту үрдістерінің бірі мектепте оқытудың
барлық кезеңдерінде оқушы тұлғасының шығармашылық әлеуетін дамытуға, оның
шығармашылық ойлауын дамытуға, жаңасын ашу процесінде эвристикалық әдістерді
қолдана білуге және әртүрлі стандартты емес жағдайлар мен ережелерден шығу
жолын іздеуге бағдарлану болып табылады.
Бағдарлама жаңартылған білім берудің МЖМБС талаптарын ескере отырып жасалған
және бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сәйкес келеді. Осы
мақсатта бағдарламада оқушыларды динамикалық қызметке тартуға бағытталған
белсенді жұмыс түрлерін ұлғайту қарастырылған.
«Математика сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту»
курсының мазмұны пәнге деген қызығушылықты, байқағыштықты, геометриялық
қырағылықты, талдау, болжау, ойлау, дәлелдеу қабілеттерін, оқу мәселесін
шығармашылықпен шеше білуге бағытталған. Тапсырмаларды оқушыларға
математика сабақтарында меңгерген білімдері мен дағдыларын қолдану
мүмкіндіктерін көрсету үшін пайдалануға болады.
Математика-ойлануға арналған құрал, оның арсеналында мыңдаған жылдар бойы
адамдардың ойлауын қалыптастыруға, стандартты емес мәселелерді шешуге, қиын
позициялардан абыроймен шығуға ықпал еткен көптеген міндеттер бар.
Бағдарламаның мақсаты: логикалық ойлауды, зейінді, есте сақтауды, шығармашылық
қиялды, байқағыштықты, пайымдау дәйектілігін және оның дәлелділігін дамыту
арқылы оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру.
Бағдарламаның міндеттері:
 қарапайым математиканың түрлі салаларында оқушылардың ой-өрісін
кеңейту;
 математикалық терминологияны дұрыс қолдану;
 заттар мен құбылыстардың барлық сапалық жақтарынан санай білу, тек
сандық бағыттарға назар аудару;
 қол жетімді тұжырымдар мен жалпылама тұжырымдар жасай білу;
Курс мазмұнының құндылық бағдары:
 логикалық сауаттылықтың құрамдас бөлігі ретінде ойлау қабілетін
қалыптастыру;
 эвристикалық ойлау әдістерін игеру;
 шешім стратегиясын таңдаумен, жағдайды талдаумен, деректерді
салыстырумен байланысты зияткерлік дағдыларды қалыптастыру;
4

 оқушылардың танымдық белсенділігі мен дербестігін дамыту;
 байқау, салыстыру, жалпылау, қарапайым заңдылықтарды табу, болжауды
қолдану, қарапайым гипотезаларды құру және тексеру қабілеттерін
қалыптастыру;
 кеңістіктік көріністер мен кеңістіктік қиялды қалыптастыру;
 оқушыларды сабақтарда еркін қарым-қатынас барысында ақпарат алмасуға
тарту.
Оқушылардың білімі мен дағдыларына қойылатын талаптар.
1. Математикалық материалды ресімдеу қабілеті.
2. Математикалық материалды жалпылау қабілеті.
3. Ойлау процесін қысқарту, бүктелген құрылымдармен ойлау қабілеті.
4. Математикалық жадыны, формализацияланған құрылымдарды, логикалық
схемаларды дамыту.
5. Кеңістіктік бейнелеу қабілеті
Сабақтың тақырыптары оқушылардың қызығушылықтарын, олардың өзін-өзі
көрсету мүмкіндіктерін ескере отырып құрылған. Балалардың бағдарлама мазмұнын
игеруі барысында арнайы біліктер мен дағдылардың даму қарқыны, білім беру
бағыты бойынша ілгерілеу дәрежесі, дербестік деңгейі, ұжымда жұмыс істей білуі
ескеріледі. Бағдарлама күрделі жұмыстарды даралауға мүмкіндік береді: жоғары
білімді деңгейдегі балаларға қиын тапсырма қызықты болады. Бұл жағдайда
жұмыстың тәрбиелік және дамытушылық мәні сақталды.
Сабақтан тыс іс-шаралар бағдарламасының педагогикалық орындылығы-балалар іс
жүзінде объектілерді салыстыруды, талдау мен синтездің қарапайым түрлерін
орындауды, жалпы және түр ұғымдары арасында байланыс орнатуды үйренеді.
Ұсынылған логикалық жаттығулар балаларды дұрыс пайымдаулар жасауға және
қарапайым дәлелдер келтіруге жетелейді.
Курстың маңыздылығы - математиканы зерттеу адамның эстетикалық тәрбиесіне,
математикалық ойлаудың қажеттілігін түсінуге ықпал етеді.

5

Күнтізбелік-тақырыптық жоспар
№
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.

Тақырыбы
Екі таңбалы сандар
Екі таңбалы сандардың разрядтық құрамы
Амалдардың орындалу реті
Бір таңбалы сандарды ондықтан аттап қосу және
азайту
Екі таңбалы сандарды ауызша қосу және азайту
Екі таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту
45 ± 19 түріндегі екі таңбалы сандарды жазбаша қосу
мен азайту
65 + 35, 100 – 35 түріндегі екі таңбалы сандарды
жазбаша қосу және азайту
Қосудың терімділік қасиеті
Метр – ұзындық өлшем бірлігі
Центнер – масса өлшем бірлігі
Римдік санау жүйесі
Жүздік
Жүздіктерді қосу және азайту
Құрама есептер
Циферблат бойынша уақытты анықтау
Уақыт өлшем бірліктері. Есептер шығару
Жиын және оның элементтері. ∈ және ∉ таңбалары.
Жиынның қиылысуы мен бірігуі
Сандар жиыны
Түзу. Бұрыш. Бұрыш түрлері. Тік бұрыш сызу
Тіктөртбұрыш. Шаршы
«Үш-үштен» комбинация нұсқалары
Ақиқат немесе жалған тұжырымдар
Көбейту. Көбейту амалының компоненттері
Бөлу. Бөлу амалының компоненттері
Көбейтудің ауыстырымдылық қасиеті. Көбейту мен
бөлудің өзара байланысы
Санды 2-ге көбейту және бөлу кестесі. Тақ және жұп
сандар
Санды 3-ке көбейту және бөлу кестесі
Санды 4-ке көбейту және бөлу кестесі
Санды 5-ке көбейту және бөлу кестесі
Монеталар. Купюралар
Сандық өрнектер
Әріпті өрнектер

Сағат Өткізілетін
саны
күні
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
6

34. Құрылымы күрделі теңдеулер

1

Жұмыс дәптері
Тақырыбы: Екі таңбалы сандар
1 тапсырма:
Заңдылықты анықта, сандар қатарын жалғастыр.

2 тапсырма:
Әр әріпті сәйкес келетін санның астына жаз.

7

Тақырыбы: Екі таңбалы сандардың разрядтық құрамы
1 тапсырма:
Сандарды жаз және разрядтық қосылғыштарға жікте.

2 тапсырма:
Cана. Разрядтық қосылғыштарға жікте.

Тақырыбы: Амалдардың орындалу реті
1 тапсырма:
Амалдардың орындалу ретін анықта.

8

2 тапсырма:
Үлгіге қарап, қалған фигураларды сыз.

Тақырыбы: Бір таңбалы сандарды ондықтан аттап қосу және азайту
1 тапсырма:
Асанда 8 қызыл шар және 4 көк шар бар. Асанда барлығы неше шар бар?

9

2 тапсырма:
Әр белгі қандай цифрға сәйкес келетінін анықтап, есепте.

10

Тақырыбы: Екі таңбалы сандарды ауызша қосу және азайту
1 тапсырма:
Есепте, жаз

11

4

2 тапсырма:
Барлығы қанша шеңбер?

12

Тақырыбы: Екі таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту
1 тапсырма:
Ақша бәріне бірдей бөлінді. Вагондағылардың әрқайсысы қанша
теңгеден алады?

13

2 тапсырма:
Жасырын сөзді тап

Тақырыбы: 45 ± 19 түріндегі екі таңбалы сандарды жазбаша қосу мен азайту
1 тапсырма:
Өрнекті баған түрінде жазып, мәнін тап.
14

2 тапсырма:
Баған түрінде есепте.

Тақырыбы: 65 + 35, 100 – 35 түріндегі екі таңбалы сандарды жазбаша қосу және
азайту
1 тапсырма:

15

Тапсырманы орында.

2 тапсырма:
Тиісті санды қойып, баған түрінде есепте.

Тақырыбы: Қосудың терімділік қасиеті
16

1 тапсырма:
Берілген заттардың жалпы құны қанша?

2 тапсырма:
Берілген заттарды сатып алғаннан кейін қанша теңге қалады?

17

Тақырыбы: Метр – ұзындық өлшем бірлігі
1 тапсырма:
Әртүрлі төртбұрышты пайдаланып, сызғыштың көмегімен өз
үйіңнің суретін сал.

Әртүрлі үшбұрыштарды пайдаланып, сызғыштың көмегімен құстың

18

суретін сал.

2 тапсырма:
Сызғыштың көмегімен нүктелерді байланыстыр. 1 санынан баста.
Әр түзудің ұзындығын өлшеп, кестені толтыр.

19

Тақырыбы: Центнер – масса өлшем бірлігі
1 тапсырма:
Арманның әжесі ұн алды. Cатушы Арманның әжесіне әртүрлі
салмақтағы ұн берді. Арманның әжесі барлығы неше кг ұн алды.

20

Жауабын центнерге айналдыр.

2 тапсырма:
Ұнның салмағын анықта.

Тақырыбы: Римдік санау жүйесі
1 тапсырма:
Cәйкес сандарды қой.
21

2 тапсырма:
Теңдік дұрыс болатындай етіп, сіріңке шиінің орнын ауыстыр.

Тақырыбы: Жүздік
1 тапсырма:
Жануарлардың орташа салмағы (килограмм кг)

22

Кестедегі қай жануардың салмағы поляр аюынан 300 кг кем?
Жауабы: ________________
Кестедегі қай жануардың салмағы горилладан 500 кг артық?
Жауабы: ________________
Кестедегі қай жануардың салмағы үлкен пандадан 30 кг кем?
Жауабы: ________________
2 тапсырма:
Балалардың қай үйде тұратынын анықта

23

Тақырыбы: Жүздіктерді қосу және азайту
1 тапсырма:

24

Өрнектің мәнін тап.

2 тапсырма:
Мәні бірдей өрнектерді сәйкестендір.

25

Тақырыбы: Құрама есептер
1 тапсырма:
Есепті шығар.
Ақеркенің 350 теңгесі болды. Оған анасы тағы 200 теңге берді. Ақерке 100 теңгесіне
қарындаш сатып алды. Ақеркеде неше теңге қалды?

26

2 тапсырма:
Ойын басында дойбы тақтасында 24 тас болды. Ойын соңында 2 ақ тас және 4 қара
тас қалды. Дойбы тақтасынан неше тас алынды?
Ақниет 30 раушан гүлін және 45 қызғалдақ сатып алды. 15 гүлді анасына сыйлады.
Ақниетте неше гүл қалды?
Олжас 20 жаста, әкесі одан 36 жас үлкен. Анасы әкесінен 5 жас кіші. Олжастың
анасы қанша жаста?
Тақырыбы: Циферблат бойынша уақытты анықтау
1 тапсырма:
Сағаттың уақытын көрсет.

27

2 тапсырма:
Берілген уақытты нұсқармен белгіле.

Тақырыбы: Уақыт өлшем бірліктері. Есептер шығару
1 тапсырма:
Астана қаласында ауа райы соңғы 48 сағатта күрт суытты. Ауа райының суытуы
қанша тәулікке созылды?

2 тапсырма:
Жасырынған сөзді тап

28

Тақырыбы: Жиын және оның элементтері. ∈ және ∉ таңбалары. Жиынның
қиылысуы мен бірігуі
1 тапсырма:
Жиындардың элементтерін ата.

29

Жануарлар: _________________________________________
____________________________________________________
Құстар: _____________________________________________
____________________________________________________
Артығы: _______________________________________
____________________________________________________
2 тапсырма:
Суретке мұқият қара. Жиынның атауын жаз. Жиынға тиісті элементтерді шеңберге
сызықпен қос.

30

Тақырыбы: Сандар жиыны
1 тапсырма:
Сандар жиынын құрастыр.
Берілген сандар: 10; 30; 12; 46; 50; 15; 55; 83; 21; 11; 49; 5; 7; 60;
a) А жиынына екі таңбалы
ә) В жиынына 0-ге аяқталатын сандар
б) С жиынына 50-ден артық сандар
в) D жиынына 50-ден кем сандар

2 тапсырма:
Суретке қарап D және E жиындарының сандық элементтерін
жазып шық.

31

Тақырыбы: Түзу. Бұрыш. Бұрыш түрлері. Тік бұрыш сызу
1 тапсырма:
Бұрыш түрлерін жаз.

2 тапсырма:
Берілген бұрыштардың атауларын жаз: тік, сүйір, доғал.

32

Тақырыбы: Тіктөртбұрыш. Шаршы
1 тапсырма:
Суретке қарап, кестені толтыр.

2 тапсырма:
Үлгіге қарап, боя.

33

Тақырыбы: «Үш-үштен» комбинация нұсқалары
1 тапсырма:
Бір сыныптан жігіт сұлтанына үш ұл бала қатысты: Жәңгір, Айбек, Рамазан. Олар
бірінші, екінші, үшінші орындарды иеленді. Қалай ойлайсың, қай бала қандай орын
алуы мүмкін? Кестені толтыр.

2 тапсырма:
Берілген геометриялық фигураларды комбинациялап көр

34

Тақырыбы: Ақиқат немесе жалған тұжырымдар
1 тапсырма:
Cабаққа қажетті заттарды таңда

2 тапсырма:
Сағат 9 болғанда оның минуттық және сағаттық тілдері қандай бұрыш жасайды?
Сызып көр.

Сағат 5 болғанда оның сағаттық және минуттық тілдері қандай бұрыш жасайды?
Сызып көр.

35

Тақырыбы: Көбейту. Көбейту амалының компоненттері
1 тапсырма:
Қандай екі фигурадан шаршы пайда болады? Барлық жұптарды тап.

36

2 тапсырма:
Суретті қолданып, қосынды мен көбейтіндіні жаз.

37

Тақырыбы: Бөлу. Бөлу амалының компоненттері
1 тапсырма:
Текшелерді қораптарға төрт-төрттен сал. Қанша қорап қажет болды? Өрнек құр
және мәнін тап.

38

2 тапсырма:
Гүлдерден әрқайсысы 5 гүлден тұратын гүлшоқ жаса. Сонда сенде қанша гүлшоқ
болады?

Көбейтудің ауыстырымдылық қасиеті. Көбейту мен бөлудің өзара байланысы
1 тапсырма:
39

Өрнек құрастыр.

2 тапсырма:
Есепте. Бөлу амалын орындап, оны көбейту арқылы тексер.

40

Тақырыбы: Санды 2-ге көбейту және бөлу кестесі. Тақ және жұп сандар
1 тапсырма:
Бір моншақ қанша тұрады? Жіптің бағасы есепке алынбайды

41

2 тапсырма:
Жұп сандар жазылған торкөздерді боя.

Тақырыбы: Санды 3-ке көбейту және бөлу кестесі
1 тапсырма:
Тиісті сандарды жаз.

2 тапсырма:
Шаршының ішіндегі 3-тің көбейту кестесін тауып қорша.

42

Тақырыбы: Санды 4-ке көбейту және бөлу кестесі
1 тапсырма:
Жоқ элементтерді сал. Ең соңғы есептің жауабын жаз.

43

2 тапсырма:
Досыңмен ойна. Сандары бар екі кестенің біреуін таңда. Бұл сенің ойын алаңың.
Ойын тастарын лақтырып, реттік нөмірі түскен санға сәйкес мысалды шешіп,
жауабын өз ойын алаңыңнан тауып қорша. Көлденеңінен, тігінен немесе диагональ
бойынша 4 санды бірдей қоршаған ойыншы жеңіске жетеді.

44

Тақырыбы: Санды 5-ке көбейту және бөлу кестесі
1 тапсырма:
Суретте қанша мектеп кұралдары бар? Сурет бойынша тап.

45

2 тапсырма:
Текшелердің биіктігі бірдей болса, әр текшенің биіктігі қанша болады?

46

Тақырыбы: Монеталар. Купюралар
1 тапсырма:
Қанша теңге қалады?

2 тапсырма:
Ойыншықты сатып алу үшін қанша ақша керек?

47

Тақырыбы: Сандық өрнектер
1 тапсырма:
Дұрыс жауабын тап

2 тапсырма:
Заңдылықты анықта:
48

Тақырыбы: Әріпті өрнектер
1 тапсырма:
Есепте, жауаптарды кему ретімен орналастыр

49

2 тапсырма:
Өрнектің мәнін тап.

Тақырыбы: Құрылымы күрделі теңдеулер
1 тапсырма:
Теңдеуді шешіп, жауабын жаз.

50

2 тапсырма:
Теңдеу құрастырып шеш. Ойланған санды 5 есе арттырса, 20 мен 15-тің
қосындысына тең сан шығады.

51

Қысқа мерзімді жоспар үлгілері

Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы сандар
Сабақ мақсаты:
 оқушыларға математикалық білім, білік, дағдыларын игерту;
 шығармашылық қабілеттерін арттыру;
 зейінін, еске сақтау, байқағыштық, бақылағыштық, қиялдау, танымдық іс –
әрекеттерімен өздігінен білім алуға, ізденуге бейімдеу.
 оқушыларды жоғары сыныптарға дайындау, логикалық ойларын дамыту,
шапшаң есептеуге үйрету.
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Пәнаралық байланыстар:
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Сәлемдесу» ойыны:
10 минут
Қазір біз сендермен ойын ойнаймыз, қимылды тез
жасауларың керек. «Бастаймыз» деген белгі берілгенде,
мен қалай амандасу керек екенін айтамын, сонда
сендер бір - бірлеріңмен тез - тез амандасасыңдар. Әр
адаммен әртүрлі амандасасыңдар. Сонымен, көзбен…
қолмен… иықпен… құлақпен… тіземен… иекпен…
өкшемен… арқамен.
Сергіту сәті
Сабақтың
Тақырыбы: Екі таңбалы сандар
ортасы
1 тапсырма:
20 минут
Заңдылықты анықта, сандар қатарын жалғастыр.

2 тапсырма:
Әр әріпті сәйкес келетін санның астына жаз.

52

Сабақтың
соңы
10 минут

«Сен .... деп елестет»
Сен тас, үлпілдек, әуе шарысың. Сен нені сезінесің?
Өзіңнің сезімдеріңді салыстыр. Лимон, кәмпит, т.б.
жегендегі сезіміңді бейнелеп көрсет. Өз сезімдеріңді
басқалар тауып алатындай бейнеле. Шығарманың
кейіпкері өзін қалай сезінетінін көрсет. Сен нені
сезінгеніңді көрсет. Көңіл-күйің қандай? Қуану, ренжу,
қайғыруды, т.б. көрсет. Сабақ қорытыңдысы бойынша
оқушылар ішкі сезімдерімен бөліседі, салыстырады,
түсінуге тырысады. Неліктен сондай сезімде болғанын
анықтайды.

Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы сандардың разрядтық құрамы
Сабақ мақсаты:
 оқушыларға математикалық білім, білік, дағдыларын игерту;
 шығармашылық қабілеттерін арттыру;
 зейінін, еске сақтау, байқағыштық, бақылағыштық, қиялдау, танымдық іс –
әрекеттерімен өздігінен білім алуға, ізденуге бейімдеу.
 оқушыларды жоғары сыныптарға дайындау, логикалық ойларын дамыту,
шапшаң есептеуге үйрету.
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
53

Пәнаралық байланыстар:
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Кім, нені жақсы көреді?» жаттығуы.
10 минут
Барлығы орындықтарға отырады. Кім, нені жақсы
көреді солар орындарынан тұрады. Мысалы: Кім
балмұздақты жақсы көреді, сол орнынан тұрсын…Кім
өзін батырмын деп есептейді?… Кім сары түсті жақсы
көреді?… Кім көп тамақ жегенді жақсы көреді?… Кім
айнаға қарағанды жақсы көреді? т. б. сұрақтар қоюға
болады.
Сергіту сәті
Сабақтың
Тақырыбы: Екі таңбалы сандардың разрядтық
ортасы
құрамы
20 минут
1 тапсырма:
Сандарды жаз және разрядтық қосылғыштарға жікте.

Ресурстар

2 тапсырма:
Cана. Разрядтық қосылғыштарға жікте.

Сабақтың
соңы
10 минут

«Автопортрет»
Жаттығудың мақсаты: түрлі сипаттамалар арқылы
таныс емес тұлғаны анықтай алу дағдыларын
қалыптастыру. Көз алдыңызға елестетіп көріңіз, Сізге
бейтаныс адаммен кездесу керек және ол Сізді тану
керек. Өзіңізді сипаттаңыз. Өзіңізді басқалардан
54

айыратын белгілерді табыңыз. Өзіңіздің сыртқы
бейнеңізді, жүріс-тұрысыңызды, сөйлеу, киіну
манеріңізді сипаттаңыз; мүмкін Сізге тән қимылдар бар
шығар. Бұл жұппен жұмыс. Жұптағы біреуі сөйлеп
жатқанда, «автопортрет» толық болу үшін екіншісі
нақтылайтын сұрақтар қоя алады. Жұппен талқылауға
15-20 минут беріледі. Сабақ аяқталғаннан кейін,
қатысушылар шеңберге отырып пікір алмасады.
Сабақтың тақырыбы: Амалдардың орындалу реті
Сабақ мақсаты:
 оқушыларға математикалық білім, білік, дағдыларын игерту;
 шығармашылық қабілеттерін арттыру;
 зейінін, еске сақтау, байқағыштық, бақылағыштық, қиялдау, танымдық іс –
әрекеттерімен өздігінен білім алуға, ізденуге бейімдеу.
 оқушыларды жоғары сыныптарға дайындау, логикалық ойларын дамыту,
шапшаң есептеуге үйрету.
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Пәнаралық байланыстар:
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Сантики, Фантики, Лимпопо».
10 минут
Барлығы шеңбер бойымен тұрып, бір баланы таңдайды
да бөлменің сыртына шығарады. Шеңбердегі
балалардың ішінен бір баланы жүргізуші етіп
сайлайды, ол шенбердегі балаларға қозғалыстарды
көрсетіп тұрады. Барлық ойыншылар жүргізушінің
артынан көрсеткен қимылдарды қайталау керек.
Қимылдарды қайталаған кезде жүргізушіге қарамай,
білтіртпей жасау керек. Шеңбердегі балалар шапалақ
ұрып, «САНТИКИ, ФАНТИКИ, ЛИМПОПО» деп
айтып ойынды бастайды. Бөлме сыртында тұрған бала
ойыншылардың дауыстарын естіп, бөлмеге кіреді де
шеңбердің ортасына тұрып, кім жүргізуші екенін табу
керек. Егер жүргізушіні тапса, жүргізуші есіктің
сыртына шығады. Ойын сол ретімен жалғасып
отырады.
Сергіту сәті
55

Сабақтың
ортасы
20 минут

Тақырыбы: Амалдардың орындалу реті
1 тапсырма:
Амалдардың орындалу ретін анықта.

2 тапсырма:
Үлгіге қарап, қалған фигураларды сыз.

Сабақтың
соңы
10 минут

«Маскасыз»
Жаттығудың мақсаты:
- эмоционалды және тәртібінің қысылғанын ашу; «мен» мәнін талдау үшін шынайы айту дағдыларын
қалыптастыру. Әр қатысушыға жалғасы жоқ сөйлем
жазылған карточка беріледі. Ешбір алдын ала
дайындықсыз ол бұл сөйлемді жалғастыру немесе
аяқтау керек. Айтқан сөзі шынайы болу керек. Егер
топтың басқа мүшелері жалғандықты сезінсе,
қатысушы тағы бір карточка алуға мәжбүр болады.
Карточка мазмұнының үлгісі:
56

« Егер мені қоршаған адамдар..., маған аса ұнайды.»
«Кей кезде менің нақты қалайтыным, ол ...»
«Кейбір кезде адамдар мені түсінбейді, өйткені мен ...»
«Мен ...сенемін»
«Мен ...ұяламын»
«Менің ашуымды келтіреді, егер мен...» және т.б.
Сабақтың тақырыбы: Бір таңбалы сандарды ондықтан аттап қосу және азайту
Сабақ мақсаты:
 оқушыларға математикалық білім, білік, дағдыларын игерту;
 шығармашылық қабілеттерін арттыру;
 зейінін, еске сақтау, байқағыштық, бақылағыштық, қиялдау, танымдық іс –
әрекеттерімен өздігінен білім алуға, ізденуге бейімдеу.
 оқушыларды жоғары сыныптарға дайындау, логикалық ойларын дамыту,
шапшаң есептеуге үйрету.
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Пәнаралық байланыстар:
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Қолдағы хат».
10 минут
Әрқайсысы өзіне серігін таңдап, қарама - қарсы тұра
қалады. Бойы ұзындау бала, көзін жұмып тұру керек.
Егер бойлары бірдей болса, кімнің жасы үлкен (туған
күні 1 - 2 айға ертерек) бала көзін жұмады. Көзін
жұмып тұрған бала қолын алға созып тұрады. Көзі
ашық бала соның алақанына хат жаза бастайды, жеке
тұрған баспа әріптерді. «Соқыр» ойыншы сол әріптерді
табуға тырысып, не оқығанын айтып беру керек. Бір
әріпті жазғаннан кейін клесіні жазар алдында бұрын
жазылған әріпті өшіріп тастап отыру керек.
Сергіту сәті
Сабақтың
Тақырыбы: Бір таңбалы сандарды ондықтан аттап қосу
ортасы
және азайту
20 минут
1 тапсырма:
Асанда 8 қызыл шар және 4 көк шар бар. Асанда
барлығы неше шар бар?

57

2 тапсырма:
Әр белгі қандай цифрға сәйкес келетінін анықтап,
есепте.

58

Сабақтың
соңы
10 минут

«Иә»
Жаттығудың мақсаты: эмпатия және рефлексия
дағдыларын жетілдіру. Топ жұптарға бөлінеді.
Қатысушылардың бірі оның жағдайын, көңіл-күйін
немесе сезімін көрсететін сөз тіркесін айтады. Содан
кейін екіншісі нақтылау үшін оған сұрақтар қою тиісті.
Мысалы, «Қызықты, бірақ менің байқағаным, осындай
күйде болғанымда, менің киімімнің түсі де осыған
ұқсас болады екен». Жаттығу орындалған болып
есептеледі, егер қатысушы оған қойған сұрақтарға үш
рет «иә» деп жауап берсе.

Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы сандарды ауызша қосу және азайту
Сабақ мақсаты:
 оқушыларға математикалық білім, білік, дағдыларын игерту;
 шығармашылық қабілеттерін арттыру;
 зейінін, еске сақтау, байқағыштық, бақылағыштық, қиялдау, танымдық іс –
әрекеттерімен өздігінен білім алуға, ізденуге бейімдеу.
 оқушыларды жоғары сыныптарға дайындау, логикалық ойларын дамыту,
шапшаң есептеуге үйрету.
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Көңіл - күй неге ұқсас».
10 минут
Ойыншылар олардың бүгінгі көңіл - күйлері неге (қай
жыл мезгіліне, ауа райына, табиғаттың құбылысына)
ұқсас екенін айтып береді. Ойынды үлкен дер бастаса
жақсы болар еді: «Менің қазіргі көңіл - күйім көгілдір
59

аспандағы жылы, жұмсақ күннің көзіне ұқсайды, ал
сенің ше?». Жаттығу шеңбер бойымен жалғаса береді.
Ойынның сонында жауаптар қорытындыланады,
бүгінгі шеңберіміздегі балалардың көңіл - күйі қандай
екен: қайғылы, көңілді, күлкілі, ызаланған т. б.
Жауаптардың қорытындысын шығарған кезде, жаман
ауа райы, суық, жанбыр, түнерген аспан сияқты
элементтер агрессивті, қобалжу күйлердің
көрсеткіштеріне назар аударыңыз.
Сергіту сәті
Сабақтың
ортасы
20 минут

Тақырыбы: Екі таңбалы сандарды ауызша қосу және
азайту
1 тапсырма:
Есепте, жаз

4

2 тапсырма:
Барлығы қанша шеңбер?

60

Сабақтың
соңы
10 минут

«Әткеншек»
Жаттығудың мақсаты:
• қатынасқа түсудің тез елеу дағдыларын
қалыптастыру;
• оқу үдерісінде эмпатия және рефлексияны дамыту.
Жаттығуда кездесу топтамасы жүзеге асырылады, бірақ
әр жолы жаңа адаммен.
Тапсырма: тез арада қатынас орнату, әңгімені қолдау
және қоштасып кету. Топ мүшелері «әткеншек»
қағидасы бойынша тұрады, яғни, екі шеңбер құрып, бір
біріне бетпе-бет тұрады: ішкі шеңбер қозғалмайды, ал
сыртқы қозғалады.
Жағдаяттар үлгісі:
• Алдыңыздағы адамды Сіз жақсы білесіз, бірақ көптен
бері көрген жоқсыз. Сіз осы кездесуге қуаныштысыз...
• Алдыңызда бейтаныс адам. Онымен танысыңыз...
• Алдыңызда кішкентай бала, ол бірдеңеден қорқып
тұр. Баланың қасына барып, оны жұбатыңыз. Қатынас
орнату және әңгіме жүргізуге 3-4 минут уақыт беріледі.
Содан кейін жүргізуші белгі береді. Осы белгі ден
кейін тренингке қатысушылар келесі қатысушыға
жылжиды.

Сабақтың тақырыбы: Екі таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту
Сабақ мақсаты:
 оқушыларға математикалық білім, білік, дағдыларын игерту;
 шығармашылық қабілеттерін арттыру;
 зейінін, еске сақтау, байқағыштық, бақылағыштық, қиялдау, танымдық іс –
әрекеттерімен өздігінен білім алуға, ізденуге бейімдеу.
 оқушыларды жоғары сыныптарға дайындау, логикалық ойларын дамыту,
шапшаң есептеуге үйрету.
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
61

Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Тыныштықты жақсы көретін патша» Патша шуды
10 минут
жек көреді, сондықтан ханзаданың көңіл - күйін бұзбау
үшін барлығымыз шуламай тыныш қозғаламыз. Патша
аяқтың ұшымен жүреді, оның жүрісі жеңіл, баяу. Бұл
ролді бір бала атқарады.
Жүргізуші келесі сөзді айтады: «Барлық балалар,
патшадан басқа бөлменің әр жеріне тұра қалады. Патша
саусағын ауызына тигізіп, «Ш - ш - ш, ханзада келе
жатыр!» деп, бөлмені аралай бастайды. Барлығы
«қатып» қалу керек, ал патша әрқайсысын айналып
шығады. Кез келген баланың қасына келіп, саусағын
баланың мұрнына тигізеді. Сол бала аяқтың ұшымен
патшаның артынан жүре бастайды. Келесі балаға
жақындаған патша саусағын баланың мұрнына тигізеді,
ол бірінші баланың соңына тұрып, аяқтың ұшымен
патшаның артынан жүре бастайды. Сол тәртіппен ойын
жалғаса береді. Барлық балалар патшаның артына
жиналғаннан кейін, патша кез келген артындағы балаға
қарап, «Ш - ш - ш» дейді, сонда сол бала өз орнына
тыныш, аяқ ұшымен оралады. Барлығы орнына
тұрғаннан кейін ойын аяқталады.
Сергіту сәті
Сабақтың
ортасы
20 минут

Тақырыбы: Екі таңбалы сандарды жазбаша қосу және
азайту
1 тапсырма:
Ақша бәріне бірдей бөлінді. Вагондағылардың
әрқайсысы қанша
теңгеден алады?

62

2 тапсырма:
Жасырын сөзді тап

Сабақтың
соңы
10 минут

«Қасиеттер»
Жаттығудың мақсаты: қатысушылардың өзін-өзі
объективті бағалауға ықпал ету.
Әр қатысушы өзінің 10 жағымды және 10 жағымсыз
қасиеттерін жазу керек, содан кейін оларды реттеу.
Назарды алғашқы және соңғы қасиеттерге аудару
керек.

Сабақтың тақырыбы: 45 ± 19 түріндегі екі таңбалы сандарды жазбаша қосу
мен азайту
63

Сабақ мақсаты:
 оқушыларға математикалық білім, білік, дағдыларын игерту;
 шығармашылық қабілеттерін арттыру;
 зейінін, еске сақтау, байқағыштық, бақылағыштық, қиялдау, танымдық іс –
әрекеттерімен өздігінен білім алуға, ізденуге бейімдеу.
 оқушыларды жоғары сыныптарға дайындау, логикалық ойларын дамыту,
шапшаң есептеуге үйрету.
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Мен басқаның көзімен»
10 минут
Ортаға бір оқушыдан кезекпен шығып, қалған
қатысушылар ол жайлы қандай ой - пікірде екенін
айтады. Оқушы өзін басқаның көзімен қандай адам
екенін анықтайды.
Сергіту сәті
Сабақтың
Тақырыбы: 45 ± 19 түріндегі екі таңбалы сандарды
ортасы
жазбаша қосу мен азайту
20 минут
1 тапсырма:
Өрнекті баған түрінде жазып, мәнін тап.

2 тапсырма:
Баған түрінде есепте.

64

Сабақтың
соңы
10 минут

«Кешенді дүкен»
Жаттығудың мақсаты:
- өзін-өзі талдау, өзін-өзі түсіну және өзін-өзі сынау
дағдыларын қалыптастыру;
- бірлескен тренингтік жұмысқа арналған маңызды
тұлғалық қасиеттерді айқындау;
- бір бірі туралы білімін әр қатысушының қасиетін ашу
арқылы тереңдету.
Комиссиялық дүкен ойыны ұсынылады. Сатушы
қабылдайтын тауарлар – ол адамның қасиеттері.
Мысалы: мейірімділік, ақымақтық, ашықтық.
Қатысушылар карточкаға өздерінің жағымды немесе
жағымсыз мінез ерекшелігін жазады. Содан кейін
саудаласу ұсынылады, әр қатысушы өзіне қажет емес
қасиеті немесе қасиетінің бөлігінен айырыла алады, ал
оның орнына қажеттіге ие бола алады. Мысалы,
кейбіреулеріне тиімді өмір сүру үшін шешендік
жетіспейді, сондықтан ол өзінің сабырлылығы мен
салмақтылығының бір бөлігін ұсына алады

Сабақтың тақырыбы: 65 + 35, 100 – 35 түріндегі екі таңбалы сандарды
жазбаша қосу және азайту
Сабақ мақсаты:
 оқушыларға математикалық білім, білік, дағдыларын игерту;
 шығармашылық қабілеттерін арттыру;
 зейінін, еске сақтау, байқағыштық, бақылағыштық, қиялдау, танымдық іс –
әрекеттерімен өздігінен білім алуға, ізденуге бейімдеу.
 оқушыларды жоғары сыныптарға дайындау, логикалық ойларын дамыту,
шапшаң есептеуге үйрету.
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
65

Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Атомдар мен молекулалар»
10 минут
Әр қатысушы - жеке атомдар. Жүргізушінің айтуы
бойынша атомдар қозғалысқа түседі, бір - бірімен
жеңіл қақтығысқа түседі. Жүргізуші қанша атомның
қосындысынан молекула құралатынын айтады, сол
кезде сол санға сай бірігіп тұра қалу керек. Молекула
құрамына кірмей қалғандар ойыннан шығады.
Сергіту сәті
Сабақтың
Тақырыбы: 65 + 35, 100 – 35 түріндегі екі таңбалы
ортасы
сандарды жазбаша қосу және азайту
20 минут
1 тапсырма:
Тапсырманы орында.

Ресурстар

2 тапсырма:
Тиісті санды қойып, баған түрінде есепте.

66

Сабақтың
соңы
10 минут

«Мен қай баспалдақтамын?»
Жаттығудың мақсаты: қатысушыларға өзін-өзі
адекватты бағалауға көмектесу. Қатысушыларға 10
саты бар баспалдақ салынған суреттің бланкісі
үлестіріледі.
Нұсқаулық: «Өзіңізді қазір қандай баспалдақта
екеніңізді салып көрсетіңіз». Барлығы сурет салуды
аяқтағаннан кейін, жүргізуші осы әдістеменің кілтін
хабарлайды:
1-4 баспалдақтар – өзін-өзі бағалауы төмен,
5-7 баспалдақтар - өзін-өзі бағалауы адекватты,
8-10 баспалдақтар - өзін-өзі бағалауы жоғары.

Сабақтың тақырыбы: Қосудың терімділік қасиеті
Сабақ мақсаты:
 оқушыларға математикалық білім, білік, дағдыларын игерту;
 шығармашылық қабілеттерін арттыру;
 зейінін, еске сақтау, байқағыштық, бақылағыштық, қиялдау, танымдық іс –
әрекеттерімен өздігінен білім алуға, ізденуге бейімдеу.
 оқушыларды жоғары сыныптарға дайындау, логикалық ойларын дамыту,
шапшаң есептеуге үйрету.
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
Есте қалған қызықты оқиға
10 минут
Топ дөңгеленіп отырып, қатысушыларға доп беріледі
Допты бір - біріне кезектесіп беріп, есте қалған
қызықты оқиғаларды айтады.
67

Сергіту сәті
Сабақтың
ортасы
20 минут

Тақырыбы: Қосудың терімділік қасиеті
1 тапсырма:
Берілген заттардың жалпы құны қанша?

2 тапсырма:
Берілген заттарды сатып алғаннан кейін қанша теңге
қалады?

Сабақтың
соңы

«Жобалық сурет» «Мен осындаймын»
68

10 минут

Жаттығудың мақсаты: қатысушылардың өзін-өзі
объективті бағалауына ықпал ету. Қатысушылар ешкім
көрмейтіндей етіп, өзінің суретін салады. Содан кейін
барлық суреттер жиналады жән