Тақырыбы: «БАЛАЛАРДАҒЫ ТАҒАМ ГИГИЕНАСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДАҒЫ МЕЙІРГЕРДІҢ РӨЛІ»

Шымкент қ. Денсаулық сақтау басқармасының шаруашылық жүргізу құқығындағы «Жоғары медицина колледжі» МКК

Арнай пәндер оқытушылары : Ерматова Перизат Ниязбековна., Жанбосынова Ботагөз Абдиманаповна yermatova.perizat@mail.ru

Аңдатпа: Балалардың салауатты өмір салтын қалыптастыруда медбикенің рөлі. Салауатты өмір салтын қалыптастыруда мейіргердің рөлін арттыру. «Салауатты өмір салты» ұғымдарының анықтамасын нақтылау тамақ гигиенасын, диетасын ұйымдастырудағы мейіргердің рөлі. Оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастырудың теориялық негіздері. Оқушылардың тамақтану тәртібін қалыптастыруда мейірбикенің рөлін анықтау. Студенттерге құрғақ тамақпен, тез дайындалатын фасфудтармен тамақтанудың кемшіліктерін, тәртібін қалыптастыру әдістемесін әзірлеу, оның тиімділігін тәжірибеде тексеру. Асқорыту жүйесінің ауруларының асқыну жолдарымен таныстыру, және алып келетін энтероколит, гастрит сияқты аурулардын алдын алу мақсатында жұмыс жүргізілді. Тағамда майлар жоқ немесе жеткіліксіз болған кезде май жетіспеушілігі деп аталатын ауру пайда болады. Бұл ауру, дене массасының азаюымен, өсуі және дамуының баяулауымен, бауырдың, бүйректің, эндокриндік және жүйке жүйелерінің қызметінің бұзылуы, қылтамырлардың қабырғасының өткізгіштігі жоғарылауы, репродуктивті қызметінің нашарлауы, терісінің экзема тәрізді зақымдануы, қолайсыз факторлардың әсеріне ағзаның төзімділігінің төмендеуі арқылы білінеді. Кілітті сөздер: де нса улық, салауатты өмір салты, тамақтану тәртібі, тамақ ішу, витаминдер, энергия, диспепсия, атрофия, рацон, дене массасы, метаболизм, іш өтуі. Адамзат денсаулығын сақтаудың басты шарты – дұрыс тамақтану. Сондықтан тамақтануға ерекше көңіл бөлген жөн. Тамақ құрамының құндылығы басты назарда болғаны дұрыс. Тиімді, дұрыс тамақтану денсаулықты сақтауға, ағзаның қалыпты өсуі мен дамуына, жұмыс қабілетінің жоғарылауына және ағзаның қоршаған ортаның әртүрлі жағымсыз әсеріне қарсылығын күшейтуге ықпалын тигізеді. Дұрыс тамақтану ережелері: Тамақты үстелдің басында отырып қабылдау керек. Егер тамаққа зейін салмаған жағдайда, адам тойғанын білмей қалып, артығымен тамақтанады; Тамақты асықпай, мұқият шайнап, тамақтану режимін сақтап жеу керек. Тамақты жиі және аз мөлшерде, күніне 5 рет қабылдаған жөн; • Таңертеңгі асты мұқият ішу қажет. Егер организм 10-12 сағат тамақ қабылдамаса, онда ағзадағы қант азайып кетеді. Дұрыс тамақтанудың негізгі шарттары: 1. Тағамның құрамында негізгі қоректік заттар (белок, көмірсу, май) болуы тиіс. 2. Тамақ рационында (дәрумендер, тағамдық талшықтар) болуы тиіс. 4. Тәулік бойы тамақтану тәртібін, мөлшерін сақтау. 5. Тағамдар санитарлық-гигиена талаптарына сәйкес болуы керек. Тамақтану адамның өмірлік қажеттігі және денсаулық кепілі. Ас-адамның арқауы, ағза дене жүктемесінде ғана емес, тыныштық жағдайында да шығындайтын қуат көзі. Ас ішу біздің жасушаларымыз бен тіндерімізді жаңартуға мүмкіндік береді. Дұрыс тамақтану жүрек-қантамыр, асқазан-ішек жолдары, қантдиабеті, остеопороз, онкологиялық аурулардың алдыналу үшін, сыртқы орта әсеріне қарсы тұру үшін, ағзаның жұмысқа қабілеттілігін арттыру үшін, белсенді ұзақ өмір сүру үшін қажет.Салауатты тамақтану және 2021 жоғары дене белсенділігі, спорт пен шұғылдану, күйзеліс пен күресе білу, темекіден, ішімдіктен бас тарту жолымен салауатты өмір салтын ұстану арқылы аурулардың алдын алып, денсаулықты және тартымды келбетті сақтап, сұлу да сымбатты, тәні мен жаныжас, белсенді болып жүруіңізге болады. Диета әр түрлі болуы керек және ақуыздарға, майларға, көмірсуларға, витаминдерге, минералдарға, диеталық талшықтарға қажеттілікті қамтамасыз етуі керек. Кез келген табиғи тамақтану жүйесіндегі бірінші ереже: аштық сезімімен ғана тамақтану керек. Ауырсыну, психикалық және физикалық әлсіздік, кезінде тамақтанудан бас тарту, ұйықтар алдында, сондай - ақ физикалық немесе ақыл - ой жұмысына дейін және одан кейін тамақтанудан бас тарту. Жақсы және сапалы тамақтану дененің дұрыс өсуі мен қалыптасуын қамтамасыз етеді, денсаулықты сақтауға, жоғары өнімділікке және ұзақ өмір сүруге ықпал етеді. Тамақтану адамның қалыпты тіршілік қызметі мен дамуы үшін қажет. Сапасыз немесе жеткіліксіз тамақтану организмнің тіршілік қызметін бұзады. Салдарынан өсудің кешеуілдеуі, жұмысқа қабілеттілігінің нашарлау түрлі ауруларға деген қарсылығының кемуі, қоршаған ортаның зиянды әсерлері алдындағы ағзаның төзімділігінің төмендеуі орын алуы мүмкін. Тиімді тамақтану екі негізгі міндет атқару тиіс: Баланың туған сәтінен бастап, оның қалыпты өсуі және дамуы үшін қажетті құрылыс материалдары мен ағзаны қамтамазыз етуі керек. Бұлар негізінен ақуыз, май, минералдық заттар. Тамақтану ағзаның энергиялық шығынын толтыруға керекті оның тіршілік әрекетін қамтамасыз ететіндей қоректік заттар жеткізіп тұруы керек. Олар – көмірсулар, майлар және ішінара ақуыздар. Мектеп оқушысының тамақтануы мынандай негізгі гигиеналық талаптарды қанағаттандыруы тиіс: Тамақтың құрамында ағза үшін қажетті ақуыз, май, липойд, көмірсу, минералдық зат, витамин, су жеткілікті мөлшерде және оптималдық арақатынаста болуға міндетті. Тамақ алуан түрлі болып келуге тиіс. Оның құрамына өсімдіктен және жануарлардан алынатын сүт, ет, балық, жұмыртқа нан көкеніс, жеміс – жидек тағы басқа азық-түліктер енуі қажет.Тамақ сапалы болуға тиіс және құрамында зиянды қоспасы, ауру тудыратын микробтары болмауы керек . Тамақ көлемі жағынан да каллориясы жағынан да жеткілікті болуға яғни адамның тою сезімін тудыратындай болуға тиіс. Тамақты бір күнге дұрыстап бөлу керек. Тамақты үнемі белгілі бір сағаттарда ғана ішу керек.Ақуыз ет, балық, сүт, жұмыртқаның ағы, сүзбе, бұршақтық өсімдіктердің дәнінде т.б. болады. Майлар мен липоидтар – организмнің қалыпты тіршілік қызметі үшін қажетті органикалық қосындылар тобы. Майлар – мектеп оқушысы тамағының қажетті құрамдас бөлігі. Майлардың құндылығы сонда олардың құрамында А, Д, Е витвминдері болады. Аз-аздан пайдаланғанның өзінде майлар ағзаға көп мөлшерде энергия береді. Липоидтар – мектеп оқушысы ағзасының қалыпты тіршілік қызметі мен өсуіне қажетті, жануарлар мен өсімдіктерден алынған май тәрізді органикалық зат. Дәрумендер – түрлі химиялық құрылымдағы органикалық заттар. Олар ағзаның қалыпты тіршілік қызметі мен дамуы үшін өте үлкен маңызға ие, организмнің ауруларға төзімділігін арттырады. Дәрумендерді ағзаның қажет етуі адамның өсу, даму кезеңінде, ауыр дене және ой жұмысы кезінде, сондай-ақ ауырып қалған жағдайда арта түседі. Ұзақ уақыт бойы тамақта қандай да бір дәрімендердің болмауынан мектеп оқушысында дімкәстық пайда болады, ол авитаминоз деп аталады. Қорытынды Жалпы балалардағы тамақтану гигиенасын, тамақтану диетасын, сапасын артыру денсаулық кепілі білім беру процесінде мектеп оқушыларын салауатты өмір салтына дағдыландыру міндеті тұр. Бұл кешенді міндетте мектеп ұжымы бірлескен жұмыс арқылы балабақшалардағы тәрбие жұмысының барлық жүйесіне, аудиториядан тыс білім беру қызметіне, балалар қоғамдық ұйымдары мен мектептеріне қатысады. 1. Осы тақырып бойынша теориялық және әдістемелік дағдыларды зерттегеннен және талдағаннан кейін (30 дереккөз), бұл мәселе проблемалық және өзекті деген қорытындыға келу керек. Салауатты өмір салтын ұстану туралы мәселені қарастыра отырып, біз мораль ұғымын зерттедік, өйткені менің ойымша, күтім бағыты оның маңыздылығына байланысты. Балаларға салауатты өмір салтын және олардың қалыпты өмір сүру жолдарын насихаттау бойынша медбикелер жұмысының теориялық негіздері зерттелді. Мектепке дейінгі жастар дене және психикалық денсаулық негіздерін қалыптастырудағы басты фактор. Дәл осы кезеңде балалардың салауатты өмір салтының білімі мен практикалық дағдыларының негіздерін, сондай-ақ үнемі жаттығу және спортпен шұғылдану қабілетін дамыту маңызды. 2. № 50 жалпы орта мектебінде, балалар арасында тамақтану тәртібін насихаттау жұмысын сипаттады. Оқушыларды оқыту барысында медициналық қызметкерлерге үлкен жауапкершілік жүктеледі. Медбике оқу процесін оқушылардан өзара құрмет пен достықтан бастауы керек. Мұныістеудіңбірәдісі-оқушыныңқызығушылығыменоныңбілімдеңгейінеқарау. Осылайша, сенімдіқарым-қатынасорнатылып, пациенттіңоқуқажеттіліктерібіруақыттабағаланады. 3. Балалардысалауаттыөмірсалтынқалыптастыруғаоқытусапасыертежастағыбалаларменолардыңата-аналарысынақтанөткенненкейінбақыланды. 4. Балалардыңсалауаттыөмірсалтыныңалдыналуғақалайықпалетукеректігітуралыпрактикалықұсыныстаржасалды. Анықталғанмәселелербойыншаталқылауларөткізілді, ұсынысәзірлендіжәнереспонденттерүшіннегізгімәселелер: «темекіменалкогольдіңзияны», «дұрыстамақ»болды. «Тиімділік», «еңбекпентабыстыңұтымдырежимі».

ПА ЙДА ЛА НЫЛҒА Н ӘДЕ БИЕ ТТЕ Р ТІЗІМІ: 1. А на нье в В.А . Вве де ние  в психологию здоровья: Уче бное  пособие . – СПб.: Пите р, 1998. – 312 с. 2. Бе ле вский А .С., Княже ска я Н.П., Сосина Е .Е . Профила ктика  ожире ния / Бе ле вский А .С. - М.: Ме дицина , 2012. – 215с. 3. Бе хте ре в В.М. Избра нные  труды по психологии личности. – СПб.: Пите р, 1999. – 318 с. 4. Бре хма н И.И. Ва ле ология – на ука  о здоровье . – М.: Физкультура  и спорт, 1990. – 208 с. 5. Ва йне р Э. Н. Ва ле ология: Уче бник для вузов. - М.: На ука ,2002.-310 с. 6. Ве не диктов Д.Д. Глоба льные  пробле мы здра воохра не ния и пути их ре ше ния. – М.: Ме дицина , 1979. – 113 с. 7. Волкова  М.М., Волков С.Р. О роли се стринского пе рсона ла  в профила ктиче ской ме дицине // Ме дицинска я се стра  – 2003 - № 2 – стр. 38-44 8. Де сять привыче к здорового обра за  жизни. – Ре жим доступа : http: //www.click.bega n.ru 9. Зимба рдо Ф., Ляйпе  М. Социа льное  влияние . – СПб.: Изда те льство «Пите р», 2000. – 448 с. 10. Зма новский, Ю. Ф. Воспита е м де те й здоровыми / Ю. Ф. Зма новский.