Азот және оның қосылыстары

1. № Дәріс жоспары.

Пән аты:Химия.

Оқытушы:Хидирбаев У.

Дәрістің тақырыбы:Спирттердің қасиеттері.

Дәріс түрі:теориялық,сұрақ – жауап.

Оқыту әдісі: оқушылардың білімділігін арттыру.

Пәнаралық байланыс:геометрия,физика,биология

Дәрістің мақсаты.

1.Білімділік:Химияны басқа пәндер мен байланыстырып түсіндіру.

2.Тәрбиелік:Оқушыларды білімді болуға,мәдениеттілікке тәрбиелеу.

3.Дамытушылық:Химиялық білімдерін қалыптастырып,ғылыми тұрғыда дамыту.

Дәрісте қолданылатын көрнекі құралдар:периодтық жүйе,тесттер,есептер жинағы.

Дәрістің құрылымы мен мазмұны.

1.Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен сәлемдесіп,тугелденеді,сабаққа дайындығы тексеріледі

2.Оқушылардың өткен тақырып бойынша білімін тексеру:

1.Органикалық химия қандай пән.

2.Химия пәнінің мақсаты мен міндеттері.

3.Химиялық заттардың құрылыс теориясы

4. Органикалық химия терминін ғылымға енгізген ғалымдар

Тексеру әдісі: есептер шығару.

Сұрақтар:

1.Диен көмірсутектері.

2.Ацетилен көмірсутектері.

3.Этилен көмірсутектері

3.Жаңа материалды түсіндіру.

Түсіндіру әдісі:тесттер,есептер шығару.

Біратомды қаныққан спирттердің атауы. Экрандағы сызбанұсқалар арқылы түсіндіру

ИЮПАК халықаралық атаулар жүйесі бойынша спирттерді көмірсутектердің атына - ол деген жұрнақ қосып айтады.

4 3 2 1 3 2 1

СН₃ – СН – СН – СН₃ СН₃ – СН₂ – СН₂ОН

| | пропанол - 1

СН₃ ОН

3 – метилбутанол – 2 СН₃ – СН – ОН

СН₃ |

5 |4 3 2 1 СН₃

СН₃ – С – СН₂ – СН – СН₃ изопропил спирті

| |

СН₃ ОН

4,4 –диметил пентанол – 2

Қарапайым СН₃ОН спиртін карбинол деп атайды. рационалды номенклатура бойынша басқа спирттерді карбинолдың туындысы деп қарастырады.

СН₃ – СН – ОН СН₃

| |

С₂Н₅ С₆Н₅ОН – С – ОН

|

СН₃

метилэтилкарбинол диметилфенилкарбинол

2.Изомерлері.

3.Алу жолдары.

1.Қаныққан біратомды спирттерді өнеркәсіпте көмірсутектердің моногалогентуындыларын сілті қатысында гидролиздеп алады. Мысалы:

C₂H₅Cl + NaOH → C₂H₅OH + NaCl

2.Спирттерді күкірт қышқылы қатысында этилен көмірсутектеріне су қосып алады:

H₂SO₄

СН₂ = СН₂ + НОН CH₃ – CH₂OH

Бұл реакцияны гидратация деп атайды.

3.Құрамында қанты бар заттар ашығанда этанол түзілетіні белгілі. Глюкозаның спирттік ашуы:

С₆Н₁₂О₆ → 2С₂Н₅ОН + 2СО₂↑

4.Спирттерді карбонилді қосылыстарды тотықсыздандырып алады.

а) Альдегидтер тотықсызданғанда, біріншілік спирттер түзіледі:

О [H]

СН₃ – С C₂H₅ – OH

Н

ацетальдегид этил спирті

ә) Кетондар тотықсызданғанда, екіншілік спирттер түзіледі:

[H]

СН₃ – С – СН₃ CH₃ –CH – CH₃

║ |

О OH

ацетон пропанол-2

4.Физикалық қасиеттері.

Оқушылар спирттердің қасиеттерін пробиркаға құйылған этил спиртіне қарап айтады.

Біратомды спиртер – түссіз сұйықтар суда ериді.Қалыпты температурада С₁₀ – ға дейінгі спирттер сұйық заттар, С₁₁ – ден бастап қатты заттар. Сұйық спирттердің өздеріне тән иісі болады. Молекулалық массасның артуына қарай сұйық спирттердің суда ерігіштігі төмендейді. Ең қарапайым спирт – метанол СН₃ОН өте улы. Спирттердің молярлық массасы өскен сайын, қайнау температуралары жоғарылайды.

5.Химиялық қасиеттері.

Оқушылар берілген реакция теңдеулерін аяқтап, теңестіреді

Гидроксил тобындағы сутек арқылы жүретін реакциялар.

1.Спирттің гидроксил тобындағы сутек атомының орнын белсенді металдар баса алады:

2C₂H₅OH + 2Na → 2C₂H₅ONa + H₂↑

натрий этилаты

2. Күрделі эфирлер түзілуі (этерификация реакциясы).

Н⁺, t

C₂H₅OH + НООС – СН₃ C₂H₅O – OC – CH₃ + H₂O

этил сірке сірке қышқылының

спирті қышқылы этил эфирі

(этилацетат)

Гидроксил тобында жүретін рекциялар.

Спирттер галогенсутектермен әрекеттеседі

H₂SO₄

С₂Н₅ОН + НBr C₂H₅Br + H₂O

этил

бромиді

Жоғарырақ температурада t> 140⁰С дегидратациялағанда, реакция молекула ішінде өтеді, нәтижесінде, алкен түзіледі

H₂SO₄,t⁰

CH₃-CH₂OH CH₂ = CH₂+H₂O

этилен

Тотықтырғыштардың әсерінен (CuO, хромды қоспа K₂Cr₂O₇ + H₂SO₄) біріншілік спирттер альдегидке дейін тотығады

[O]

CH₃CH₂OH CH₃-C = O

этил спирті |

H

сірке альдегиді

Екіншілік спирттер тотыққанда кетонға айналады

[O]

CH₃-CH-CH₃ CH₃-CO-CH₃

| ацетон

OH

изопропил спирті

Мыс (ІІ) оксидімен тотығып, альдегид түзеді

O

СН₃-СН₂ОН + CuO CH₃ – C + H₂O + Cu

H

Спирттер көгілдір жалынмен жанады

C₂H₅OH + 3O₂ 2CO₂ + 3H₂O + Q

4.Жаңа материалды бекіту: (қойылған сұрақтар мен тапсырмалар)

1.Ароматты көмірсутектері.

2.Бензолдың алынуы.

3.Қасиеттері,қолданылуы.

5.Қорытындылау.(білім бағалау)

Үй жұмысын орындап келген оқушылар бағаланады

Үй тапсырмас