Мақала

Тақырыбы: Балабақшадағы ойын арқылы дамыту

Кіріспе

Мектепке дейінгі кезең – баланың тұлғалық дамуының ең маңызды кезеңдерінің бірі. Бұл жаста бала айналасын тануға, жаңа білім мен тәжірибені меңгеруге өте құштар болады. Баланың жан-жақты дамуы үшін ең тиімді құрал – ойын. Қазақ халқы ежелден «Бала ойынмен өседі» деп бекер айтпаған. Балабақшадағы ойындар арқылы бала тек уақытын қызықты өткізіп қана қоймай, ой-өрісі дамып, логикалық қабілеттері артып, әлеуметтік қарым-қатынас дағдылары қалыптасады.

Ойынның бала дамуындағы орнына көптеген педагог-ғалымдар ерекше мән берген. Мәселен, К. Д. Ушинский: «Ойын – балалар үшін ең үлкен тәрбиеші» десе, А. С. Макаренко: «Бала ойында қандай болса, өскенде жұмыста да сондай болады» деген. Бұл ойынның тек ермек емес, тұлға қалыптастырудағы маңызды құрал екенін көрсетеді.

Негізгі бөлім

Балабақшада қолданылатын ойындарды бірнеше түрге бөлуге болады:

1. Дидактикалық ойындар

Бұл ойындар балалардың білімін кеңейтіп, ойлауын, есте сақтауын, зейінін дамытады. Мысалы:

«Түстерді тап», «Фигураларды сәйкестендір» – логикалық ойлауды дамытады.

«Қай жануардың даусы?» – есту арқылы есте сақтауды күшейтеді.

«Не өзгерді?» – зейін мен байқағыштықты арттырады.

Дидактикалық ойындар арқылы балалар жаңа білімді жеңіл қабылдайды, күрделі ұғымдарды оңай меңгереді.

2. Шығармашылық ойындар

Шығармашылық ойындарға рөлдік ойындар, сахналық қойылымдар, қиялға негізделген ойындар жатады. Мысалы:

«Дүкен», «Дәрігер», «Мектеп» рөлдік ойындары арқылы бала қоғамдағы түрлі мамандықтармен танысады.

Ертегілерді сахналау қиялды дамытып қана қоймай, сөйлеу дағдысын жетілдіреді.

Шығармашылық ойындар – баланың өзіндік ой-пікірі мен қиялын қалыптастыратын таптырмас әдіс.

3. Қимыл-қозғалыс ойындары

Баланың физикалық дамуы үшін қимыл-қозғалыс ойындарының орны ерекше. Олар денсаулықты нығайтады, қимыл үйлесімділігін дамытады.

«Қарлығаш пен торғай», «Қояндар мен қасқырлар» сияқты ойындар қимылды дамытады.

«Жүгір, бірақ құлама!» сияқты ойындар ептілікке үйретеді.

Қимыл-қозғалыс ойындары балалардың шыдамдылығын арттырып, тәртіпке баулиды.

4. Ұжымдық ойындар

Ұжымдық ойындар арқылы бала қоғамда өзін қалай ұстауды үйренеді. Мұндай ойындар достыққа, сыйластыққа, бір-біріне көмектесуге тәрбиелейді.

«Арқан тартыс» – топтық бірлікті арттырады.

«Кім жылдам?» – жарысу арқылы ынталандырады.

Ұжымдық ойындар балалардың бір-бірімен қарым-қатынасын нығайтып, достық сезімдерін дамытады.

Педагогтың рөлі

Ойын – өздігінен тиімді құрал емес. Ол педагогтың дұрыс ұйымдастыруымен ғана пайдалы болады. Тәрбиеші:

Баланың жас ерекшелігіне сай ойын түрлерін таңдауы қажет;

Балалардың ойындағы белсенділігін, қызығушылығын оятып отыруы тиіс;

Ойыннан кейін қорытынды жасап, балалардың алған әсерін талқылауы маңызды.

Мысалы, дидактикалық ойыннан кейін тәрбиеші: «Бүгін біз қандай түстерді үйрендік?», «Қай жануардың даусын естідік?» деген сұрақтар қойса, бала ойыннан алған білімін бекітеді.

Қорытынды

Ойын – балабақшадағы тәрбиелеу мен оқытудың басты құралы. Ойын арқылы бала:

Ойлау, есте сақтау, сөйлеу қабілетін дамытады;

Қимыл-қозғалысын жетілдіреді;

Қоғамдағы қарым-қатынас ережелерін меңгереді;

Шығармашылық және қиял әлемін кеңейтеді.

Сондықтан да ойын технологияларын жүйелі қолдану – педагогтың кәсіби шеберлігінің бір көрсеткіші. Баланың тұлғалық дамуының іргетасы ойын арқылы қаланады. Осы тұрғыдан алғанда, балабақшадағы әрбір педагог ойынды тек ермек емес, тұлға қалыптастырудың қуатты құралы ретінде қарастыруы қажет.

Мақала

Тақырыбы: Мектепке дейінгі ұйымдағы инновациялық технологиялар

Кіріспе

Қазіргі таңда білім беру жүйесінің басты міндеті – балаларға сапалы білім мен тәрбие беріп қана қоймай, олардың шығармашылық қабілеттерін ашуға, заманауи технологияларды қолдануға үйрету. Мектепке дейінгі ұйымдардағы педагогтардың кәсіби қызметінде инновациялық технологияларды қолдану ерекше маңызға ие.

Инновациялық технология – оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін, құралдарын пайдалану арқылы баланың тұлғалық дамуына жағдай жасау. Қазақстан Республикасының білім беру стандарты да педагогтарға осы бағытта жұмыс жүргізуді міндеттейді.

Негізгі бөлім

1. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ)

Балабақшада мультимедиялық тақта, компьютер, планшет сияқты құралдарды пайдалану балалардың қызығушылығын арттырады.

Интерактивті ойындар – балалардың логикалық ойлауын, қиялын дамытады.

Мультимедиялық презентациялар – оқу іс-әрекетін қызықты етеді.

Бейнематериалдар – қоршаған орта туралы білімді кеңейтеді.

Мысалы, табиғат тақырыбында мультимедиялық көріністерді пайдалану арқылы балалар жануарлар мен өсімдіктерді оңай таниды.

2. Монтессори технологиясы

Мария Монтессори әдісі – баланы еркін әрекет етуге, өздігінен шешім қабылдауға, заттарды тәжірибелік жолмен үйренуге негізделген.

Арнайы дамытушы құралдар арқылы бала заттардың түсін, формасын, көлемін салыстырады.

Бала өз әрекетінің нәтижесін өзі көріп, қателігін түзетеді.

«Өзі істеу» қағидасы баланың жауапкершілігін арттырады.

Бұл әдіс баланың дербес дамуына, өзіндік пікір қалыптастыруына ықпал етеді.

3. Дамыта оқыту технологиясы

Дамыта оқыту – баланың тек дайын білімді қабылдауы емес, өзі ізденіп, зерттеп, жаңалық ашуына бағытталады.

Сұрақ-жауап әдісі арқылы ойлануға үйретеді.

Жағдаяттық тапсырмалар шешу – логикалық ойлауын дамытады.

«Не себепті?», «Қалай ойлайсың?» сияқты сұрақтар балаларды ойлануға жетелейді.

4. Жобалық әдіс

Жобалық әдіс – белгілі бір тақырып бойынша балалардың өз бетінше зерттеуін ұйымдастыру.

Мысалы:

«Менің отбасым» жобасында бала сурет салып, әңгімелейді.

«Жануарлар әлемі» жобасында суреттер жинап, шағын көрме ұйымдастырады.

Жобалық әдіс баланың зерттеушілік қабілетін арттырады, шығармашылыққа баулиды.

5. Денсаулық сақтау технологиялары

Мектепке дейінгі ұйымдарда инновация тек білім беруде емес, денсаулықты сақтауда да маңызды.

Саусақ жаттығулары сөйлеу қабілетін дамытады.

Тыныс алу жаттығулары денсаулықты нығайтады.

Қимылды ойындар балалардың физикалық белсенділігін арттырады.

Педагогтың рөлі

Инновациялық технологияларды енгізуде педагог басты рөл атқарады. Ол:

Балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес әдіс-тәсілдерді таңдауы тиіс;

Инновациялық құралдарды дұрыс пайдалана білуі қажет;

Әр баланың қызығушылығын оятып, дамуына жағдай жасауы тиіс.

Мысалы, ақпараттық технологияларды қолдануда педагог тек дайын материалды көрсетпей, балаларды сұрақ қоюға, пікір айтуға баулуы қажет.

Қорытынды

Инновациялық технологияларды қолдану – заман талабы. Ол арқылы:

Баланың танымдық белсенділігі артады;

Шығармашылық қабілеттері дамиды;

Өзіндік ой-пікірі қалыптасады;

Оқыту процесі қызықты әрі тиімді болады.

Сондықтан балабақша педагогтары дәстүрлі әдістермен қатар инновациялық технологияларды кеңінен қолдануы тиіс. Бұл – мектепке дейінгі білім беру сапасын арттырып, бала болашағына сенімді қадам жасаудың кепілі.

Мақала

Тақырыбы: Балабақшадағы тіл дамыту жұмыстары

Кіріспе

Тіл – адамзаттың ең басты қарым-қатынас құралы. Бала өмірінде тілдің маңызы ерекше, себебі ойлау, қарым-қатынас, өзіндік пікір білдірудің негізі – сөйлеу. Мектепке дейінгі шақ – баланың тілін дамытудағы ең қолайлы кезең. Осы кезеңде баланың сөздік қоры қалыптасып, сөйлеу дағдылары жетіледі. Сондықтан балабақшадағы тәрбиешінің басты міндеттерінің бірі – балалардың тілін дамыту жұмыстары болып табылады.

Тіл дамыту жұмыстарының мақсаты – баланың сөздік қорын байыту, грамматикалық тұрғыдан дұрыс сөйлеуге үйрету, байланыстырып сөйлеуін жетілдіру және ойын еркін жеткізе алуына жағдай жасау.

Негізгі бөлім

1. Сөздік қорды дамыту

Баланың сөздік қоры әртүрлі әдіс-тәсілдер арқылы дамытылады:

Сурет бойынша әңгіме құрату – балаларға сурет көрсетіп, онда бейнеленген заттарды атап, сипаттатқызу.

Жаңа сөздерді таныстыру – әр тақырыпқа байланысты (табиғат, жануарлар, тұрмыстық заттар) жаңа сөздер үйрету.

Жаңылтпаш, мақал-мәтел, жұмбақтар – балалардың сөздік қорын ғана емес, тілдік мәдениетін де дамытады.

Мысалы, «Күз мезгілі» тақырыбында балаларға күзге қатысты жаңа сөздер («сары жапырақ», «тұман», «жаңбыр») үйретіліп, оларды сөйлем ішінде қолдануға тапсырма беруге болады.

2. Байланыстырып сөйлеуді дамыту

Байланыстырып сөйлеу – баланың ойды жүйелі жеткізу қабілеті. Ол үшін:

Әңгімелеу әдісі қолданылады. Балалар өткен оқиғаларын, көрген заттарын әңгімелейді.

Ертегілерді мазмұндау – есте сақтау мен сөйлеуді дамытады.

Диалог құрастыру – балалардың бір-бірімен сөйлесу дағдысын қалыптастырады.

Мысалы, «Дүкенге бару» тақырыбында екі баланың сатушы мен сатып алушы рөлінде диалог жүргізуі тіл дамытуға өте пайдалы.

3. Драматизациялық ойындар

Балалар ертегілер мен әңгімелерді сахналау арқылы кейіпкерлердің рөлін сомдайды. Бұл әдіс:

Сөйлеу мәнерін дамытады;

Баланы ашық, еркін сөйлеуге баулиды;

Қиялын, шығармашылығын жетілдіреді.

«Қызыл телпек», «Мақта қыз бен мысық» сияқты ертегілерді сахналау балаларға ерекше әсер береді.

4. Көркем әдебиетті қолдану

Тіл дамытуда көркем әдебиеттің рөлі зор. Ертегілер, өлеңдер, қысқа әңгімелер балаларды ізгілікке тәрбиелеп қана қоймай, сөздік қорын байытады.

Өлең жаттату арқылы баланың есте сақтау қабілеті дамиды.

Ертегілерді тыңдату арқылы қиялы дамып, тіл мәдениеті жетіледі.

5. Саусақ ойындары мен тіл жаттығулары

Тіл дамытуда артикуляциялық жаттығулар мен саусақ ойындары да маңызды.

Саусақ ойындары (мысалы: «Бес саусақ») ұсақ моториканы дамытады, ал ол сөйлеу қабілетіне тікелей әсер етеді.

Тіл жаттығулары (мысалы: «Жылан», «Ат шапты») дыбыстарды дұрыс айтуға үйретеді.

Педагогтың рөлі

Тәрбиеші тіл дамыту жұмыстарын жүргізуде балаға үлгі болуы тиіс. Ол:

Дұрыс, анық, түсінікті сөйлеуі қажет;

Баланың әр сөзін түзетіп, толық сөйлеммен жауап беруге үйретуі тиіс;

Баланың тілдік белсенділігін ойын, әңгіме, сұрақ-жауап арқылы арттырып отыруы қажет.

Сонымен қатар ата-анамен бірлесе жұмыс жүргізу – баланың тілін дамытудағы маңызды фактор. Үйде балаға ертегі оқу, әңгімелесу, сұрақ қою – тілдің дамуына үлкен үлес қосады.

Қорытынды

Балабақшадағы тіл дамыту жұмыстары – баланың тұлға болып қалыптасуының негізгі алғышарты. Жүйелі жүргізілген тіл дамыту жұмыстарының нәтижесінде:

Баланың сөздік қоры молаяды;

Байланыстырып сөйлеу дағдысы қалыптасады;

Сөз мәдениеті жетіледі;

Ойын еркін жеткізе алады.

Осылайша мектепке дейінгі ұйымдарда тіл дамыту жұмыстары баланың мектепке толық даяр болуына және болашақта білімді, сауатты азамат болып қалыптасуына негіз болады.

Мақала

Тақырыбы: Баланың ұлттық құндылықтар негізінде тәрбиеленуі

Кіріспе

Қай халықтың болсын ең қымбат қазынасы – оның ұлттық құндылықтары. Ұрпаққа рухани байлық, адамгершілік пен отансүйгіштік сезімді дарыту – әрбір тәрбиешінің басты міндеті. Мектепке дейінгі жастағы балалар ұлттық тәрбиені қабылдауға бейім келеді. Сондықтан да балабақшада тәрбиеленушілерді халықтың салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы, ұлттық ойындары арқылы тәрбиелеу – болашаққа жасалған маңызды қадам.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында да білім беру мазмұны ұлттық құндылықтар негізінде құрылуы тиіс екендігі атап көрсетілген. Бұл – ұрпақтың бойына отансүйгіштік рухын, елжандылық қасиеттерді сіңірудің кепілі.

Негізгі бөлім

1. Салт-дәстүр арқылы тәрбие

Халқымыздың сан ғасырлық тарихынан сыр шертетін салт-дәстүрлер – жас ұрпаққа тәрбие берудің баға жетпес құралы.

«Тұсаукесер» рәсімі – баланың өмір жолының ашық болуын тілейді, ынтымақ пен бірлікті насихаттайды.

«Бесікке салу», «Атқа мінгізу» дәстүрлері – ұл-қызды халықтың тұрмыс-салтымен таныстырады.

Балаларға салт-дәстүрдің мәнін түсіндіру арқылы олардың ұлттық сана-сезімі оянады.

2. Ұлттық ойындардың маңызы

Ұлттық ойындар – балаларды дене тәрбиесіне ғана емес, адамгершілікке де баулиды.

«Арқан тартыс», «Асық ойыны» – ептілік пен ұйымшылдықты дамытады.

«Ақсерек-көксерек» – батылдық пен тапқырлықты қалыптастырады.

«Тоғызқұмалақ» – логикалық ойлауды жетілдіреді.

Ұлттық ойындар арқылы бала халқымыздың мәдениетін таниды, дәстүрге құрметпен қарауды үйренеді.

3. Халық ауыз әдебиеті – тәрбие құралы

Ертегілер, мақал-мәтелдер, жұмбақтар – ұлттық тәрбие берудің негізгі арнасы.

Ертегілер балаларды ізгілікке, адалдыққа баулиды.

Мақал-мәтелдер қысқа да нұсқа ойды жеткізіп, тіл байлығын дамытады.

Жұмбақтар тапқырлыққа, ойлау қабілетіне үйретеді.

Мысалы, «Алдар көсе» ертегісін сахналау арқылы бала адалдық пен әділдіктің маңызын түсінеді.

4. Музыка және ұлттық өнер

Ұлттық ән-күй, би, қолөнер де балаларға тәрбие берудің тамаша жолы.

Қазақтың домбыра үні балалардың бойына ұлттық мақтаныш сезімін оятады.

Ұлттық билер арқылы қимыл-әрекет пен әсемдікке баулиды.

Қолөнер бұйымдарын таныстыру арқылы еңбекке қызығушылығы артады.

5. Педагог пен ата-ананың бірлескен жұмысы

Баланың ұлттық құндылықтарға сүйіспеншілігін қалыптастыруда тәрбиеші мен ата-ананың ынтымақтастығы қажет.

Балабақшада ұлттық мерекелерді (Наурыз, Тәуелсіздік күні) өткізу;

Үйде ата-ананың ертегі айтып беруі, мақал-мәтелдер үйретуі;

Бірлескен ұлттық ойындар ұйымдастыру – тәрбиенің тиімділігін арттырады.

Педагогтың рөлі

Педагог ұлттық тәрбиеде:

Баланың жас ерекшелігіне сай материалды таңдауы тиіс;

Ұлттық құндылықтарды қызықты, жеңіл түрде жеткізгені дұрыс;

Әрбір оқу іс-әрекетінде ұлттық тәрбиені енгізуге мән беруі керек.

Мысалы, математика сабағында «қазақ үйінің бөліктерін санау», сурет сабағында «киіз үйді безендіру», музыкада «қазақтың халық әнін айту» – барлығы ұлттық тәрбиемен ұштастырылады.

Қорытынды

Ұлттық құндылыққа негізделген тәрбие – жас ұрпақтың рухани-адамгершілік дамуының негізі. Ол арқылы бала:

Өз халқының тарихын, мәдениетін танып біледі;

Отанға деген сүйіспеншілігі артады;

Адамгершілік, достық, бірлік секілді асыл қасиеттерді бойына сіңіреді.

Балабақшадағы ұлттық тәрбие – ел болашағының жарқын кепілі. Ұлттық құндылықтарды дәріптеу арқылы ғана біз тамыры терең, рухы мықты, отансүйгіш жас ұрпақты тәрбиелей аламыз.

Мақала

Тақырыбы: Балабақшадағы ата-анамен ынтымақтастық

Кіріспе

Бала тәрбиесі – отбасынан басталып, балабақшада жалғасатын үздіксіз процесс. Балабақша мен отбасы арасындағы байланыс неғұрлым берік болса, тәрбиенің сапасы да соғұрлым жоғары болады. Баланың жан-жақты дамуы үшін педагог пен ата-ана өзара ынтымақтастықта жұмыс істеуі қажет.

Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі білім беру стандарты бойынша, ата-аналар балабақша жұмысына белсене араласуы тиіс. Бұл – баланың бойында сенімділік, тұрақтылық және тәрбие бірлігін қамтамасыз етеді.

Негізгі бөлім

1. Ата-ананың бала тәрбиесіндегі рөлі

Әрбір ата-ана – өз баласының алғашқы тәрбиешісі. Бала ең алдымен үйде ата-анасының іс-әрекетін, сөзін, мінез-құлқын үлгі етеді. Сондықтан ата-ананың тәрбиеге жауапкершілікпен қарауы – баланың болашағына тікелей әсер етеді.

Отбасындағы жылы қарым-қатынас балада сенімділік қалыптастырады.

Ата-ананың сөз бен ісінің бірлігі – тәрбиенің басты шарты.

Отбасындағы қолдау мен ынталандыру – баланың әлеуметке бейімделуін жеңілдетеді.

2. Балабақша мен отбасының ынтымақтастығының формалары

Балабақша педагогы ата-анамен әртүрлі жұмыс түрлерін жүргізе алады:

Ата-аналар жиналысы – тәрбие мен оқыту мәселелерін талқылау алаңы.

Ашық есік күндері – ата-аналарға балаларының оқу-тәрбие процесін көруге мүмкіндік береді.

Семинар-тренингтер – ата-аналардың педагогикалық білімін жетілдіреді.

Психологиялық кеңес беру – ата-ананың бала тәрбиесіндегі қиындықтарын шешуге көмектеседі.

Бірлескен мерекелер мен іс-шаралар – ата-ананың балабақша өміріне белсенді араласуына жағдай жасайды.

3. Ата-ананың педагогпен бірлескен іс-әрекеттері

Бала тәрбиесіне қатысты үй тапсырмаларын орындауда қолдау көрсету;

Балабақшада ұйымдастырылған мерекелік іс-шараларға қатысу;

Тәрбиешімен үнемі байланыста болып, баланың жетістіктері мен қиындықтарын талқылау;

Ұлттық мерекелерде, спорттық сайыстарда бірге атсалысу.

Бұл іс-әрекеттер ата-ана мен педагог арасындағы сенімді нығайтады.

4. Ынтымақтастықтың балаға әсері

Ата-анамен ынтымақтастықтың нәтижесінде бала:

Балабақшаға қуана келеді, өзіне сенімді болады;

Үйде де, балабақшада да тәрбие бірлігін көреді;

Әлеуметтік бейімделуі жеңілдейді;

Танымдық, шығармашылық, эмоционалдық дамуы қатар жүреді.

5. Педагогтың міндеттері

Ата-анамен жұмыс жасауда педагог:

Әр ата-ананың пікірін тыңдап, құрметтеуі қажет;

Бала тәрбиесінде ата-ананы серіктес ретінде қабылдауы тиіс;

Жағымды қарым-қатынас орнатып, ата-ананы ынталандыра білуі керек.

Қорытынды

Ата-ана мен балабақша арасындағы ынтымақтастық – бала тәрбиесінің ең маңызды тетігі. Егер тәрбиеші мен ата-ана бір мақсатта, бір бағытта жұмыс істесе:

Балаға берілетін тәрбие сапасы артады;

Баланың жеке тұлға ретінде дамуы толық жүзеге асады;

Бала мектепке толық даяр болады.

Сондықтан педагог пен ата-ана әрқашан байланыста болып, тәрбиедегі бірлікті сақтауы қажет. Бұл – болашақта елін сүйетін, білімді, тәрбиелі ұрпақ қалыптастырудың кепілі.