Авторлық бағдарлама: Логика

Математика сабағында
оқушылардың логикалық
ойлау қабілетін дамыту
Авторлық бағдарлама

УДК 373
ББК 74.287.3
Рецензент:
Мұқатаев О.О. педагог мастер, Қазақстан Республикасы «Өркениет» ғылымиәдістемелік орталығының аға ғылыми қызметкері;

Математика
сабағында
оқушылардың
логикалық
ойлау
қабілетін
дамыту/құрастырған.: Куанбаева К.К. – Шығыс Қазақстан облысы / бастауыш
сынып мұғалімі, 2021. – 99б.
ISBN 978-601-7124-71-9
«Математика сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту»
бағдарламасы оқушылардың ауызша ойлау қабілетін арттырып, тез есептеу жолдарын
үйрету және логикалық қабілетін арттыру мақсатында мәтіндік есептерді шешу
дағдыларын қалыптастыру және ойындар ойнау арқылы пәнге қызығушылығын
арттыруға бағытталған бағдарлама.
УДК 373
ББК 74.287.3
«Өркениет» ғылыми-әдістемелік орталығының 2021 жылғы «09» қазандағы №2
хаттамасына сәйкес сараптау комиссиясының шешімімен баспаға ұсынылды

ISBN
978-601-7124-71-9

© ҚР «Өркениет» ҒӘО, 2021

2

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
«ÓRKENIET» ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІКТІҢ БАСПАСЫНА ҰСЫНЫЛДЫ

Рецензент:
Рецензенттер: «Órkenіet» ғылыми-әдістемелік орталығының аға ғылыми қызметкері
О.О. Мұқатаев
Құрастырған:
Шығыс Қазақстан облысы, Бесқарағай ауданы, «Нұрлыбек Баймұратов атындағы орта
мектеп» КММ-нің бастауыш сынып мұғалімі Куанбаева Кенжехан Кадиржановна

© Қазақстан Республикасы

«Órkenіet» ҚР ҒӘО, 2021ж.

3

Түсінік хат
Қазіргі білім саласында болып жатқан өзгерістердің басты мақсаты – ой-өрісі
жаңашыл, шығармашылық деңгейде қызмет атқара алатын, дүниетанымы
қалыптасқан, кез елген іске икемді тұлға даярлау. Бүгінгі талап оқушыға білім
берумен бірге білікті түрде қолдана алуына, оны дағдыға жеткізіп қана қоймай,
баланың ақыл-ойын, қабілетін дамытуға, әрекет нәтижесінде белгілі тұжырым жасай
алуға негізделеді. Сондықтан да оқушыларды математикалық есептерді шығаруға
үйрету, оларды түрлі тиімді әдіс-тәсілдерді қолдануға дағдыландыру сапалы түрде
жүргізілген практикалық сабақтардың маңызы зор. Берілген тапсырманы түсініп
оқып, белгілі-белгісіз жағдайларды анықтап алу, есептің сұрағы мен шартын зерделеп,
өзінің іс-әрекетін жоспарлап барып, іске кірісуге үйрету сабақта көп уақыт талап етері
сөзсіз. Бағдарлама сабақтан тыс, оқушылардың математикалық сауаттылығын
қалыптастыруға бағытталған қосымша факультативтік курс ретінде ұсынылып отыр.
Қазір ғылым мен техниканың қарыштап дамыған заманында математика ең қажетті
пәнге айналды. Математика - ғылымдар атасы. Өйткені математикасыз ешбір пәнді
игеру мүмкін емес. Математиканы әрбір азамат жақсы білуге тиіс. Бұл - өмір
талабы. Математика адамның күш – жігерін шыңдап, табандылыққа тәрбиелейді.
Математиканы жақсы игерген адам болашақта барлық істе жеңіс биігінен көріне
алады.
Оқушылардың тиянақты білім алуын мақсат ете отырып, білімдерін толықтыру, жаңа
білім алу тәсілдерімен жанжақты құралдандыру, алған білімдерін теориялық және
практикалық мәселелерді шешуге қолдана білу, ақыл-ой белсенділігін дамыту.
Оқушыларды математикалық-логикалық бағыттағы есептерді шешуге үйрету,
ғылыми көзқарасын мен белсенділігін , өз бетінше білім алу дағдысын қалыптастыру,
матема -тикалық білім деңгейін арттыру.
Бағдарламаның басты мақсаты: Оқушылардың ауызша ойлау қабілетін арттырып,
тез есептеу жолдарын үйрету және логикалық қабілетін арттыру мақсатында мәтіндік
есептерді шешу дағдыларын қалыптастыру және ойындар ойнау арқылы пәнге
қызығушылығын арттыру.



Мәтіндік есептер арқылы математикалық білімді игеру;
Мәтіндік есептер арқылы танымдық іс-әрекетке, өздігінен ізденуге бейімдеу;



Мәтіндік есептер арықылы пәнге қызығушылығын арттыру;



Қисынды ойлауын дамытып, тұлға ретінде



Игерілген білімдерін өмірде іс-әрекет барысында қолдана білуге дайындау;



Есептің шығару жолын ауызша талқылау ойлау мен тіл қабілетін дамыту

қалыптастыру;

4

Бағдарламаның міндеті:
 Мемлекеттік стандарттан тыс нақты математикалық білімді меңгерту
 Ақыл ой іс әрекетінің мән мағынасын түсіндіре отырып тұлғаның
шығармашылық әлеуетін қалыптастыру;
 Кеңістік пен уақытты бағдарлай білу біліктерін жетілдіру;
 Практикалық әрекеттерді орындау машықтарын арттыру;
 Есептерді шешудің дәстүрлі емес тәсілдерін таба білу, стандарт емес есептерді
шешу тәсілдерін таба білу іскерліктерін дамыту;
Күтілетін нәтиже:
 Өз ойын дәлелдей білуге жаттығады
 Оқу іс-әрекеттерін өз бетімен жоспарлауды, бақылауды орынды қолдануға
үйренеді
 Әртүрлі кесте бойынша есеп құрастыруға жаттығады
 Мәтіндік есептерді салыстыра білуге үйренеді
 Есеп шығару барысында оқушылардың ойлау қабілеттері дамиды, іскерлік
білімдері мен дағдылары қалыптасады;
 Кез-келген есепті өз көзқарасы бойынша шығаруға дағдыланады
 Проблемалық жағдаятты шеше алады
 Оқушылардың еркін ойлауына жол ашады;
 Құрбы-құрдастарымен еркін пікір бөлісетін болады;
 Енжарлықты жоюға көмектеседі:

5

Күнтізбелік – тақырыптық жоспар
№
1.

2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.

20.

21.
22.
23.

Тақырыбы
Көптаңбалы сандарды құру. Натурал
сандар қатары. Көптаңбалы сандардың
құрамы. Реттілік
Миллиондар класы. Сандарды дөңгелектеу
Көптаңбалы сандармен арифметикалық
амалдар орындау
Математика күнделікті өмірде
Көптаңбалы сандарды жазбаша қосу және
азайту
Миллиграмм
Кеңістіктік геометриялық фигуралар.
Көлемді өлшеу
Ар, гектар –ауданның өлшем бірліктері
Шамалардың өлшем бірліктерін
түрлендіру және оларға амалдар қолдану
Уақыт өлшем бірлігінің үлесі
Еуро (€), доллар ($). Валютамен
орындалатын операциялар
Рубль (₽). Валютамен орындалатын
операциялар
Көптаңбалы сандарды ауызша есептеу
Көптаңбалы санды бір таңбалы санға
көбейту және бөлу
2-ге, 5-ке, 10-ға бөлінгіштік белгілері
10, 100, 1000 сандарына көбейту және
бөлу
Жиындар арасындағы қатынас
Қозғалысқа берілген есептер
Есептерді шығаруда жиындардың
қиылысуы мен бірігуінің
ауыстырымдылық және терімділік
қасиеттерін қолдану
Геометриялық фигуралар: текше,
тікбұрышты параллелепипед. Тікбұрышты
параллелепипедтің көлемін табу
Есептерді шығаруда шамалар арасындағы
тәуелділік
Құрама фигуралардың ауданы
Санды көбейтіндіге көбейту және бөлу

Сағат саны Күні Ескерту
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1

1
1
1
6

24. Нөлдермен аяқталатын сандарды ауызша
көбейту және бөлу тәсілдері
25. Нөлдермен аяқталатын көптаңбалы
сандарды жазбаша көбейту тәсілдері
26. Көптаңбалы санды екі таңбалы санға
жазбаша көбейту
27. Көптаңбалы сандарды екі таңбалы санға
қалдықпен жазбаша бөлу
28. Көптаңбалы сандарды екі таңбалы санға
бөліндісінде нөл болатындай жазбаша
бөлу
29. Көптаңбалы сандарды екі таңбалы санға
жазбаша бөлу
30. Үш таңбалы санға көбейту алгоритмі
31. Үш таңбалы санға бөлу алгоритмі
32. Өнімділік
33. Теңдеу шешуге есептер шығару
34. Теңдеу шешуге есептер шығару

1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1

7

Қысқа мерзімді жоспар үлгілері
Сабақтың тақырыбы: Көптаңбалы сандарды құру. Натурал сандар қатары.
Көптаңбалы сандардың құрамы. Реттілік
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Сәлемдесу» ойыны:
10 минут
Қазір біз сендермен ойын ойнаймыз, қимылды тез
жасауларың керек. «Бастаймыз» деген белгі берілгенде,
мен қалай амандасу керек екенін айтамын, сонда
сендер бір - бірлеріңмен тез - тез амандасасыңдар. Әр
адаммен әртүрлі амандасасыңдар. Сонымен, көзбен…
қолмен… иықпен… құлақпен… тіземен… иекпен…
өкшемен… арқамен.
Сергіту сәті
Сабақтың
Көптаңбалы сандарды құру. Натурал сандар
ортасы
қатары. Көптаңбалы сандардың құрамы. Реттілік
20 минут
Есепті теңдеу құрып шығар:
Қазақстанның солтүстігі мен
батысында Ресеймен – 7 591
км, шығысында Қытаймен –
1 782
км,
оңтүстігінде
Қырғызстанмен – 1 241 км,
Өзбекстанмен – 2 354 км,
Түрікменстанмен 426 км ортақ
шегарасы
бар.
Еліміздің
құрлықтағы шегарасының жалпы ұзындығын тап.

8

Есепті теңдеу құрып шығар:
Қала мектептерінің бірінде
бастауыш сыныпта 260
оқушы, ортаңғы сыныпта
340

оқушы, ал қалғаны жоғары
сыныпта оқиды. Егер мектепте
барлығы 980 оқушы болса,
жоғары сыныпта қанша бала оқиды?
Есепті теңдеу құрып шығар:

Сабақтың
соңы
10 минут

Әлия мен Айнаның салмағы
бірге алғанда –40 кг. Айна
мен Болат бірге – 50 кг,
Болат пен Серік бірге – 90
кг. Серік пен Арманның
салмағы бірге – 100 кг.
Арман мен Әлия – 60 кг. Әлияның салмағы қанша?
«Сен .... деп елестет»
Сен тас, үлпілдек, әуе шарысың. Сен нені сезінесің?
Өзіңнің сезімдеріңді салыстыр. Лимон, кәмпит, т.б.
жегендегі сезіміңді бейнелеп көрсет. Өз сезімдеріңді
басқалар тауып алатындай бейнеле. Шығарманың
кейіпкері өзін қалай сезінетінін көрсет. Сен нені
сезінгеніңді көрсет. Көңіл-күйің қандай? Қуану, ренжу,
қайғыруды, т.б. көрсет. Сабақ қорытыңдысы бойынша
оқушылар ішкі сезімдерімен бөліседі, салыстырады,
түсінуге тырысады. Неліктен сондай сезімде болғанын
анықтайды.

Сабақтың тақырыбы: Миллиондар класы. Сандарды дөңгелектеу
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
9

Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Кім, нені жақсы көреді?» жаттығуы.
10 минут
Барлығы орындықтарға отырады. Кім, нені жақсы
көреді солар орындарынан тұрады. Мысалы: Кім
балмұздақты жақсы көреді, сол орнынан тұрсын…Кім
өзін батырмын деп есептейді?… Кім сары түсті жақсы
көреді?… Кім көп тамақ жегенді жақсы көреді?… Кім
айнаға қарағанды жақсы көреді? т. б. сұрақтар қоюға
болады.
Сергіту сәті
Сабақтың
Миллиондар класы. Сандарды дөңгелектеу
ортасы
20 минут

Ресурстар

Сандарды жаз: Сандар кластары арасында бос орын
қалдыруды ұмытпа.
а) миллиондар класының 8 бірлігі
ә) мыңдар класының 12 бірлігі
б) миллиондар класының 3 бірлігі
және мыңдар класының 8 бірлігі
Қала халқының санын он мыңдықтарға дейін дөңгелекте.

Ауыл тұрғындарын жүз мыңдықтарға дейін
дөңгелекте.
2019 жылғы 1 қаңтардағы көрсеткіш бойынша
Қазақстан Республикасының халық саны.
1. Қала 10 353 000 =
10

2. Ауыл 7 656 500 =

Сабақтың
соңы
10 минут

«Автопортрет»
Жаттығудың мақсаты: түрлі сипаттамалар арқылы
таныс емес тұлғаны анықтай алу дағдыларын
қалыптастыру. Көз алдыңызға елестетіп көріңіз, Сізге
бейтаныс адаммен кездесу керек және ол Сізді тану
керек. Өзіңізді сипаттаңыз. Өзіңізді басқалардан
айыратын белгілерді табыңыз. Өзіңіздің сыртқы
бейнеңізді, жүріс-тұрысыңызды, сөйлеу, киіну
манеріңізді сипаттаңыз; мүмкін Сізге тән қимылдар бар
шығар. Бұл жұппен жұмыс. Жұптағы біреуі сөйлеп
жатқанда, «автопортрет» толық болу үшін екіншісі
нақтылайтын сұрақтар қоя алады. Жұппен талқылауға
15-20 минут беріледі. Сабақ аяқталғаннан кейін,
қатысушылар шеңберге отырып пікір алмасады.

Сабақтың тақырыбы: Көптаңбалы сандармен арифметикалық
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Кім екенін тап» ойыны
10 минут
Мақсаты: Топ мүшелерінің бір-бірін тануға көмектеседі
Әрбір адам өзінің аты-жөнін көрсетпей,өз-өзіне
психологиялық мінездеме жазады.Өзінің ұнамды11

Сабақтың
ортасы
20 минут

Сабақтың
соңы
10 минут

ұнамсыз қасиеттерін жазу. Бұл мінездеме жазылған
бетерді жетекші жинап, араластырады да,арасынан
біреуін алып дауыстап оқиды .Топ мүшелері
мінездеменің иесін табуы керек
Бұл жаттығу өзгелерді дұрыс қабылдап,тану арқылы
олардың өзіндік ерекшеліктерін білуге үйреді
Сергіту сәті
Көптаңбалы сандармен арифметикалық амалдар
орындау
Кестені оқып, сандарды:
а) миллионға дейін;
ә) жүз мыңға дейін;
б) он мыңға дейін дөңгелекте.
Сандар кластары арасында бос орын қалдыруды
ұмытпа.
Жынысы мен жасы бойынша 17 жасқа дейінгі бала
саны (жыл басында, адам)

Қазақстан туралы мәліметтерді бірлік мыңға дейін
дөңгелектеп, көшіріп жаз.
Сандар кластары арасында бос орын қалдыруды
ұмытпа.
• Қазақстанның жер аумағы – 2 724 900 км2.
• 01.01.2019 жылғы көрсеткіш бойынша
Қазақстандағы халық саны – 18 395 567 адам.
• Ең ірі су қоймалары:
1. Каспий теңізі – 371 000 км2;
2. Арал теңізі – 8 303 км2;
3. Балқаш көлі – 16 400 км2.
• Ауданы бойынша ең үлкен облыс – Қарағанды.
Оның ауданы – 428 000 км2.
«Ыстық орындық» орындық әдісі
(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала
қоршай орналастырылады.
Жаттығудың сипаттамасы:

12

Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып
және тақырып бойынша сұрақтарға
жауап береді. Сұрақты анағұрлым
мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі
бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Сабақтың тақырыбы: Математика күнделікті өмірде
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Сантики, Фантики, Лимпопо».
10 минут
Барлығы шеңбер бойымен тұрып, бір баланы таңдайды
да бөлменің сыртына шығарады. Шеңбердегі
балалардың ішінен бір баланы жүргізуші етіп
сайлайды, ол шенбердегі балаларға қозғалыстарды
көрсетіп тұрады. Барлық ойыншылар жүргізушінің
артынан көрсеткен қимылдарды қайталау керек.
Қимылдарды қайталаған кезде жүргізушіге қарамай,
білтіртпей жасау керек. Шеңбердегі балалар шапалақ
ұрып, «САНТИКИ, ФАНТИКИ, ЛИМПОПО» деп
айтып ойынды бастайды. Бөлме сыртында тұрған бала
ойыншылардың дауыстарын естіп, бөлмеге кіреді де
шеңбердің ортасына тұрып, кім жүргізуші екенін табу
керек. Егер жүргізушіні тапса, жүргізуші есіктің
сыртына шығады. Ойын сол ретімен жалғасып
отырады.
Сергіту сәті

Ресурстар

13

Сабақтың
ортасы
20 минут

Математика күнделікті өмірде
Есепті теңдеу құрып шығар:
Ғалымдар бірнеше жыл бұрын Қазақстан халқының
15 жастан асқан тұрғындарының компьютерді
меңгеру деңгейін анықтады. Сол уақытта барлығы
қанша адам мәтінді редакциялауды, электрондық
поштаны қолдануды меңгергенін есепте. Кестеден
тағы қандай ақпаратты алуыңа болады?

Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларында соңғы 10 жыл
ішінде халық саны қаншалықты өскенін калькулятордың көмегімен есепте. Өзің тұратын жердегі немесе
жақын орналасқан қаладағы халық санын анықта.

Мен тұратын (немесе жақын орналасқан) қалада
адам тұрады.
Сабақтың
соңы
10 минут

«Маскасыз»
Жаттығудың мақсаты:
- эмоционалды және тәртібінің қысылғанын ашу; «мен» мәнін талдау үшін шынайы айту дағдыларын
қалыптастыру. Әр қатысушыға жалғасы жоқ сөйлем
жазылған карточка беріледі. Ешбір алдын ала
дайындықсыз ол бұл сөйлемді жалғастыру немесе
аяқтау керек. Айтқан сөзі шынайы болу керек. Егер
топтың басқа мүшелері жалғандықты сезінсе,
қатысушы тағы бір карточка алуға мәжбүр болады.
Карточка мазмұнының үлгісі:
« Егер мені қоршаған адамдар..., маған аса ұнайды.»
«Кей кезде менің нақты қалайтыным, ол ...»
«Кейбір кезде адамдар мені түсінбейді, өйткені мен ...»
«Мен ...сенемін»
14

«Мен ...ұяламын»
«Менің ашуымды келтіреді, егер мен...» және т.б.

Сабақтың тақырыбы: Көптаңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Қолдағы хат».
10 минут
Әрқайсысы өзіне серігін таңдап, қарама - қарсы тұра
қалады. Бойы ұзындау бала, көзін жұмып тұру керек.
Егер бойлары бірдей болса, кімнің жасы үлкен (туған
күні 1 - 2 айға ертерек) бала көзін жұмады. Көзін
жұмып тұрған бала қолын алға созып тұрады. Көзі
ашық бала соның алақанына хат жаза бастайды, жеке
тұрған баспа әріптерді. «Соқыр» ойыншы сол әріптерді
табуға тырысып, не оқығанын айтып беру керек. Бір
әріпті жазғаннан кейін клесіні жазар алдында бұрын
жазылған әріпті өшіріп тастап отыру керек.
Сергіту сәті
Сабақтың
Көптаңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту
ортасы
20 минут

Ресурстар

15

Есепті теңдеу құрып шығар:
Мен Алматыда тұрамын. Біздің сынып Нұр-Сұлтан
қаласына балалар фестиваліне баруды жоспарлап
отыр.
Біз онлайн-билет сатып алуға шешім қабылдадық.
Іздестіруіміздің нәтижесі қандай болғанына қара. Ең
арзан билетті таңдауға көмектес. Ең жылдам жүретін
пойыздың купесіне бір ересек адамға және бір балаға
арналған билет бірге неше теңге тұрады?

Жауабы: Ең арзан бір ересек адамға және бір балаға
арналған билет бірге
тг. Ең жылдам жүретін
пойыздың купесіне бір ересек адамға және бір балаға
арналған билет бірге
теңге тұрады.
Алматыдан Нұр-Сұлтан қаласына пойызбен келе
жатқанда, біз сандарға қатысты ойын ойлап таптық.
Өрнектерді дәптеріңе бағанмен жаз. 3, 7, 6, 2
цифрларынан ең кіші және ең үлкен төрт таңбалы
сандар жаз. Олардың айырмасын тап. Айырманың
цифрларынан ең кіші және ең үлкен сандар құрастыр.
Тағы да айырмасын тап.
Сабақтың
соңы
10 минут

«Иә»
Жаттығудың мақсаты: эмпатия және рефлексия
дағдыларын жетілдіру. Топ жұптарға бөлінеді.
Қатысушылардың бірі оның жағдайын, көңіл-күйін
немесе сезімін көрсететін сөз тіркесін айтады. Содан
кейін екіншісі нақтылау үшін оған сұрақтар қою тиісті.
Мысалы, «Қызықты, бірақ менің байқағаным, осындай
күйде болғанымда, менің киімімнің түсі де осыған
ұқсас болады екен». Жаттығу орындалған болып
есептеледі, егер қатысушы оған қойған сұрақтарға үш
рет «иә» деп жауап берсе.

16

Сабақтың тақырыбы: Миллиграмм
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Көңіл - күй неге ұқсас».
10 минут
Ойыншылар олардың бүгінгі көңіл - күйлері неге (қай
жыл мезгіліне, ауа райына, табиғаттың құбылысына)
ұқсас екенін айтып береді. Ойынды үлкен дер бастаса
жақсы болар еді: «Менің қазіргі көңіл - күйім көгілдір
аспандағы жылы, жұмсақ күннің көзіне ұқсайды, ал
сенің ше?». Жаттығу шеңбер бойымен жалғаса береді.
Ойынның сонында жауаптар қорытындыланады,
бүгінгі шеңберіміздегі балалардың көңіл - күйі қандай
екен: қайғылы, көңілді, күлкілі, ызаланған т. б.
Жауаптардың қорытындысын шығарған кезде, жаман
ауа райы, суық, жанбыр, түнерген аспан сияқты
элементтер агрессивті, қобалжу күйлердің
көрсеткіштеріне назар аударыңыз.
Сергіту сәті
Сабақтың
Миллиграмм
ортасы
Миллиграммен нені өлшейтінін қара. Өз мысалыңды
20 минут
ұсын.

Ресурстар

17

Сандармен ойын ойна. Өрнектерді дәптеріңе баған
түрінде жаз және есепте. Сандар кластары арасында
бос орын қалдыруды ұмытпа.
7, 6, 2, 1, 0 цифрларынан ең кіші және ең үлкен бес
таңбалы сан құрастыр. Олардың айырмасын тап.
Айырманың цифрларынан ең үлкен және ең кіші
сандар құрастыр. Тағы да айырмасын тап. Амалдар
тізбегін осылай 3 рет қайтала.

Сабақтың
соңы
10 минут

Есепті теңдеу құрып
шығар:
Әлия әкесімен бірге
бақшадан массасы 1 кг, 2 кг,
3 кг, 4 кг, 5 кг, 6 кг және 7 кг
болатын 7 асқабақ жинап
алды. Асқабақтарды 4
себетке әрқайсысында массасы бірдей болатындай
бөліп салды. Мұны олар қалай орындады?
«Әткеншек»
Жаттығудың мақсаты:
• қатынасқа түсудің тез елеу дағдыларын
қалыптастыру;
• оқу үдерісінде эмпатия және рефлексияны дамыту.
Жаттығуда кездесу топтамасы жүзеге асырылады, бірақ
әр жолы жаңа адаммен.
Тапсырма: тез арада қатынас орнату, әңгімені қолдау
және қоштасып кету. Топ мүшелері «әткеншек»
қағидасы бойынша тұрады, яғни, екі шеңбер құрып, бір
біріне бетпе-бет тұрады: ішкі шеңбер қозғалмайды, ал
сыртқы қозғалады.
Жағдаяттар үлгісі:
• Алдыңыздағы адамды Сіз жақсы білесіз, бірақ көптен
бері көрген жоқсыз. Сіз осы кездесуге қуаныштысыз...
• Алдыңызда бейтаныс адам. Онымен танысыңыз...
• Алдыңызда кішкентай бала, ол бірдеңеден қорқып
тұр. Баланың қасына барып, оны жұбатыңыз. Қатынас
орнату және әңгіме жүргізуге 3-4 минут уақыт беріледі.
Содан кейін жүргізуші белгі береді. Осы белгі ден
кейін тренингке қатысушылар келесі қатысушыға
жылжиды.

18

Сабақтың тақырыбы: Кеңістіктік геометриялық фигуралар. Көлемді өлшеу
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Тыныштықты жақсы көретін патша» Патша шуды
10 минут
жек көреді, сондықтан ханзаданың көңіл - күйін бұзбау
үшін барлығымыз шуламай тыныш қозғаламыз. Патша
аяқтың ұшымен жүреді, оның жүрісі жеңіл, баяу. Бұл
ролді бір бала атқарады.

Сабақтың
ортасы
20 минут

Ресурстар

Жүргізуші келесі сөзді айтады: «Барлық балалар,
патшадан басқа бөлменің әр жеріне тұра қалады. Патша
саусағын ауызына тигізіп, «Ш - ш - ш, ханзада келе
жатыр!» деп, бөлмені аралай бастайды. Барлығы
«қатып» қалу керек, ал патша әрқайсысын айналып
шығады. Кез келген баланың қасына келіп, саусағын
баланың мұрнына тигізеді. Сол бала аяқтың ұшымен
патшаның артынан жүре бастайды. Келесі балаға
жақындаған патша саусағын баланың мұрнына тигізеді,
ол бірінші баланың соңына тұрып, аяқтың ұшымен
патшаның артынан жүре бастайды. Сол тәртіппен ойын
жалғаса береді. Барлық балалар патшаның артына
жиналғаннан кейін, патша кез келген артындағы балаға
қарап, «Ш - ш - ш» дейді, сонда сол бала өз орнына
тыныш, аяқ ұшымен оралады. Барлығы орнына
тұрғаннан кейін ойын аяқталады.
Сергіту сәті
Кеңістіктік геометриялық фигуралар. Көлемді
өлшеу

19

Есепті теңдеу құрып шығар:
Кеңістіктік фигуралардың атауын есіңе түсір. Олардың
қайсысы ішіне қырлары 1 см болатын көптеген
кішкентай текшелерді салуға
ыңғайлы қорапқа ұқсас?
Бұл қораптың ұзындығы – 5
см, ені – 3 см және биіктігі – 4
см. Оған қырлары 1 см
болатын қанша текше
сыятынын есептеп көр.
Арман өз есептеуін жүргізді.
Ол бір қатарда қырлары 1 см болатын қанша текше бар
екендігін санады: 5 · 3 = 15 (текше). Содан соң
осындай қатарлардың санына, яғни 4-ке көбейтті: 15 ·
4 = 60 (текше).
Ал сен қалай санадың?
Есепті теңдеу құрып шығар:
Берілген тәсілді пайдаланып, текшенің көлемін қалай
есептеуге болады? Қабырғалары 3 см болатын текше
пішінді қорапқа қырлары 1 см болатын текшелер
салынды деп ойла. Қалай есептейтініңді айтып бер.

Сабақтың
соңы
10 минут

«Қасиеттер»
Жаттығудың мақсаты: қатысушылардың өзін-өзі
объективті бағалауға ықпал ету.
Әр қатысушы өзінің 10 жағымды және 10 жағымсыз
қасиеттерін жазу керек, содан кейін оларды реттеу.
Назарды алғашқы және соңғы қасиеттерге аудару
керек.

Сабақтың тақырыбы: Ар, гектар –ауданның өлшем бірліктері
20

Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Мен басқаның көзімен»
10 минут
Ортаға бір оқушыдан кезекпен шығып, қалған
қатысушылар ол жайлы қандай ой - пікірде екенін
айтады. Оқушы өзін басқаның көзімен қандай адам
екенін анықтайды.
Сергіту сәті
Сабақтың
Ар, гектар –ауданның өлшем бірліктері
ортасы
Есепті теңдеу құрып шығар:
20 минут
Мына мәтіндерді есеп деп айтуға бола ма? Неге?
Оларды есеп болатындай толықтыр және шығар.
а) Саяжай жерінің ұзындығы – 25 м, ені – 20 м.
Жердің барлық ауданының жартысына алма
отырғызылған. Барлық жердің төрттен бір бөлігін
алмұрт ағашы алып жатыр. Қалған бөлігіне бұталар
отырғызылған.
ә) Фермер шаруашылығында 500 га жер бар. 50 га
жерге бидай егілді. Бидай егілген жерге қарағанда
қарақұмық егуге 5 есе артық орын бөлінді. Қалған
жерге қара бидай егілді.

Ресурстар

21

Әртүрлі алқаптың өлшемі берілген. Олардың ауданын
тап. Метрді километрге өрнекте.
Сабақтың
соңы
10 минут

«Кешенді дүкен»
Жаттығудың мақсаты:
- өзін-өзі талдау, өзін-өзі түсіну және өзін-өзі сынау
дағдыларын қалыптастыру;
- бірлескен тренингтік жұмысқа арналған маңызды
тұлғалық қасиеттерді айқындау;
- бір бірі туралы білімін әр қатысушының қасиетін ашу
арқылы тереңдету.
Комиссиялық дүкен ойыны ұсынылады. Сатушы
қабылдайтын тауарлар – ол адамның қасиеттері.
Мысалы: мейірімділік, ақымақтық, ашықтық.
Қатысушылар карточкаға өздерінің жағымды немесе
жағымсыз мінез ерекшелігін жазады. Содан кейін
саудаласу ұсынылады, әр қатысушы өзіне қажет емес
қасиеті немесе қасиетінің бөлігінен айырыла алады, ал
оның орнына қажеттіге ие бола алады. Мысалы,
кейбіреулеріне тиімді өмір сүру үшін шешендік
жетіспейді, сондықтан ол өзінің сабырлылығы мен
салмақтылығының бір бөлігін ұсына алады

Сабақтың тақырыбы: Шамалардың өлшем бірліктерін түрлендіру және оларға
амалдар қолдану
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
22

Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Атомдар мен молекулалар»
10 минут
Әр қатысушы - жеке атомдар. Жүргізушінің айтуы
бойынша атомдар қозғалысқа түседі, бір - бірімен
жеңіл қақтығысқа түседі. Жүргізуші қанша атомның
қосындысынан молекула құралатынын айтады, сол
кезде сол санға сай бірігіп тұра қалу керек. Молекула
құрамына кірмей қалғандар ойыннан шығады.
Сергіту сәті
Сабақтың
Шамалардың өлшем бірліктерін түрлендіру және
ортасы
оларға амалдар қолдану
20 минут
Сыртқы көрінісі бірдей 8 бөлшек дайындалды. Оның
біреуі басқаларынан жеңіл болып шықты. Кіртасы жоқ
таразының көмегімен тек екі рет өлшеу арқылы осы
жеңіл бөлшекті басқаларынан қалай бөліп алуға
болады?

23

Бір таңбалы сандардың және 10 санының
квадраттарының мәнін есіңе түсір. Ондықтардың және
100 санының квадраттарының мәнін тап. Есепте.
Сандар кластары арасында бос орын қалдыруды
ұмытпа.

Сабақтың
соңы
10 минут

«Мен қай баспалдақтамын?»
Жаттығудың мақсаты: қатысушыларға өзін-өзі
адекватты бағалауға көмектесу. Қатысушыларға 10
саты бар баспалдақ салынған суреттің бланкісі
үлестіріледі.
Нұсқаулық: «Өзіңізді қазір қандай баспалдақта
екеніңізді салып көрсетіңіз». Барлығы сурет салуды
аяқтағаннан кейін, жүргізуші осы әдістеменің кілтін
хабарлайды:
1-4 баспалдақтар – өзін-өзі бағалауы төмен,
5-7 баспалдақтар - өзін-өзі бағалауы адекватты,
8-10 баспалдақтар - өзін-өзі бағалауы жоғары.

Сабақтың тақырыбы: Уақыт өлшем бірлігінің үлесі
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
24

Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
Есте қалған қызықты оқиға
10 минут
Топ дөңгеленіп отырып, қатысушыларға доп беріледі
Допты бір - біріне кезектесіп беріп, есте қалған
қызықты оқиғаларды айтады.
Сергіту сәті
Сабақтың
Уақыт өлшем бірлігінің үлесі
ортасы
Есепті теңдеу құрып шығар:
20 минут
Осы ауылда Наурыз
мерекесіндегі айтыстың қанша
уақытқа созылғанын есепте.
«Біз ауылда Наурыз мерекесін
атап өттік. Кешке қарай,
нақтырақ айтқанда, кешкі беске
ширек уақыт қалғанда айтыс
басталды. Айтыс таңсәріге дейін жалғасты. Ал таңсәрі
— таңғы төрт жарым. Жақсылықты дәріптегендер
жеңіске жетті» – деді Арман.
Айтыстың басталу уақыты:
сағ
мин
Айтыстың аяқталу уақыты:
сағ
мин

Ресурстар

Есепті теңдеу құрып шығар:
«Жарты»,
«ширек», «он бес
минутсыз»
сөздерін
пайдаланып
уақытты ата.
Циферблат ал. Досыңа осы сөздерді қолданып
сағаттың қанша болғанын айта алатындай етіп көрсет.

25

Сабақтың
соңы
10 минут

«Жобалық сурет» «Мен осындаймын»
Жаттығудың мақсаты: қатысушылардың өзін-өзі
объективті бағалауына ықпал ету. Қатысушылар ешкім
көрмейтіндей етіп, өзінің суретін салады. Содан кейін
барлық суреттер жиналады және араластырылады. Әр
сурет бойынша пікір алмасу жүргізіледі.

Сабақтың тақырыбы: Еуро (€), доллар ($). Валютамен орындалатын
операциялар
Бағдарлама мақсаты: бастауыш сыныпта теңдеулерді шешуді үйрету арқылы
оқушылардың ақыл-ой белсенділігін күшейту, оқушылардың математикалық
ойлауының негізін қалау, сонымен қатар алгоритмдік ойлауды дамытуға ықпал ету.
Міндеттері: теңдеулерді шешу нәтижесінде баланың теориялық білімі байытылып,
білімдерін бекітеді, оның есептеу дағдылары жетілдіріледі.
Күтілетін нәтиже:
Барлық оқушылар: Берілген тақырыпты ашып, әңгімелеп айтады, негізгі ойды
ашады.
Көптеген оқушылар: шығармашылыққа негізделген тапсырмаларды орындайды.
Кейбір оқушылар: берілген тақырып бойынша ой қорыту жасай алады.
Сабақтың
Сабақтағы оқушылардың қызметі
Ресурстар
жоспарланға
н кезеңдері
Сабақтың
Ұйымдастыру кезеңі
басы
«Сиқырлы сөздер» ойыны
10 минут
Мұғалім кез - келген өтінішті айтады, ал оқушы оны
әдепті түрде айтуы кере