Бастауыш оқу дағдылары

Құрастырушылар: Жумабаева Айнур Жумагалиевна

Турганбаева Ляззат Нагашбековна

Бұл әдістемелік құрал бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын қалыптастыруға арналған. Оқу дағдылары – баланың білім алу үдерісіндегі негізгі қабілеттерінің бірі. Сондықтан оқушылардың оқу жылдамдығын арттыру, түсініп оқуын дамыту, мәнерлеп оқу дағдыларын жетілдіру маңызды міндет болып табылады.

Құралда оқыту әдістері, тиімді тапсырмалар, ойын элементтері мен заманауи технологияларды қолдану жолдары қарастырылады. Сондай-ақ, оқушылардың оқу дағдыларын деңгейлік тапсырмалар арқылы жетілдіру тәсілдері ұсынылады. Әдістемелік нұсқаулар мен практикалық жаттығулар бастауыш сынып мұғалімдеріне оқыту үдерісін тиімді ұйымдастыруға көмектеседі.

Бұл құрал бастауыш сынып мұғалімдері, әдіскерлер және педагогикалық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 1. ОҚУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ 1.1. Оқу дағдыларының маңызы және олардың білім берудегі рөлі 1.2. Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктері 1.3. Оқудың негізгі компоненттері (жылдамдық, түсініп оқу, мәнерлеп оқу) 2. ОҚУ ДАҒДЫЛАРЫН ДАМЫТУ ӘДІСТЕРІ 2.1. Оқу жылдамдығын арттыру тәсілдері 2.2. Түсініп оқуды қалыптастыру әдістері 2.3. Мәнерлеп оқуға үйретудің тиімді жолдары 2.4. Сөздік қорды және байланыстырып сөйлеу дағдыларын дамыту 3. ПРАКТИКАЛЫҚ ЖАТТЫҒУЛАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР 3.1. Оқу жылдамдығын дамыту жаттығулары 3.2. Түсініп оқуға арналған тапсырмалар 3.3. Мәнерлеп оқуды жетілдіруге бағытталған жаттығулар 3.4. Интерактивті ойындар мен оқуға қызықтыру әдістері 4. ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҚОСЫМША ӘДІСТЕР МЕН ТЕХНОЛОГИЯЛАР 4.1. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану 4.2. Аудио және визуалды материалдар арқылы оқыту 4.3. Оқу процесінде саралап оқыту әдісін енгізу 5. ОҚУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МОНИТОРИНГІ МЕН БАҒАЛАУЫ 5.1. Қалыптастырушы бағалау әдістері 5.2. Оқушы жетістігін бақылау және бағалау 5.3. Оқу нәтижелерін сараптау және болашаққа ұсыныстар 6. ҚОРЫТЫНДЫ ЖӘНЕ ҰСЫНЫСТАР ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

4 5 6 7 9 11 13 15 17 18 20 22 24 26 27 29 30 32 34 36

КІРІСПЕ

Қазіргі білім беру жүйесінде бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын қалыптастыру – ең маңызды міндеттердің бірі. Оқу – тек әріптерді танып, сөздерді дұрыс айту ғана емес, сонымен қатар мәтінді түсіну, ақпаратты өңдеу, мәнерлеп оқу және өз ойын жүйелі жеткізу қабілеттерін қамтиды. Бұл дағдылар оқушының болашақ білім алу процесінің табысты болуына тікелей әсер етеді.

Алайда, оқушылардың оқу дағдыларын дамытуда бірқатар қиындықтар кездеседі: оқу жылдамдығының төмендігі, мәтінді түсінбеу, сөздік қорының шектеулілігі, оқуға деген қызығушылықтың төмендеуі. Сондықтан оқу процесін тиімді ұйымдастыру үшін мұғалімдерге арнайы әдістер мен технологияларды қолдану қажет.

Бұл әдістемелік құрал бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын жүйелі түрде қалыптастыруға арналған. Мұнда оқу жылдамдығын арттыру, түсініп оқу, мәнерлеп оқу, сөздік қорды кеңейту, оқуға қызығушылықты арттыру әдістері қарастырылады. Сондай-ақ, практикалық жаттығулар мен ойын элементтері ұсынылып, оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау және мониторинг жүргізу тәсілдері сипатталады.

Әдістемелік құралдың мақсаты:

Бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын тиімді қалыптастыру және дамыту әдістерін ұсыну, мұғалімдерге практикалық құралдар беру.

Әдістемелік құралдың міндеттері:

– Оқу дағдыларының негізгі компоненттерін анықтау және сипаттау;

– Оқу жылдамдығын, түсініп оқу қабілетін және мәнерлеп оқуды дамыту әдістерін қарастыру;

– Бастауыш сынып оқушыларының оқу деңгейін жақсартуға бағытталған практикалық жаттығулар мен тапсырмалар ұсыну;

– Оқушылардың оқу дағдыларын дамытуда ойын технологиялары мен АКТ құралдарын қолдану жолдарын көрсету;

– Оқу жетістіктерін бағалау және мониторинг жүргізу әдістерін ұсыну.

Күтілетін нәтижелер:

– Бастауыш сынып оқушыларының оқу жылдамдығы артады;

– Мәтінді түсініп оқу қабілеті жақсарады;

– Оқушылардың сөздік қоры мен байланыстырып сөйлеу дағдылары дамиды;

– Оқуға деген қызығушылық пен мотивация артады;

– Мұғалімдер мен ата-аналар үшін оқушылардың оқу дағдыларын дамытуға арналған тиімді әдістер жүйеленеді.

Әдістемелік құрал бастауыш сынып мұғалімдеріне, әдіскерлерге, педагогикалық жоғары оқу орындарының студенттеріне және ата-аналарға арналады. Құралдағы ұсыныстар оқыту үдерісін тиімді ұйымдастыруға көмектесіп, оқушылардың оқу дағдыларын жетілдіруге бағытталған.

1. ОҚУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ

1.1. Оқу дағдыларының маңызы және олардың білім берудегі рөлі

Оқу – бастауыш сынып оқушылары үшін ең маңызды дағдылардың бірі. Ол баланың білім алу, ойлау қабілетін дамыту, ақпаратты қабылдау және өңдеу мүмкіндіктерін айқындайды. Оқу дағдыларын дұрыс қалыптастыру – оқушының болашақта табысты білім алуына негіз болады.

Оқу дағдылары келесі маңызды компоненттерді қамтиды:

• Дұрыс оқу – әріптер мен дыбыстарды тану, буындап және тұтас оқу;

• Жылдам оқу – мәтінді белгілі бір уақыт аралығында тиімді игеру;

• Түсініп оқу – мәтіннің мазмұнын ұғыну, негізгі ойды анықтау, логикалық байланыстарды орнату;

• Мәнерлеп оқу – интонацияны, екпінді, паузаны дұрыс қолдана отырып, эмоционалды оқу;

• Сөздік қорды дамыту – жаңа сөздерді меңгеру, олардың мағынасын түсіну және күнделікті өмірде қолдану.

Оқу дағдыларының білім берудегі рөлі

1. Басқа пәндерді меңгерудің негізі

Оқу – барлық оқу пәндерін меңгеру құралы. Егер оқушы оқуды жетік меңгерсе, басқа пәндерден білім алуы жеңілдейді. Математика, жаратылыстану, тарих сияқты пәндерде мәтінді түсіну және талдау қабілеті маңызды.

2. Ақпараттық сауаттылықты дамыту

Қазіргі заманғы білім беру жүйесі оқушылардан үлкен көлемдегі ақпаратпен жұмыс істей білуін талап етеді. Оқу дағдылары ақпаратты талдау, маңыздысын бөліп алу және оны дұрыс қолдану қабілеттерін қалыптастырады.

3. Сөйлеу және жазу дағдыларының дамуы

Оқушылардың ауызша және жазбаша тілін дамытуда оқу маңызды рөл атқарады. Жақсы оқитын бала өз ойын дұрыс жеткізе алады, логикалық тұрғыдан ойлау қабілеті дамиды.

4. Оқуға деген қызығушылық пен мотивацияны арттыру

Егер оқушы оқу дағдыларын еркін меңгерсе, ол кітап оқуға, жаңа білім алуға қызығушылық танытады. Бұл оның өзін-өзі дамытуына және шығармашылық қабілеттерін ашуға көмектеседі.

5. Тұлғалық және эмоционалдық даму

Оқу барысында оқушылар түрлі кейіпкерлердің сезімдері мен іс-әрекеттерін түсініп, талдау арқылы эмпатия мен эмоционалды интеллектін дамытады.

Оқу дағдыларының маңыздылығын ескере отырып, бастауыш сынып оқушыларының оқу қабілетін дамытуға жүйелі түрде көңіл бөлу қажет. Бұл үдерісте мұғалімдер мен ата-аналар баланың оқу жылдамдығы мен түсіну деңгейіне назар аударып, тиімді әдістерді қолдануы керек.

1.2. Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктері

Бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын тиімді қалыптастыру үшін олардың жас ерекшеліктерін ескеру маңызды. Бұл кезеңдегі балалардың физиологиялық, психологиялық және когнитивтік ерекшеліктері олардың оқу процесіне тікелей әсер етеді.

1. Физиологиялық ерекшеліктері

• Нерв жүйесінің қалыптасуы. Бастауыш сынып оқушыларының нерв жүйесі әлі толық жетілмегендіктен, олар тез шаршайды, ұзақ уақыт бойы зейінін тұрақты сақтай алмайды.

• Қимыл белсенділігі. Бұл жастағы балалар өте белсенді және қозғалысты қажет етеді. Сондықтан оқу процесінде ойын элементтерін қолдану тиімді.

• Көру және есту қабілеті. Балалардың қабылдау жүйесі әлі жетіліп келе жатқандықтан, көз бен құлақты бірдей пайдалану арқылы оқыту (көрнекіліктер, аудиоматериалдар) пайдалы болады.

2. Психологиялық ерекшеліктері

• Зейіннің тұрақсыздығы. Бастауыш сынып оқушыларының зейіні жылдам ауытқып кетеді, сондықтан оқыту барысында әртүрлі әдістер мен жаттығуларды ауыстырып отыру қажет.

• Қабылдаудың эмоционалдық сипаты. Балалар ақпаратты эмоционалды түрде қабылдайды, сондықтан оқу материалын қызықтырып, бейнелі түрде беру тиімді.

• Еліктеушілік. Бұл жаста балалар мұғалімдер мен ересектерге еліктеуге бейім. Мұғалімнің мәнерлеп оқуы, үлгі көрсетуі олардың оқу дағдыларын дамытуға әсер етеді.

3. Когнитивтік ерекшеліктері

• Ойлау жүйесінің көрнекілік сипаты. Оқушылар логикалық талдаудан гөрі, бейнелі ойлау арқылы ақпаратты жақсы түсінеді. Сондықтан оқу процесінде суреттер, диаграммалар, көрнекі құралдар маңызды рөл атқарады.

• Есте сақтау қабілеті. Бастауыш сыныпта балалар механикалық есте сақтауға бейім. Олар мәтінді бірнеше рет қайталау арқылы есте сақтай алады, бірақ логикалық байланыстарды құруда қиналуы мүмкін.

• Қиял мен шығармашылық. Оқушылардың қиялы жақсы дамыған, олар ертегілерді, әңгімелерді қызығушылықпен қабылдайды. Оқу материалын оқушының шығармашылық қабілетін дамытуға бағыттау тиімді.

4. Оқуға байланысты ерекшеліктер

• Оқу жылдамдығы әртүрлі. Кейбір оқушылар жылдам оқыса, кейбіреулер буындап, баяу оқиды. Сондықтан саралап оқыту әдістерін қолдану қажет.

• Сөздік қоры шектеулі. Балалардың сөздік қоры әлі толық қалыптаспаған, сондықтан жаңа сөздерді меңгертуге ерекше мән беру керек.

• Қызығушылықтың өзгермелілігі. Балалар қызықты мәтіндерді оқуға құштар, бірақ күрделі және ұзақ мәтіндерден тез жалығуы мүмкін. Сондықтан қызықты, жас ерекшеліктеріне сай мәтіндерді таңдау маңызды.

1.3. Оқудың негізгі компоненттері (жылдамдық, түсініп оқу, мәнерлеп оқу)

Бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын тиімді қалыптастыру үшін үш негізгі компонентке ерекше назар аудару қажет: жылдамдық, түсініп оқу, мәнерлеп оқу. Бұл компоненттердің әрқайсысы оқушының оқу сапасына, ақпаратты қабылдауына және есте сақтауына тікелей әсер етеді.

1. Жылдам оқу

Жылдам оқу – оқушының мәтінді белгілі бір уақыт ішінде қатесіз және кідіріссіз оқуы. Бұл дағды баланың көру, есте сақтау, зейін қою және ойлау қабілеттерімен тығыз байланысты.

Жылдам оқудың маңызы:

• Оқушылардың ақпаратты жылдам қабылдауын және өңдеуін жақсартады.

• Басқа пәндерді меңгеруге көмектеседі, себебі тез оқитын бала тапсырманы орындауға көп уақыт жұмсамайды.

• Оқуға деген қызығушылық пен сенімділікті арттырады.

Жылдам оқуды дамыту әдістері:

• Күнделікті оқу жаттығулары (белгілі бір уақыт ішінде мүмкіндігінше көбірек сөз оқу).

• Қайталап оқу әдісі (бір мәтінді бірнеше рет оқу арқылы жылдамдықты арттыру).

• Көзбен оқу дағдыларын дамыту (саусақпен көрсетпей оқу, қайта оралмай оқу).

• Сөздік қорды байыту (оқушының түсініксіз сөздерден кедергі көрмеуі үшін жаңа сөздерді меңгерту).

• Ойын элементтері (жылдам оқу жарыстары, секундомермен оқу).

Оқу жылдамдығын бағалау:

Оқушының оқу жылдамдығы сөз/минут көрсеткішімен өлшенеді. Орташа нормалар:

• 1-сынып – 20-40 сөз/минут

• 2-сынып – 50-70 сөз/минут

• 3-сынып – 80-100 сөз/минут

• 4-сынып – 100-120 сөз/минут

2. Түсініп оқу

Түсініп оқу – оқушының мәтін мазмұнын қабылдап, негізгі ойын ұғына білуі, оқыған ақпаратты талдап, есте сақтауы.

Түсініп оқудың маңызы:

• Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытады.

• Ақпаратты дұрыс қабылдауға және өңдеуге көмектеседі.

• Мәтіннің құрылымын түсініп, өз ойымен жеткізуге үйретеді.

Түсініп оқуды дамыту әдістері:

• Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру (оқушы оқығаннан кейін негізгі сұрақтарға жауап береді).

• Мәтіннің негізгі ойын анықтау (мәтіннен басты және қосымша ақпаратты бөліп алу).

• Оқиғаны ретімен баяндау (оқығанды өз сөзімен әңгімелеп беру).

• Болжау стратегиясы (тақырыпқа қарап, оқушының мәтін мазмұнын алдын ала болжауы).

• Диалогтық оқыту (оқушылардың мәтін бойынша пікір алмасуы).

Түсініп оқуды бағалау:

• Оқушы мәтіннің мазмұнын қысқаша баяндап бере алуы керек.

• Негізгі және қосымша ақпаратты ажырата білуі тиіс.

• Оқылған мәтін бойынша сұрақтарға дұрыс жауап беруі қажет.

3. Мәнерлеп оқу

Мәнерлеп оқу – оқушының дауыстап оқығанда сөздер мен сөйлемдерге дұрыс екпін қоюы, интонация мен эмоцияны сақтай отырып оқу дағдысы.

Мәнерлеп оқудың маңызы:

• Сөздердің мағынасын дұрыс түсінуге көмектеседі.

• Қатынас дағдыларын дамытады (ауызша сөйлеу, ойды дұрыс жеткізу).

• Шығармашылық қабілеттерді жетілдіреді (көркем әдебиетпен жұмыс істеуге ықпал етеді).

Мәнерлеп оқуды дамыту әдістері:

• Дыбыстау жаттығулары (дауыстың қарқындылығын, ырғағын бақылау).

• Өлеңдер мен диалогтарды оқу (интонацияны дұрыс қою үшін).

• Дыбыстық модельдер қолдану (мәтіндегі үзілістер мен екпіндерді көрсету).

• Рөлдік оқу (кейіпкерлерді дауыс ырғағымен ерекшелеу).

• Мұғалімнің үлгілік оқуы (оқушыларға дұрыс мәнерлеп оқуды көрсету).

Мәнерлеп оқуды бағалау:

• Дауыстың ырғағы мен қарқыны

• Сөздерге дұрыс екпін қою

• Интонация мен эмоцияны жеткізу

2. ОҚУ ДАҒДЫЛАРЫН ДАМЫТУ ӘДІСТЕРІ

2.1. Оқу жылдамдығын арттыру тәсілдері

Оқу жылдамдығы – бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдысын қалыптастыруда маңызды фактор. Оқудың баяулығы баланың мәтінді түсінуіне, есте сақтауына және басқа пәндерді меңгеруіне кері әсер етеді. Сондықтан оқу жылдамдығын дамытуға бағытталған арнайы әдістерді қолдану қажет.

Оқу жылдамдығын арттырудың негізгі тәсілдері:

1. Буындап оқудан тұтас сөздерді оқуға көшу

Көптеген бастауыш сынып оқушылары сөздерді буындап оқиды. Бірақ уақыт өте келе олар тұтас сөздерді бірден көру арқылы оқу дағдысын қалыптастыруы қажет. Ол үшін:

• Қысқа, жеңіл сөздерден бастап, біртіндеп ұзын сөздерге көшу керек.

• Бірдей буындардан тұратын сөздерді оқыту (мысалы: бала, дала, қала).

• Сөздерді көру арқылы тану жаттығулары жүргізу (карточка әдісі).

2. Көзбен оқу дағдыларын дамыту

Оқушының көзбен көру қабілетін дамыту оқу жылдамдығын арттыруға көмектеседі. Ол үшін:

• Көзді жолдың соңына қайтармай оқу (қайта-қайта артқа қарамау).

• Бір жолды емес, бірнеше сөзді бір уақытта қамтуға тырысу.

• Көз қозғалысын дамытуға арналған жаттығулар жасау (мысалы, мәтінді көзбен жылдам қарау).

3. Таймермен оқу әдісі

Оқушыға белгілі бір уақыт аралығында мүмкіндігінше көбірек сөз оқуға тапсырма беру арқылы жылдамдықты арттыруға болады. Ол үшін:

• Бірінші рет оқығанда уақыт белгілеу.

• Екінші рет оқығанда сол уақыттан жылдамырақ оқуға тырысу.

• Бір апта ішінде оқылған сөздердің санын тіркеп, нәтижені бақылау.

4. Қайталап оқу әдісі

Бір мәтінді бірнеше рет оқу – оқу жылдамдығын жақсартудың тиімді тәсілі. Оқушы әр оқыған сайын сөздерді жақсырақ танып, кідірмей оқи бастайды.

• Бірінші оқығанда мәтінді түсініп оқу.

• Екінші оқығанда жылдамдыққа назар аудару.

• Үшінші рет оқығанда қатесіз және шапшаң оқуға тырысу.

5. Сөздік қорды байыту

Оқушы қаншалықты көп сөз білсе, соғұрлым жылдам оқиды. Сондықтан жаңа сөздерді меңгеруге көмектесетін жаттығулар маңызды:

• Күн сайын жаңа сөздер жаттау.

• Түсініксіз сөздердің мағынасын түсіндіру.

• Жаңа сөздерді қолданып сөйлем құрау.

6. Ойын әдістерін қолдану

Балалардың оқу жылдамдығын арттыру үшін ойын элементтері өте тиімді:

• “Кім жылдам?” ойыны – оқушылар берілген уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз оқиды.

• “Көлеңке оқу” әдісі – мұғалім немесе ата-ана мәтінді дауыстап оқиды, ал бала оның артынан жылдам қайталайды.

• “Қателеспе!” ойыны – оқушылар мәтінді оқып отырып, қате сөзді тауып, оны дұрыс нұсқасымен ауыстыруы қажет.

2.2. Түсініп оқуды қалыптастыру әдістері

Түсініп оқу – оқушының мәтінді жай ғана оқып шығуы емес, оның мазмұнын ұғынып, негізгі ойды қабылдап, ақпаратты есте сақтай алуы. Бұл дағды оқу процесінде маңызды рөл атқарады және оқушының логикалық ойлау, талдау, қорытынды жасау қабілеттерімен тікелей байланысты.

Түсініп оқуды қалыптастыру үшін келесі әдістерді қолдануға болады:

1. Мәтін бойынша сұрақ-жауап әдісі

Мәтінді оқығаннан кейін оқушыға сұрақтар қою арқылы оның мазмұнын қаншалықты түсінгенін анықтауға болады. Сұрақтар келесі деңгейлерде беріледі:

• Жалпы сұрақтар: мәтін не туралы? Кейіпкерлер кімдер?

• Түсіндіру сұрақтары: оқиғаның себебі неде? Кейіпкерлердің әрекеті қандай?

• Бағалау сұрақтары: оқиғаның қай бөлігі қызықты болды? Қай жері түсініксіз болды?

Мысалы: “Ертөстік” ертегісін оқығаннан кейін:

• Ертегідегі басты кейіпкер кім?

• Ол қандай қиындықтарға тап болды?

• Сен оның орнында болсаң не істер едің?

2. Мәтіннің негізгі ойын анықтау әдісі

Көптеген оқушылар мәтіндегі басты ойды ажырата алмайды. Сондықтан оларды негізгі және қосымша ақпаратты бөліп көрсетуге үйрету қажет.

Тапсырмалар:

• Мәтінді бөліктерге бөлу (басы, дамуы, аяқталуы).

• Маңызды сөйлемдерді белгілеу (мәтіндегі ең маңызды 2-3 сөйлемді таңдау).

• Түйін сөздерді анықтау (мәтіннің негізгі мазмұнын ашатын сөздерді жазу).

3. “Оқиғаны жалғастыр” әдісі

Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін мәтіннің соңын өз бетінше аяқтауға мүмкіндік беру пайдалы.

Мысалы:

• Берілген мәтіннің соңын өзгертіп жаз.

• Егер оқиға басқаша аяқталса, не болар еді?

Бұл әдіс оқушының мәтінді терең түсінуіне, ойлау қабілетін арттыруға көмектеседі.

4. Кластер (ассоциациялық карта) құру

Оқушылар оқылған мәтінге байланысты негізгі ұғымдарды белгілеп, оларды графикалық түрде көрсетеді.

Мысалы: “Күз” тақырыбында:

• Негізгі сөз: Күз

• Онымен байланысты сөздер: жапырақтар сарғаяды, жаңбыр жауады, құстар жылы жаққа ұшады, күн салқындайды

Бұл әдіс оқушыларға мәтінді көрнекі түрде түсінуге көмектеседі.

5. Болжау стратегиясы

Оқушылар мәтінді толық оқымай тұрып, оның мазмұнын болжауға тырысады.

Тапсырмалар:

• Тақырыпқа қарап болжау (мәтіннің тақырыбына қарап, оның мазмұнын алдын ала айту).

• Иллюстрациялар арқылы болжау (мәтінге берілген суреттер бойынша оның мазмұнын елестету).

• Алдын ала берілген сөйлемдер арқылы болжау (мәтіннен кейбір сөйлемдерді алып, олардың арасындағы байланысты табу).

6. Диалогтық оқыту (жұппен немесе топпен жұмыс)

Оқушылардың түсініп оқу дағдыларын дамыту үшін оларды өзара пікір алмасуға үйрету қажет.

Тапсырмалар:

• Оқыған мәтін бойынша шағын сұхбат жүргізу (екі оқушы мәтін мазмұнын талқылайды).

• Топтық талдау (әр топ мәтіннің белгілі бір бөлігін оқып, басқаларға түсіндіреді).

• “Сен маған – мен саған” әдісі (оқушылар бір-біріне мәтін бойынша сұрақтар қояды).

7. Графикалық ұйымдастырушылар (кесте, сызба, диаграмма)

Кейбір оқушылар ақпаратты визуалды түрде жақсы қабылдайды. Сондықтан оқылған мәтінді кесте немесе диаграмма арқылы талдау тиімді.

Мысалы: “Ертөстік” ертегісін талдауда:

Кейіпкер	Мінезі	Іс-әрекеті
Ертөстік	Батыл	Жолға шығып, қиындықтарды жеңеді
Шойынқұлақ	Қу	Жолдастарын алдайды

8. “Сөйлемді аяқта” әдісі

Оқушылар мәтіннің мазмұнын дұрыс түсінуі үшін аяқталмаған сөйлемдерді толықтырады.

Мысалы:

• Бүгін мен … оқыдым.

• Бұл мәтінде … туралы айтылған.

• Маған ең ұнаған бөлігі … себебі …

Бұл әдіс оқушылардың ой қорыту және логикалық байланыс орнату қабілеттерін арттырады.

2.3. Мәнерлеп оқуға үйретудің тиімді жолдары

Мәнерлеп оқу – оқушының дауысты дұрыс қоя білуі, интонацияны сақтауы, кідірістерді орынды жасауы және мәтін мазмұнын сезіне отырып, оны тыңдаушыға әсерлі жеткізуі. Бұл дағды баланың сөйлеу мәдениетін, шығармашылық қабілетін және тіл байлығын дамытуға көмектеседі.

Мәнерлеп оқуға үйрету үшін келесі тиімді әдістерді қолдануға болады:

1. Дұрыс дем алуды үйрету

Мәнерлеп оқу кезінде тыныс алу маңызды рөл атқарады. Балаларға дем алуды дұрыс үйлестіруді үйрету қажет.

Жаттығулар:

• “Шар үрлеу” – терең дем алып, оны жайлап шығару.

• “Сөйлемді бір деммен оқу” – ұзақ сөйлемдерді тоқтаусыз оқу дағдыларын дамыту.

• “Ырғақты дем алу” – сөз тіркестерін дұрыс бөлшектеп оқу.

2. Дауыс ырғағын дұрыс қою

Мәтінді эмоциямен оқу үшін дауыс ырғағы мен екпінді сақтау керек.

Тапсырмалар:

• Бір сөйлемді әртүрлі көңіл-күймен оқу (қуанышпен, мұңмен, ашумен).

• Дауыс күшін, жылдамдығын реттеу (жаймен, тез, қатты, ақырын оқу).

• Тыныс белгілеріне назар аудару (нүкте – тоқтау, үтір – кідіріс, сұрақ белгісі – дауыс көтеру).

3. Сөздерді дұрыс артикуляциялау

Айқын және анық оқу үшін дыбыстарды дұрыс айтуға жаттықтыру қажет.

Жаттығулар:

• “Тіл ұштау” – жаңылтпаштарды қайталау.

• “Айнамен жұмыс” – оқушы өз бейнесіне қарап, сөзді дұрыс айтуға дағдыланады.

• “Таза сөйлеу” – қиын сөздерді бірнеше рет анық айту (мысалы, “қырық құрық”).

4. Интонациямен оқу

Интонацияны дамыту үшін мәтінді әртүрлі дауыспен оқу қажет.

Тапсырмалар:

• Диалогтарды әртүрлі дауыспен оқу.

• Кейіпкердің көңіл-күйін интонациямен жеткізу.

• Бір сөйлемді әртүрлі екпінмен айту (мысалы, “Мен сені жақсы көремін!” сөйлемін қуанышпен, таңданыспен, ренішпен айту).

5. Образға ену (рөлдік оқу)

Мәнерлеп оқуды жандандыру үшін оқушыларға кейіпкерлердің рөліне еніп оқу ұсынылады.

Тапсырмалар:

• Ертегі кейіпкерлерін дауыс арқылы бейнелеу.

• “Диктор” ойыны (жаңалық жүргізушісі сияқты оқу).

• “Актерлік оқу” (поэзиялық шығарманы сахналық қойылым ретінде оқу).

6. Қайталап оқу әдісі

Оқушы бір мәтінді бірнеше рет оқи отырып, оның мәнерлілігін жетілдіреді.

Тапсырмалар:

• Бірінші рет жай оқу.

• Екінші рет мәнерлілікті күшейту.

• Үшінші рет мүлтіксіз, эмоциямен оқу.

7. Үлгі бойынша оқу

Оқушыларға мұғалімнің немесе аудиожазбалардың көмегімен дұрыс оқу үлгісін көрсету маңызды.

Тапсырмалар:

• Мұғалімнің мәнерлеп оқығанын тыңдау және қайталау.

• Көркем шығармаларды аудиожазбадан тыңдап, солай оқуға тырысу.

• Өз даусын жазып алып, қатесін түзету.

8. Ойын арқылы мәнерлеп оқуды дамыту

Балалардың қызығушылығын арттыру үшін ойын элементтері маңызды.

Ойындар:

• “Кім жақсы оқиды?” – оқушылар бір-біріне баға береді.

• “Кімге арналған хат?” – мәтінді біреуге арнап оқиды (мысалы, ата-анаға, досқа).

• “Құпия мәтін” – оқушыға эмоция берілген (ашулы, мейірімді, таңғалған), ол соған сәйкес оқуы керек.

2.4. Сөздік қорды және байланыстырып сөйлеу дағдыларын дамыту

Сөздік қордың бай болуы және байланыстырып сөйлеу дағдысының қалыптасуы – бастауыш сынып оқушылары үшін маңызды тілдік дағдылар. Оқушы өз ойын анық әрі жүйелі жеткізе алуы үшін жаңа сөздерді меңгеріп, оларды сөйлеуде дұрыс қолдана білуі қажет.

Бұл дағдыларды дамыту үшін келесі тиімді әдістерді қолдануға болады:

1. Сөздік қорды байыту әдістері

Белсенді сөздік қорды дамыту

Оқушыларға жаңа сөздерді жаттаудан бұрын, олардың мағынасын түсіндіру және күнделікті сөйлеуде қолдануға үйрету маңызды.

Тапсырмалар:

• “Сөзді түсін” – мұғалім жаңа сөз айтады, оқушылар оның мағынасын түсіндіреді.

• “Синонимдер мен антонимдер” – оқушыларға бір сөз беріліп, олар оның синонимі мен антонимін табады.

• “Суретпен жұмыс” – суреттер арқылы жаңа сөздерді үйрету.

Оқылған мәтіннен жаңа сөздерді меңгеру

Оқушылар мәтіннен жаңа сөздерді тауып, олардың мағынасын түсіндіріп, сөйлемдер құрастырады.

Тапсырмалар:

• “Сөзді анықта” – мәтіннен жаңа сөздерді теріп жазу және олардың мағынасын түсіндіру.

• “Мәтіннен сөз тіркестерін табу” – мәтіндегі сөз тіркестерін анықтау және жаңа сөйлемдер құрау.

• “Бес жолды өлең” – жаңа сөзді қолдана отырып, шағын өлең құрастыру (мысалы, “күз” сөзіне 5 жолды өлең жазу).

Көркем әдебиет арқылы сөздік қорды кеңейту

Балаларға ертегілер, өлеңдер, әңгімелер оқу арқылы жаңа сөздерді меңгерту.

Тапсырмалар:

• Кітаптан бір абзац таңдап, ондағы түсініксіз сөздерді табу және талдау.

• Кейіпкерлердің мінезін сипаттау үшін қандай сөздер қолданылғанын анықтау.

• Ертегіден немесе әңгімеден жаңа сөздермен қысқа мазмұн жазу.

2. Байланыстырып сөйлеуді дамыту әдістері

Сурет бойынша әңгіме құрастыру

Оқушыларға суреттер беріледі, олар сол бойынша оқиға немесе әңгіме құрастырады.

Тапсырмалар:

• “Не болып жатыр?” – суретке қарап, оның мазмұнын баяндау.

• “Ертегі ойлап тап” – суретке сүйене отырып, шағын ертегі жазу.

• “Суретті реттеу” – бірнеше суретті реттілігіне қарай орналастырып, оқиғаны әңгімелеу.

Логикалық байланыс орнату

Оқушылар сөйлемдер мен мәтіндер арасындағы логикалық байланысты сақтауды үйренуі керек.

Тапсырмалар:

• “Сөйлемдерді ретте” – сөйлемдер аралас беріледі, оларды дұрыс ретке келтіру қажет.

• “Оқиғаны жалғастыр” – мұғалім сөйлемнің басын береді, оқушы оны жалғастырады.

• “Себеп-салдар” – бір сөйлем беріліп, оның себебі немесе салдары жазылады (мысалы, “Күн суық болды, сондықтан…”).

Диалогтық және монологтық сөйлеуді дамыту

Оқушылар өз ойын еркін жеткізу үшін диалог пен монолог құруға дағдылануы керек.

Тапсырмалар:

• “Сұхбат жүргізу” – оқушылар жұптасып, белгілі бір тақырыпта сұхбат құрастырады.

• “Рөлдік ойындар” – түрлі жағдаяттарға байланысты диалогтар құрастыру (мысалы, “дүкенде”, “кітапханада”).

• “Ертегі кейіпкерімен сұхбат” – белгілі бір кейіпкердің атынан сөйлесу.

“Ертегіні өзгерту” әдісі

Балаларға таныс ертегілерді өзгерту арқылы жаңа оқиғалар құруға үйрету.

Тапсырмалар:

• Ертегі кейіпкерінің мінезін өзгертіп, оқиғаны қайта баяндау.

• Оқиға орнын өзгертіп, жаңа нұсқасын жазу.

• “Егер сен бас кейіпкер болсаң, не істер едің?” деген сұраққа жауап беру.

3. Байланыстырып сөйлеуді жетілдіруге арналған ойындар

“Сиқырлы қапшық”

Қапшықтың ішінде әртүрлі заттар бар. Оқушы қолын салып, бір затты алып шығады да, ол туралы әңгіме құрастырады.

“Бір сөйлем қос”

Бір оқушы сөйлем бастайды, келесі оқушы оған жалғастырып, оқиғаны дамытады.

“Менің бір күнім”

Оқушылар өз күнін сипаттайды (ауызша немесе жазбаша).

ПРАКТИКАЛЫҚ ЖАТТЫҒУЛАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР

3.1. Оқу жылдамдығын дамыту жаттығулары

Оқу жылдамдығы – баланың мәтінді жылдам, бірақ мағыналы түрде түсініп оқуы. Бұл дағдыны дамыту үшін арнайы жаттығулар қажет.

1. Көзбен шолу және көру аймағын кеңейту жаттығулары

“Көзбен іздеу”

• Мәтіннен белгілі бір әріпті, буынды, сөзді немесе сөз тіркесін тез тауып, сызып шығу.

• Белгілі бір әріппен басталатын сөздерді санау.

“Жылдам көру”

• Балаларға 5-6 сөзден тұратын карточка көрсетіледі. Олар оны 3-5 секунд қарап, есінде қалған сөздерді атайды.

• Бір сөйлемді жылдам қарап шығып, есте қалған сөздерді айтып беру.

“Көзді жүгірту”

• Бірнеше қатардан тұратын сөздерді тігінен немесе көлденеңінен көзбен жылдам оқып шығу.

• Арнайы мәтіндік кестелерді пайдалану (мысалы, Шульте кестесі).

2. Дыбыстау және артикуляция жаттығулары

“Қайталай оқы”

• Бір сөйлемді немесе абзацты бірнеше рет қайталап оқу.

• Әр қайталаған сайын жылдамдықты арттыру.

“Қысқа мәтінді шапшаң оқу”

• Бір абзацты минут ішінде мүмкіндігінше жылдам оқу, бірақ түсінікті болуын қадағалау.

• Оқыған соң, қысқаша мазмұнын айтып беру.

“Жаңылтпаштармен жұмыс”

• Жаңылтпаштарды жылдам оқу арқылы артикуляция мен оқу жылдамдығын дамыту.

• Алдымен баяу, кейін тездетіп айту.

3. Таныс емес мәтіндерді жылдам оқу жаттығулары

“Таймермен оқу”

• Оқушыға 1 минут уақыт беріледі, сол уақыт ішінде қанша сөз оқығанын есептеу.

• Күн сайын оқу жылдамдығын арттыруға тырысу.

“Секундтық оқу”

• 10 секунд ішінде қанша сөз оқығанын анықтау.

• Күн сайын жаттығу жасап, көрсеткішті жақсарту.

“Кесте бойынша оқу”

• Бірдей сөздерден тұратын бағандарды жылдам оқу.

• Мысалы:

бал – бал – бал,

мал – мал – мал,

тал – тал – тал.

4. Оқу техникасын жақсартуға арналған ойындар

“Кім жылдам?”

• Оқушылар бір мәтінді бірге оқиды, кім жылдам және түсінікті оқитынын анықтайды.

“Тез оқы, бірақ қателеспе”

• Бір минут ішінде қатесіз және мәнерлі оқуға тырысу.

“Қарлығаштың ұясы”

• Балалар мәтінді кезекпен оқиды, әр оқушы бір сөйлемнен жылдам әрі дұрыс оқуға тырысады.

3.2. Түсініп оқуға арналған тапсырмалар

Түсініп оқу – оқушының мәтінді тек механикалық түрде оқуымен шектелмей, оның мазмұнын толық түсінуі, негізгі ойды ажыратып, ақпаратты талдай алуы. Бұл дағдыны дамыту үшін әртүрлі әдістер мен жаттығуларды қолдану қажет.

1. Мәтінді түсінуге бағытталған әдістер

“Негізгі ойды анықта”

• Оқушыларға қысқа мәтін беріледі, олар негізгі ойды бір сөйлеммен тұжырымдайды.

• Негізгі және қосымша ақпаратты ажырату тапсырмалары беріледі.

“Мәтінді бөліктерге бөлу”

• Оқушылар мәтінді мағыналық бөліктерге бөліп, әр бөлікке тақырып қояды.

• Бұл әдіс ұзақ мәтіндерді құрылымдап түсінуге көмектеседі.

“Сұрақ-жауап”

• Мұғалім мәтін бойынша түрлі деңгейдегі сұрақтар қояды (кім? не? қашан? қайда? неге? қалай?).

• Оқушылар сұрақтарға жауап бере отырып, мәтінді тереңірек түсінеді.

“Болжайық”

• Мәтіннің бір бөлігін оқып, оқушылардан ары қарай не болатынын болжауды сұрау.

• Бұл әдіс логикалық ойлауды дамытады және мәтін мазмұнын тереңірек талдауға мүмкіндік береді.

2. Мазмұнды талдауға арналған жаттығулар

“Сәйкестендір”

• Мәтіндегі кейіпкерлер мен олардың әрекеттерін сәйкестендіру.

• Мәтіндегі оқиғаларды хронологиялық ретпен орналастыру.

“Карта жасау”

• Оқушылар мәтіннің сюжеттік желісін схема, кесте немесе карта түрінде салады.

• Бұл есте сақтау мен логикалық байланыстарды түсінуге көмектеседі.

“Бес жолды өлең”

Берілген тақырып немесе мәтін бойынша қысқа өлең құрастыру:

1. Бір сөз – негізгі тақырып

2. Екі сөз – сипаттау

3. Үш сөз – іс-әрекет

4. Төрт сөз – сезім, ой

5. Бір сөз – қорытынды

Мысалы, “Күз” тақырыбына:

1. Күз

2. Салқын, сары

3. Жел еседі, жаңбыр жауады

4. Ағаштар жапырағын түсіреді

5. Күзгі көрініс

3. Логикалық және шығармашылық ойлауды дамыту тапсырмалары

“Жоғалған сөйлем”

• Мәтіндегі бір-екі сөйлемді алып тастап, оқушылардан қай сөйлем жетіспей тұрғанын табуды сұрау.

“Кейіпкердің атынан айт”

• Оқушыларға мәтіндегі кейіпкердің атынан әңгімелеу тапсырмасы беріледі.

“Қысқаша мазмұн”

• Мәтіннің мазмұнын үш сөйлеммен баяндау.

• Оқушыларға “5 сөзбен мазмұнда” тапсырмасы беріледі (мысалы, “орман, күз, жаңбыр, аңшы, қоян”).

“Мәтінді жалғастыр”

• Мәтіннің соңғы сөйлемін алып тастап, оқушылардан оны аяқтауды сұрау.

• Немесе оқиғаны басқаша аяқтауға мүмкіндік беру.

“Рөлдік оқу”

• Мәтінді кейіпкерлердің дауыс ырғағына салып оқу.

4. Графикалық ұйымдастыру әдістері

“Венн диаграммасы”

• Екі кейіпкерді немесе екі оқиғаны салыстыру арқылы олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын табу.

“Сюжеттік желі”

• Оқиға желісін ретімен орналастырып, әр кезеңге қысқаша сипаттама беру.

“Себеп-салдар байланысы”

• Оқушылар оқиғада не себепті болғанын түсіндіріп, салдарын талдайды.

3.3. Мәнерлеп оқуды жетілдіруге бағытталған жаттығулар

Мәнерлеп оқу – дауыс ырғағын, екпінді, интонацияны, паузаларды дұрыс сақтай отырып, оқушылардың мәтінді көркем жеткізу дағдысы. Бұл дағдыны дамыту үшін арнайы жаттығулар қажет.

1. Дауыс мәнерін дамыту жаттығулары

“Дұрыс тыныс алу”

• Оқушыларға терең тыныс алып, оны бірқалыпты шығарып, баяу айтуға жаттықтыру.

• Ұзақ сөйлемдерді тыныс алуды үнемдей отырып оқыту.

“Дауысты әртүрлі қою”

• Бір сөйлемді әртүрлі дауыс ырғағымен айту (қуанышты, көңілсіз, ашулы, таңғалған).

• Бір сөздің мағынасын дауыс екпінімен өзгерту (мысалы, “сен келдің” – жай ғана хабарлау, “СЕН келдің” – таңғалуды білдіру).

“Тіл ұштау жаттығулары”

• Жаңылтпаштарды анық, жылдам және дұрыс айтуға машықтандыру.

• Мысалы: “Шеше, шеше, неше кесе сынды кеше?”

2. Интонацияны дамытуға арналған жаттығулар

“Көңіл күймен оқу”

• Бір сөйлемді әртүрлі көңіл-күймен оқу: қуанышты, мұңды, таңғалған, қорыққан.

• Бұл оқушыларға интонацияны дұрыс қоюға көмектеседі.

“Тыныс белгілерін сақтай отырып оқу”

• Үтір, нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісіне мән беріп оқу.

• Салыстыру үшін тыныс белгілері жоқ мәтінді оқытып, кейін тыныс белгілері бар мәтінді оқыту.

“Қайталанатын сөздерге назар аудару”

• Мәтіндегі маңызды сөздер мен қайталанатын сөздерге екпін қойып оқу.

• Оқушыларға мәтіннен маңызды сөздерді тауып, оларды ерекше айту тапсырмасы беріледі.

“Өлеңді оқып үйрену”

• Өлең жолдарын мәнерлі оқуға жаттықтыру.

• Өлеңнің ырғағын, ұйқасын сақтау, әр жолға дұрыс екпін қою.

3. Дикцияны жақсарту жаттығулары

“Сөз тіркестерін нақты айту”

• Қиын сөз тіркестерін анық айтуға машықтандыру (мысалы, “Қарағай жапырақ жаймайды, қайың жаңғағын шайнайды”).

• Бұл жаттығу артикуляцияны жақсартады.

“Баяу және жылдам оқу”

• Бір сөйлемді алдымен баяу, сосын орташа жылдамдықпен, кейін жылдам оқу.

• Бұл әдіс оқушылардың оқу қарқынын бақылауға көмектеседі.

“Айна алдындағы жаттығулар”

• Оқушылар айна алдында отырып, ерін, тіл және жақ қозғалысын бақылап, дұрыс артикуляция жасауға машықтанады.

4. Драматизация және рөлдік ойындар

“Ертегі немесе әңгімені кейіпкерлердің рөліне бөліп оқу”

• Кейіпкерлердің дауыс ерекшелігін ескере отырып, мәтінді мәнерлі оқу.

• Әр оқушы белгілі бір кейіпкердің дауыс ырғағына салып оқиды.

“Дауыс арқылы эмоцияны жеткізу”

• Оқушылар мәтінді оқып, кейіпкердің көңіл күйін дауыспен көрсетуге тырысады.

• Мысалы, қуанышты кейіпкер – көтеріңкі дауыспен, қайғылы кейіпкер – баяу, салмақты дауыс ырғағымен оқиды.

“Актерлік шеберлік”

• Өлең немесе диалогті рөлге еніп, көркемдеп оқу.

5. Экспрессивті оқуға арналған жаттығулар

“Айқын екпін қою”

• Бір сөйлемдегі маңызды сөздерді тауып, соларға екпін түсіріп оқу.

• Мысалы, “Бүгін біз серуенге шығамыз”, “БҮГІН біз серуенге шығамыз”, “Бүгін БІЗ серуенге шығамыз”.

“Қысқа мәтіндерді әртүрлі оқу”

• Бір мәтінді әртүрлі эмоциямен (қуанған, ашуланған, таңғалған) оқыту.

“Қайталау арқылы мәнерлеп оқу”

• Оқушылар бір мәтінді бірнеше рет қайталап оқиды, әр оқыған сайын дауыс ырғағын жақсартады.

Мәнерлеп оқуды дамыту үшін дауысты дұрыс қою, интонацияны сақтау, дикцияны жақсарту және экспрессивті оқуға бағытталған жаттығуларды тұрақты түрде орындау қажет. Бұл әдістер оқушының оқу техникасын жақсартып, олардың сөйлеу мәдениетін дамытуға көмектеседі.

3.4. Интерактивті ойындар мен оқуға қызықтыру әдістері

Оқуға деген қызығушылықты арттыру үшін бастауыш сынып оқушыларына интерактивті ойындар мен белсенді оқыту әдістерін қолдану өте тиімді. Балалар ойын арқылы оқу дағдыларын дамытады, сөздік қорын байытады және мәтінді түсініп оқуға дағдыланады.

1. Оқуға деген қызығушылықты арттыру әдістері

“Ертегі кейіпкері бол”

• Оқушыларға белгілі бір ертегі немесе әңгіме беріледі.

• Олар мәтінді оқып, өздерін кейіпкер ретінде елестетіп, сол кейіпкердің рөлінде жауап береді.

“Кітапханаға саяхат”

• Сыныпта немесе мектеп кітапханасында қызықты кітаптарды зерттеу.

• Әр оқушы өзіне ұнаған кітап туралы қысқаша айтып береді.

“Мәтіннің соңын тап”

• Мәтіннің соңғы бөлігі алынып тасталады, оқушылар оны өз ойларымен аяқтайды.

• Бұл шығармашылық ойлауды дамытады.

“Кітаптың мұқабасын жаса”

• Оқушылар оқыған кітабының мұқабасын жасап, оған сурет салып, атауын жазады.

2. Интерактивті ойындар

“Сиқырлы қап”

• Қаптың ішіне әртүрлі заттар салынады.

• Әр оқушы бір затты суырып, сол зат туралы қысқаша әңгіме немесе ертегі ойлап табады.

“Кім жылдам?”

• Оқушылар мәтінді жылдам әрі қатесіз оқуға тырысады.

• Кім ең дұрыс және мәнерлі оқыса, сол жеңімпаз болады.

“Сұрақты тап”

• Мұғалім мәтіннен алынған жауапты оқиды, оқушылар сол жауапқа сәйкес келетін сұрақты ойлап табады.

“Автор орындығы”

• Оқушылар қысқа мәтін немесе әңгіме жазады.

• Бір оқушы “автор” рөлінде, ал басқалары оған сұрақтар қояды.

“Тізбек бойынша оқу”

• Бір оқушы мәтіннің бір сөйлемін оқиды, келесі оқушы оны жалғастырады.

• Мәтіннің мағынасын түсініп, ойды байланыстыру дағдысын дамытады.

“Байқа, есте сақта, қайтала”

• Мұғалім қысқа мәтінді оқиды, содан кейін оны жауып қояды.

• Оқушылар есте қалған бөлігін айтып береді.

“Жоғалған сөз”

• Мәтіннен кейбір сөздер алынып тасталады.

• Оқушылар олардың орнын дұрыс табуы керек.

“Диктор бол”

• Оқушылар жаңалық дикторы секілді мәтінді мәнерлеп оқиды.

• Дауысты дұрыс қоюға және оқу мәнерін дамытуға көмектеседі.

3. Топтық және жұптық оқыту әдістері

“Әңгімелеуші және тыңдаушы”

• Бір оқушы мәтінді оқиды, ал екіншісі тыңдап, сұрақтар қояды.

“Диалогтік оқу”

• Екі оқушы мәтінді диалог түрінде бөліп оқиды.

“Орындап көр”

• Оқушылар мәтін бойынша қысқа көрініс қояды.

• Бұл оқығанды түсінуді және шығармашылық қабілетті дамытады.

“Бірге оқимыз”

• Мұғалім оқушылармен бірге бір кітап оқып, әр бөлімнен кейін талқылайды.

4. ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҚОСЫМША ӘДІСТЕР МЕН ТЕХНОЛОГИЯЛАР

4.1. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану

Қазіргі білім беру жүйесінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) оқу процесінің ажырамас бөлігіне айналды. АКТ бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын дамытуда ерекше рөл атқарады, өйткені олар оқыту процесін қызықты әрі тиімді етеді.

1. АКТ-ның оқу дағдыларын дамытудағы маңызы

• Көру және есту арқылы ақпаратты жақсы қабылдауға көмектеседі.

• Оқушылардың зейінін шоғырландыруды жеңілдетеді.

• Интерактивті тапсырмалар арқылы оқуға деген қызығушылықты арттырады.

• Мәтінді түсіну, оқу жылдамдығы мен мәнерлеп оқуды дамытуға мүмкіндік береді.

2. Оқу дағдыларын дамытуға арналған АКТ құралдары

1) Электронды оқулықтар мен мобильді қосымшалар

Электронды оқулықтар мен мобильді қосымшалар оқушылардың оқу дағдыларын қалыптастыруда үлкен көмекші құрал болып табылады.

Мысалы:

• “Balapan” – қазақ тіліндегі танымдық материалдар ұсынатын платформа.

• “Reading Eggs” – оқуды үйретуге арналған интерактивті бағдарлама.

• “Айқында” – бастауыш сыныптарға арналған қазақ тіліндегі оқу қосымшасы.

Пайдасы:

• Интерактивті тапсырмалар арқылы оқушылардың белсенділігін арттырады.

• Мәтінді оқып, тыңдап, талдауға мүмкіндік береді.

2) Аудио және видео материалдар

Аудио ертегілер мен оқулықтар оқушылардың тыңдау арқылы түсіну дағдыларын дамытады.

Мысалы:

• “Алтын сақа” қазақ ертегілері

• TED-Ed Kids – баланың қызығушылығын арттыратын қысқа анимациялық видеолар.

Пайдасы:

• Түсініп тыңдау дағдысын жақсартады.

• Дауыстап оқу үлгісін тыңдап, мәнерлеп оқуды дамытуға көмектеседі.

3) Интерактивті тақта мен презентациялар

Интерактивті тақта арқылы оқу жаттығуларын орындау оқушылардың сабаққа деген белсенділігін арттырады.

Мысалы:

• Сөздерді бөліктерге бөлу жаттығулары.

• Мәтіннен негізгі ойды табу тапсырмалары.

Пайдасы:

• Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады.

• Көрнекі құралдар арқылы материалды жеңіл түсінуге көмектеседі.

4) Онлайн платформалар мен веб-ресурстар

Мысалы:

• BilimLand – қазақ тіліндегі білім беру платформасы.

• Khan Academy Kids – балаларға арналған оқу дағдыларын дамыту бағдарламасы.

• WordWall, LearningApps – оқуға арналған интерактивті ойындар мен жаттығулар жасауға мүмкіндік береді.

Пайдасы:

• Қашықтан оқытуда тиімді.

• Оқушылардың өз бетінше оқу дағдысын дамытуға көмектеседі.

3. АКТ-ны тиімді қолдану әдістері

? Оқушыларға өз деңгейіне сәйкес қосымшалар мен онлайн тапсырмалар беру.

? Интерактивті ойындар арқылы қызығушылықтарын арттыру.

? Аудио және видео материалдар арқылы мәтінді түсінуді жақсарту.

? Оқу дағдыларын дамытуға бағытталған мобильді қосымшалар мен платформаларды тиімді пайдалану.

4.2. Аудио және визуалды материалдар арқылы оқыту

Бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын қалыптастыруда аудио және визуалды материалдарды пайдалану өте тиімді. Бұл әдістер оқушылардың тыңдау, көру, есте сақтау қабілеттерін дамытып, оқуға деген қызығушылығын арттырады.

1. Аудио материалдарды қолдану

Аудио материалдар оқушылардың сөйлеу және тыңдап түсіну дағдыларын жетілдіруге көмектеседі.

Аудио ертегілер мен әңгімелер

• Қазақ және әлем халықтарының ертегілері.

• Оқушыларға мәтінді тыңдағаннан кейін сұрақтарға жауап беру немесе мазмұнын қысқаша баяндау тапсырмалары беріледі.

• Мысалы: “Алдар көсе”, “Қызыл телпек”, “Үш аю”.

Дикторлық оқу үлгілері

• Оқушыларға мәнерлеп оқу үлгілерін тыңдату арқылы олардың дұрыс оқу дағдыларын қалыптастыру.

• Дауысты дұрыс қоюға және интонацияны меңгеруге көмектеседі.

Фонетикалық жаттығулар

• Сөздерді дұрыс айту, екпінді қою және дыбыстарды анық айту үшін арнайы аудио жаттығулар қолданылады.

Аудио тапсырмалар

• Мәтінді тыңдап, жетіспейтін сөздерді табу.

• Тыңдаған әңгіме бойынша сұрақтарға жауап беру.

2. Визуалды материалдарды қолдану

Визуалды материалдар оқу процесін қызықты әрі тиімді етеді.

Инфографикалар мен сызбалар

• Сөздік қорды дамыту үшін суреттер мен сөздерді сәйкестендіру тапсырмалары беріледі.

• Мысалы: “Кім жылдам?” ойыны – берілген суретке сәйкес келетін сөзді табу.

Мультфильмдер мен анимациялар

• Оқытуға арналған анимациялық фильмдер мен мультфильмдер балалардың мәтінді түсіну қабілетін жақсартады.

• Мысалы: “BilimLand”, “Balapan” арнасындағы мультфильмдер.

Флеш-карталар

• Жаңа сөздерді меңгерту үшін суреттер мен сөздерді біріктіру әдісі қолданылады.

• Мысалы: “Суретке қарап, әңгіме құрастыр” тапсырмасы.

Презентациялар мен интерактивті тақта

• Оқушыларға интерактивті тапсырмалар орындауға мүмкіндік береді.

• Мәтіннің мазмұнын талдау және негізгі ойын табуға көмектеседі.

Комикстер мен иллюстрациялар

• Балаларға мәтінді визуалды түрде түсіну үшін комикстер мен суретті кітаптарды қолдану.

• Мысалы: “Суреттерді ретімен қойып, әңгіме құрастыр”.

3. Аудио және визуалды материалдарды тиімді пайдалану әдістері

? Кешенді әдіс: аудио және визуалды материалдарды қатар пайдалану (мысалы, ертегіні тыңдап, кейін оның иллюстрацияларын қарау).

? Диалогтік тәсіл: мультфильм немесе аудио әңгіме тыңдағаннан кейін оқушыларға сұрақтар қою.

? Оқушылардың белсенділігін арттыру: мәтінді тыңдағаннан кейін оқушы оны мәнерлеп оқып беруі немесе көрініс ретінде сахналауы.

? Қайталау және бекіту: бір материалды бірнеше рет тыңдап, әр жолы жаңа тапсырма беру (мазмұнын айту, негізгі ойды табу, сұрақтарға жауап беру).

4.3. Оқу процесінде саралап оқыту әдісін енгізу

Саралап оқыту – әр оқушының жеке қабілеттері мен оқу деңгейіне қарай бейімделген оқыту әдісі. Бұл тәсіл бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын дамытуда маңызды рөл атқарады, себебі әр бала оқу жылдамдығы, түсініп оқу деңгейі, сөздік қоры мен қызығушылығы бойынша ерекшеленеді.

1. Саралап оқытудың маңызы мен артықшылықтары

• Әр оқушының оқу қарқыны мен қабілетіне сәйкес тапсырма беріледі.

• Оқушылардың өзіндік жұмыс жасауына мүмкіндік тудырады.

• Қабілеті жоғары оқушылардың шығармашылық дамуына ықпал етеді.

• Қиындық көретін оқушыларға қосымша қолдау көрсетіледі.

• Оқу процесі қызықты әрі нәтижелі болады.

2. Саралап оқытудың негізгі тәсілдері

1) Оқушыларды оқу деңгейіне қарай топтау

• Күшті оқушылар – күрделі мәтіндер мен шығармашылық тапсырмалар беріледі.

• Орташа деңгейдегі оқушылар – түсініп оқуды дамытуға арналған мәтіндер ұсынылады.

• Қиындық көретін оқушылар – жеңілдетілген мәтіндер мен қосымша көмек көрсетіледі.

Қолдану жолы:

? Оқушыларға деңгейіне сай мәтіндер беру.

? Оқу жылдамдығы мен түсіну дағдыларын дамыту үшін жеке жұмыс ұйымдастыру.

2) Тапсырмаларды күрделілігіне қарай жіктеу

Оқушыларға бірдей мәтін беріледі, бірақ тапсырмалар әртүрлі деңгейде болады:

• Бастапқы деңгей – сұрақтарға жауап беру, негізгі ойды табу.

• Орта деңгей – мәтінге жоспар құру, кейіпкерлерді сипаттау.

• Жоғары деңгей – мәтін бойынша шығармашылық тапсырма орындау (эссе, көрініс қою, әңгіме құрастыру).

Қолдану жолы:

? Әр оқушының оқу деңгейіне сай тапсырмалар беру.

? Өзара көмек көрсету мақсатында оқушыларды аралас топтарға бөлу.

3) Оқыту әдістерін саралау

? Диалогтік оқыту – оқу материалын түсіндіруде оқушылардың өзара талқылауын ұйымдастыру.

? Жобалық оқыту – оқушылардың қызығушылығына қарай жеке немесе топтық шығармашылық жұмыстар беру.

? Ойын арқылы оқыту – әр деңгейге сәйкес ойын элементтерін қолдану.

3. Саралап оқытуды ұйымдастырудың практикалық жолдары

“Деңгейлік мәтіндер” әдісі

• Оқушыларға бір тақырыптағы әртүрлі деңгейдегі мәтіндер ұсынылады.

• Қабілетіне қарай сәйкес мәтінді таңдап оқиды.

“Оқырман шеңбері” әдісі

• Оқушыларды шағын топтарға бөліп, әр топқа мәтін бойынша рөлдер беріледі (мазмұндаушы, сұрақ қоюшы, талдаушы).

“Сұрақтар пирамидасы” әдісі

• Мәтінге қарапайымнан күрделіге дейін сұрақтар құрастырып, әр оқушы өз деңгейіне сай сұраққа жауап береді.

“Жеке маршрут” әдісі

• Әр оқушы өз оқу деңгейіне қарай жеке жұмыс жоспарын алады және өз қарқынымен жұмыс істейді.

5. ОҚУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МОНИТОРИНГІ МЕН БАҒАЛАУЫ

5.1. Қалыптастырушы бағалау әдістері

Қалыптастырушы бағалау – оқушының оқу дағдыларын дамыту үдерісінде оның жетістіктерін үнемі қадағалап, қажетті түзетулер енгізуге мүмкіндік беретін бағалау түрі. Бұл әдіс мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз етіп, оқу сапасын жақсартуға ықпал етеді.

Қалыптастырушы бағалаудың негізгі мақсаттары:

• Оқушының оқу дағдыларын қалыптастыру барысын бақылау;

• Жетістіктері мен қиындықтарын анықтау;

• Оқушыға дер кезінде кері байланыс беру;

• Оқу әдістерін жеке оқушының қажеттіліктеріне бейімдеу;

• Оқуға деген қызығушылықты арттыру.

Қалыптастырушы бағалаудың тиімді әдістері:

? “Бағдаршам” әдісі

Оқушылар оқу тапсырмаларын орындағаннан кейін өз түсінігін түстер арқылы көрсетеді:

• Жасыл – барлығын түсіндім, қиындық жоқ.

• Сары – кейбір тұстарын түсіндім, бірақ сұрақтарым бар.

• Қызыл – түсінбедім, көмек қажет.

Қолдану: Бұл әдіс мұғалімге оқушылардың оқу материалын меңгеру деңгейін жылдам бағалауға мүмкіндік береді.

? “Екі жұлдыз, бір тілек” әдісі

Оқушылар бір-біріне екі жақсы пікір (жұлдыз) және бір ұсыныс (тілек) айтады.

Қолдану:

• Оқу барысында өзара бағалау жүргізу үшін тиімді.

• Оқушылардың өз ойын білдіру қабілетін дамытады.

? “Смайликтермен бағалау”

Оқушылар өздерінің оқу жетістіктерін немесе түсіну деңгейін смайликтермен көрсетеді:

? – бәрін түсіндім, тапсырманы оңай орындадым.

? – кейбір бөліктері қиын болды.

☹️ – түсінбедім, қосымша көмек қажет.

Қолдану: Бұл әдіс әсіресе бастауыш сыныптарда тиімді, себебі оқушылар өз сезімдерін визуалды түрде білдіре алады.

? “Кері байланыс парағы”

Сабақ соңында оқушыларға келесі сұрақтарға жауап беруді ұсыну:

1. Бүгінгі сабақта мен не үйрендім?

2. Маған не қиын болды?

3. Менің мұғалімге қояр сұрағым бар ма?

Қолдану: Мұғалім бұл жауаптарды талдап, келесі сабақтарда оқушылардың қажеттіліктеріне сәйкес әдістерді қолдана алады.

? “Өзара бағалау” әдісі

Оқушылар жұптасып немесе шағын топтарда бір-бірінің оқу дағдыларын бағалайды.

Қолдану:

• Топтық және жұптық жұмыстардан кейін тиімді.

• Оқушылар жауапкершілікті сезініп, бір-біріне көмектеседі.

? “Дәптердегі диалог” әдісі

Оқушылар сабақтан алған әсерлерін дәптерге жазады, мұғалім олардың жазбаларына жауап беріп, кеңес береді.

Қолдану: Бұл әдіс мұғалім мен оқушы арасында сенімді қарым-қатынас орнатуға көмектеседі.

5.2. Оқушы жетістігін бақылау және бағалау

Оқушының оқу дағдыларын қалыптастыру барысында оның жетістіктерін бақылау және бағалау маңызды рөл атқарады. Бұл процесс оқушының оқу жылдамдығын, түсініп оқу қабілетін, мәнерлеп оқуын және жалпы оқу жетістіктерін қадағалауға бағытталған.

Оқушы жетістігін бақылаудың негізгі мақсаттары:

• Оқу процесінің тиімділігін анықтау;

• Оқушының жеке даму динамикасын бақылау;

• Қиындықтарды анықтап, дер кезінде түзету енгізу;

• Оқуға деген қызығушылықты арттыру;

• Мұғалім мен ата-ананың кері байланысын қамтамасыз ету.

Оқушы жетістігін бақылау әдістері:

? 1. Оқу жылдамдығын бақылау

• Белгілі бір уақыт ішінде оқушының қанша сөз оқығанын өлшеу.

• Дәстүрлі әдіс – “1 минуттық оқу” (оқушы 1 минутта оқыған сөз саны тіркеледі).

• Оқу жылдамдығының қалыпты деңгейін салыстыру үшін арнайы кестелер қолданылады.

Бағалау критерийі:

• Өте баяу оқу: 30-40 сөз/минут

• Орташа оқу: 50-70 сөз/минут

• Жақсы оқу: 80-100 сөз/минут

? 2. Түсініп оқу деңгейін бағалау

• Оқушының мәтінді қаншалықты түсінгенін анықтау үшін сұрақтар қою.

• Мәтін бойынша сұрақ-жауап әдісі (ашық және жабық сұрақтар арқылы бағалау).

• “Жетістіктер картасы” – әр оқушының оқу дағдыларын арнайы бақылау парағына тіркеу.

Бағалау критерийі:

• Жоғары деңгей: Мәтіннің негізгі ойын толық түсінеді, өз сөзімен мазмұндайды.

• Орташа деңгей: Негізгі ойды түсінеді, бірақ кейбір бөлшектерді жіберіп алады.

• Төмен деңгей: Мәтін мазмұнын толық түсінбейді, сұрақтарға жауап бере алмайды.

? 3. Мәнерлеп оқуын бағалау

• Оқушының дауыс ырғағы, интонациясы, кідіріс сақтауы, эмоциясын бақылау.

• “Мәнерлеп оқу шкаласы” бойынша бағалау (1-ден 5-ке дейінгі деңгей).

Бағалау критерийі:

• Дұрыс екпін қойып, дауыс ырғағын сақтайды – жоғары деңгей

• Кейбір сөздерге екпін қоймайды, дауысы бірқалыпты – орташа деңгей

• Мәтінді монотонды оқиды, тыныс белгілерін ескермейді – төмен деңгей

? 4. Сөздік қорды бақылау

• “Сөздік тесттер” арқылы оқушының белсенді және пассивті сөздік қорын анықтау.

• “Кілт сөздермен жұмыс” – мәтіндегі жаңа сөздерді түсіндіру және оларды сөйлемде қолдану.

Бағалау критерийі:

• Жоғары деңгей: Жаңа сөздерді дұрыс қолданады, синонимдерін біледі.

• Орташа деңгей: Кейбір сөздерді дұрыс қолданады, бірақ түсіндіруде қиналады.

• Төмен деңгей: Жаңа сөздерді мүлде қолданбайды немесе қате қолданады.

Бағалау құралдары:

? Жеке оқу күнделігі – оқушы оқыған мәтіндерін, қиындықтарын және жаңа сөздерді жазып отырады.

? Бағалау парақтары – мұғалім әр оқушының оқу деңгейін арнайы кесте бойынша бақылап отырады.

? Тест тапсырмалары – мәтінді түсіну және оқу дағдыларын тексеру үшін қолданылады.

? Портфолио – оқушының оқу жетістіктерін жинақтайтын жеке папка (жазбалар, тест нәтижелері, мәнерлеп оқу жазбалары).

5.3. Оқу нәтижелерін сараптау және болашаққа ұсыныстар

Оқушылардың оқу дағдыларын қалыптастыру процесінің тиімділігін арттыру үшін олардың жетістіктерін жүйелі түрде сараптап, талдау жасау маңызды. Бұл бөлімде оқу нәтижелерін бағалаудың негізгі тәсілдері қарастырылып, болашаққа ұсыныстар беріледі.

Оқу нәтижелерін сараптау әдістері

Оқудың жылдамдығы, түсіну деңгейі, мәнерлеп оқу дағдылары бойынша талдау

Оқушылардың оқу жылдамдығы мен түсіну деңгейін кезең-кезеңімен тексеру арқылы олардың даму динамикасын бағалауға болады.

? Салыстырмалы талдау

• Бастапқы (оқу жылының басында), аралық (тоқсандар сайын), қорытынды (оқу жылының соңында) бағалауларды салыстыру.

• Жетістік деңгейлері бойынша топтау (жоғары, орта, төмен).

? Жеке жетістіктер картасы

• Әр оқушының жеке оқу дағдыларын дамытуды қадағалау үшін арнайы карталар жүргізу.

• Мұнда оқу жылдамдығы, түсініп оқу қабілеті, мәнерлеп оқу деңгейі белгіленіп отырады.

Қиындықтарды анықтау және оларды шешу жолдары

• Сараптау барысында оқу барысында кездескен қиындықтар анықталады.

• Қиындықтардың себептерін зерттеу (оқу әдістерінің тиімсіздігі, сөздік қордың жеткіліксіздігі, қызығушылықтың төмендігі және т.б.).

• Әр оқушының жеке ерекшеліктерін ескере отырып, түзету жұмыстары жүргізіледі.

Болашаққа ұсыныстар

? 1. Оқудың жүйелілігін қамтамасыз ету

• Оқушылардың оқу дағдыларын дамыту үшін күнделікті оқу жаттығуларын орындауды әдетке айналдыру.

• Оқу жылдамдығын арттыруға арналған жаттығуларды тұрақты жүргізу.

? 2. Оқу материалдарының мазмұнын жақсарту

• Балалардың жас ерекшеліктеріне сай, қызықты әрі танымдық материалдарды қолдану.

• Түрлі жанрдағы мәтіндерді оқу арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру.

? 3. Интерактивті оқыту әдістерін кеңінен пайдалану

• АКТ құралдарын, аудио және визуалды материалдарды сабаққа енгізу.

• Интерактивті ойындар мен топтық жұмыс арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру.

? 4. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру

• “Оқу марафоны”, “Аптаның үздік оқушысы” сияқты жарыстар ұйымдастыру.

• Кітап оқуға деген қызығушылықты дамыту үшін мектеп кітапханасымен белсенді жұмыс жүргізу.

? 5. Ата-аналармен тығыз байланыс орнату

• Ата-аналарға балаларымен бірге кітап оқуды, оқылған мәтінді бірге талқылауды ұсыну.

• Үй жағдайында оқу мәдениетін қалыптастыруға бағытталған ұсыныстар беру.

Оқу дағдыларын қалыптастыру – үздіксіз процесс. Мұғалімдер мен ата-аналардың бірлескен жұмысы, заманауи оқыту әдістерін қолдану, оқу жетістіктерін үнемі бақылау және түзету оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал етеді. Сараптау нәтижелерін талдай отырып, оқу процесін жақсарту бағытында жүйелі өзгерістер енгізу қажет.

ҚОРЫТЫНДЫ

Бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын қалыптастыру – білім беру үдерісінің маңызды кезеңдерінің бірі. Бұл әдістемелік құралда оқудың негізгі компоненттері, оларды дамыту әдістері мен бағалау тәсілдері қарастырылды.

Оқушылардың оқу дағдыларын тиімді қалыптастыру үшін:

• Оқу жылдамдығын арттыруға бағытталған жүйелі жұмыс жүргізу қажет;

• Түсініп оқуға үйрету әдістерін белсенді қолдану керек;

• Мәнерлеп оқу дағдыларын жетілдіру үшін арнайы жаттығулар мен ойын элементтерін енгізу маңызды;

• Сөздік қорды дамытуға ерекше көңіл бөлу қажет;

• Қалыптастырушы бағалау әдістері арқылы оқушылардың жеке жетістіктерін бақылау керек.

Әдістемелік құралда ұсынылған әдістер оқушылардың оқу сауаттылығын арттырып, олардың мәтінді түсіну, оқу қарқынын жетілдіру және мазмұндау қабілеттерін дамытуға ықпал етеді.

ҰСЫНЫСТАР

? Мұғалімдерге:

• Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай әдістерді қолдану;

• Әр оқушының жеке оқу деңгейін ескере отырып, саралап оқыту әдістерін пайдалану;

• Оқу барысында АКТ құралдары мен интерактивті әдістерді кеңінен қолдану;

• Қалыптастырушы бағалау тәсілдерін жүйелі түрде жүргізу.

? Ата-аналарға:

• Балалармен бірге кітап оқуға уақыт бөлу;

• Оқылған мәтінді бірге талқылап, сұрақтар қою арқылы түсінігін арттыру;

• Баланың оқу дағдыларын дамытуға арналған ойындар мен жаттығуларды қолдану;

• Үй жағдайында оқу мәдениетін қалыптастыру.

? Оқушыларға:

• Күн сайын кітап немесе мәтін оқуды дағдыға айналдыру;

• Оқудың жылдамдығы мен түсінігін арттыру үшін арнайы жаттығулар орындау;

• Мәнерлеп оқуға дағдылану;

• Оқыған шығармалары мен мәтіндер бойынша ой бөлісу, пікір айту.

Бұл әдістемелік құрал мұғалімдерге, ата-аналарға және оқушыларға оқу дағдыларын тиімді қалыптастыруға көмектеседі. Оқыту процесінде ұсынылған әдістерді жүйелі қолдану бастауыш сынып оқушыларының оқу сауаттылығын дамытуға және олардың білімге деген қызығушылығын арттыруға ықпал етеді.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. ҚР Білім және ғылым министрлігі. “Бастауыш білім берудің мемлекеттік стандарты”. – Астана, 2023.

2. Выготский Л.С. “Ойлау және сөйлеу”. – Алматы: Рауан, 2020.

3. Жұмабаева Ә. “Бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларын қалыптастыру әдістері”. – Алматы: Қазақ университеті, 2022.

4. Құдайбергенова К. “Бастауыш мектепте оқыту әдістемесі”. – Нұр-Сұлтан: Фолиант, 2021.

5. Смағұлова Г. “Қазақ тілін оқыту әдістемесі”. – Алматы: Білім, 2019.

6. Назарбаев З. “Қазақстан-2050 стратегиясы: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ”. – Астана, 2012.

7. Мұқанов М. “Балалар психологиясы”. – Алматы: Мектеп, 2018.

8. Тәжібаев Т. “Жалпы психология”. – Алматы: Қазақ университеті, 2017.

9. ҚР Білім және ғылым министрлігі. “Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі ұлттық іс-қимыл жоспары”. – Астана, 2021.

10. PISA халықаралық зерттеуі материалдары. – OECD, 2022.

11. ҚР Білім және ғылым министрлігі. “Әдебиеттік оқу” пәнінің оқу бағдарламасы. – Астана, 2023.

12. Рахметова С. “Әдебиеттік оқуды оқыту әдістемесі”. – Алматы: Атамұра, 2020.

13. Жанпейісова М. “Модульдік оқыту технологиясы”. – Алматы: Білім, 2019.

14. Мейірбекова Г. “Бастауыш сынып оқушыларының оқу сауаттылығын дамыту”. – Нұр-Сұлтан: Фолиант, 2021.