Арыс қаласы мемлекеттік мекемесіне қарасты

« №372 бастауыш мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Баяндаманың тақырыбы: Бастауыш сынып мұғалімдерінің цифрлы құзыреттілігін дамыту

Сыныбы: 2 «Б»

Орындаған: Салахиева А.

Арыс қаласы

Мақсаты:

Бастауыш білім беру жүйесінде цифрлық технологияларын тиімді пайдалану әдістерінің ерекшеліктерін талдау.

Міндеті:

Бастауыш білім беру жүйесінде цифрлық технологияларының мəнін қарастыру

Бастауыш білім беру процесінде тиімді цифрлық технологиялардың рөлі мен маңыздылығын анықтау

Бастауыш білім беру жүйесінде тиімді цифрлық технологияларды қолдану практикасына тоқталу

Жоспары:

. Кіріспе

· Негізгі бөлім

-Педагогтардың цифрлық құзыреттілігін дамытудың қажеттілігі

· Қорытынды

. Пайдаланылған әдебиеттер

І. Кіріспе

Бастауыш мектеп – баланың ғылым мен жаңалық ашу жолындағы алғашқы қадамдары. Мұнда білім алушының одан әрі білім алуына негіз болатын білімнің негізі қаланады. Негізгі міндеттердің бірі - мектепте оқып жүргенде-ақ балалар өз мүмкіндіктерін ашып, жоғары технологиялық бәсекеге қабілетті әлемде өмір сүруге дайындала алатындай оқу жағдайларын жасау арқылы баланың цифрлық сауаттылығын арттыруға үлкен үлес қосатын осы бастауыш сынып мұғалімдері.

"Цифрлық сауаттылық" ұғымы ақпараттық іс-әрекеттің құралы ретінде тек компьютерді қолдана білу шеңберінен шығып қана қоймай, технологиялық сауаттылыққа байланысты бірқатар ұғымдарда қарастырылатынын бәріміз білеміз:компьютерлік және цифрлық сауаттылығы болып екіге бөлінеді. Цифрлық сауаттылық дамудың катализаторы қызметін атқарады, өйткені ол ақпараттық қоғам азаматының, электрондық қызметтерді тұтынушының өз бетінше білім алуына және басқа да маңызды өмірлік дағдыларын меңгеруіне ықпал етіп отыратынын білеміз.

Мұғалімнің цифрлық сауаттылығы дағдылардың маңызды топтарын біріктіреді оларға мыналар жатады: компьютерлік сауаттылыққа компьютерлер саласындағы пайдаланушы және арнайы техникалық дағдылар, цифрлық сауаттылығы, ақпараттық компонент мұғалімдер өздерінің кәсіби қызметінде жиі қолданатын цифрлық ақпараттар.

Күнделікті және кәсіби өмірде бастауыш сынып мұғалімдері цифрлық тұтынушы болып табылады: ол тұрақты интернетке, мобильді интернетке ие бола алады, цифрлық құрылғыларды қолдана алады, интернет-медианы оқи алады, әлеуметтік желілерде сөйлесе алады, мемлекеттік қызметтерді ала алады, бұлтты технологияларды өз жұмысында қолдана білетін тұлға болып табылады.

Ақпаратты іздеу, цифрлық құрылғыларды пайдалану, әлеуметтік желілердің функционалдығын пайдалану, ақпаратты сыни тұрғыдан қабылдау, мультимедиялық контентті шығару сияқты цифрлық құзыреттер кәсіби қызметте де, өмірде де қажет екенін меңгертіп түсіндіріп отыратын мамандардың бірі осы бастауыш сынып мұғалімдері болып табылады.

Мұғалім балаларды интернеттегі қауіпсіз мінез-құлыққа үйрету үшін оның өзі жеке деректерін қалай қорғауға болатынын, күшті құпия сөзді қалай жасау керектігін, ақпаратты қалай сақтау керектігін, сақтық көшірмелерді жасау керектігін, мінез-құлық мәдениеті қандай болуы керек екенін, интернетте жұмыс істегенде қандай этикалық нормалар сақтау керектігін үйретіп отырады.

Оқушылардың ХХІ ғасырға қажетті және дағдыларын дамыту үшін бастауыш сынып мұғалім АКТ-ны сенімді пайдалануды және цифрлық сауаттылықты өмірдегі басқа кәсіби құзыреттіліктерімен біріктіруді үйренуі қажет деп ойлаймын. Бастауыш сынып мұғалімдердің цифрлық сауаттылығы білім беру саясаты мен АКТ қолдану этикасы саласындағы білім мен дағдыларды қамтуы тиіс, олар цифрлық білім берудегі инновациялардың қарқынын қадағалап отыруы тиіс. Бастауыш сынып мұғалімдердің цифрлық сауаттылығы оқытуда, кәсіби дамуда және оқу іс-әрекетін ұйымдастыруда АКТ-ны тиімді пайдалану қабілетін қамтуы тиіс.

Бастауыш жалпы білім берудің федералдық мемлекеттік білім беру стандарттарында коммуникативтік және танымдық міндеттерді шешу үшін АКТ құралдарын белсенді пайдалануға, сондай-ақ эксперименттерді, соның ішінде оқу зертханалық жабдықтарын пайдалана отырып жүргізуге қойылатын талаптар көрсетілген.

ІІ. Негізгі бөлім

Бастауыш сынып мұғалімінің цифрлық құзыреттілік анықтамасы—бұл ақпаратты алу, бағалау, құру және бөлісу үшін цифрлық технологияларды тиімді және сындарлы пайдалану қабілеті. Ол тек әртүрлі цифрлық құралдармен жұмыс істеу техникалық дағдыларын ғана емес, сонымен қатар оларды кәсіби қызметтегі түрлі міндеттерді шешу үшін қалай қолдануға болатынын түсінуді де қамтиды.

Бастауыш сынып мұғалімдерінің цифрлық құзыреттілігін дамыту өзектілігі

Ғаламдық цифрландыру және ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы жағдайында білім беру процесі елеулі өзгерістерге ұшырауда. Қазіргі оқушылар «цифрлық ұрпақтың» өкілдері болып табылады, олар технологиялардың қоршауында өсті, олардың білім алуға деген қажеттіліктері алдыңғы ұрпақтардан айтарлықтай ерекшеленеді. Бұл мұғалімдерден тек заманауи оқыту әдістемелерін меңгеруді ғана емес, сонымен қатар жоғары цифрлық құзыреттілікті талап етеді.

Ал бастауыш білім беру жүйесінде цифрлық технологияның маңызы зор.  Ол баланың оқуға деген құштарлығын ашып, сабаққа зейінін аударттып қана қоймай әрі қарай білімдерін шыңдауға көмектеседі.Оқушының білімді болуы жаңашыл мұғалімнің қолында.«Маған жақсы мұғалім бәрінен де қымбат, өйткені жақсы мұғалім - мектептің жүрегі» Онда «мектептің жүрегі» болумен қатар, жаңа егемен еліміздің ұрпағын жаңа білім нәрін сусындатып, саналы тәрбие, сапалы білім беретін білімді, білікті ұстаз болу басты міндетіміз.

Бастауыш сыныптың сабақтарында цифрлық технологияны пайдалану арқылы оқушылардың ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру, қазіргі заман талабына сай ақпараттық технологияларды, электрондық оқулықтарды және Интернет ресурстарды пайдалану оқушының білім беру үрдісінде шығармашылық қабілетін дамытуға мүмкіндік береді. 

Ақпараттық-білім берудегі басты мақсат оқушының өздігінен оқуға талаптандыру, яғни ізденімпаздыққа үйрету болып саналатынына көз жеткіздік.Бастауыш сынып мұғалімдер бұл технологияларды пайдалана білумен қатар, өздерінің педагогикалық тәсілдерін цифрлық ортаға бейімдей білуі керек. Бұл тек техникалық білімді ғана емес, сонымен қатар технологияларды оқу процесіне білім беру мақсаттарына қол жеткізуге ықпал ететіндей етіп интеграциялау қабілетін талап етеді.

Бастауыш сынып мұғалімдері материалды жақсы меңгеруге көмектесетін мультимедиялық презентациялар жасау үшін цифрлық технологияларды қолдана алады. Мысалы, анимацияларды және бейнелерді пайдалану күрделі ұғымдарды қарапайым және көрнекі түрде түсіндіруге мүмкіндік береді. Электрондық кітаптар мен білім беру платформалары да оқушыларға интерактивті ортада оқу және жазу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.

Цифрлық технологиялар сонымен қатар оқытуды жекешелендіруге ықпал етеді. Бастауыш сынып мұғалімдері онлайн платформаларды диагностикалық тестілерді өткізу үшін пайдалана алады, бұл әрбір оқушының дайындық деңгейін анықтауға және оған сәйкес тапсырмаларды таңдауға мүмкіндік береді.

Бастауыш сынып мұғалімдері оқу процесін ұйымдастыру үшін цифрлық құралдарды пайдалануға дайын болуы керек. Мысалы, олар онлайн сабақтар өткізе алады немесе жаңа материалды түсіндіру үшін виртуалды тақталарды пайдалана алады. Мұғалімдердің қажетті цифрлық дағдыларды меңгеруі және өз сабақтарында технологияларды тиімді біріктіре білуі, оларды кіші сынып оқушылары үшін қызықты және қолжетімді етуі маңызды.

Сонымен қатар, бастауыш сынып мұғалімдері балалардың цифрлық технологияларды қауіпсіз және этикалық тұрғыда пайдалануын қамтамасыз етуде басты рөл атқарады. Олар оқушыларды интернетті пайдалану ережелері, жеке деректерді қорғау және желідегі құрметті қарым-қатынас сияқты цифрлық қауіпсіздік негіздеріне үйретуі керек.Қазіргі мектептің басты мәселесі - материалдық жағдайдың, атап айтқанда, мектептерді қажетті цифрлық құрал-жабдықтармен, бағдарламалық қамтамасыз етумен қамтамасыз етудің мұндай құрал-жабдықтармен жұмыс істей алатын, оны оқу үдерісінде белсенді пайдалана алатын білікті мамандармен үнемі және барлық жерде қамтамасыз етілмеуі. .

Білім беру жүйесінің жаңа міндеті - білім берудің барлық деңгейлерінде цифрлық сауаттылықтың негізін қалау қажеттілігі, бастауыш сынып мұғалімдердің кәсіби дамуын талап етеді. Бұл АКТ-ны білім беру бағдарламаларына, АКТ-ны қолдану негізінде мектептердің желілік өзара әрекеттестігі мен мектептерді басқарудың ақпараттық білім беру ортасына интеграциясын дамытуға жағдай жасау қажет дегенді білдіреді.

Біздің мектепте мұғалімдерді оқыту мәселесі оқыту семинарлары, консультациялар, тәжірибе алмасу, өз бетінше оқуға арналған бейне курстар базасын құру, қашықтықтан оқыту режимінде арнайы бағдарламалар бойынша оқыту арқылы шешіледі.  Мұғалімдер жаңа құзыреттіліктерді меңгерді, бұл оларға құрал-жабдықтарды, бағдарламалық қамтамасыз етуді тез меңгеруге және оларды өз жұмысында толыққанды пайдалануға көмектесті.

Мектептегі компьютерлік сынып интернет жүйесіне қосылғандықтан бастауыш сынып мұғалімдері сабақтарында цифрлық құралдарлы кеңінен қолданады. Сонымен қатар оқушы да интернеттен материал ғана іздеп қоймайды, әлемдік байланыс торабына кіруді де үйренеді, электрондық оқулықтармен жұмыс жасайды. Электрондық оқулықтар мен компьютерлік оқу әдістемелік құралдарды өз дәрежесінде қолдана білу оқушылардың үйренген білімдерін өз беттерінше қолдана білуге, дүниені аз уақытта танып білуге мүмкіндік береді.

Сабақтың қызықты да тартымды болуына сабақтың мақсатына жету үшін жоғары дәрежеде пайдалана білген ақпараттық-техникалық құралдардың мүмкіндіктері де оң әсер етеді. Ақпараттық –техникалық құралды қолданып өткізген әр сабақ оқушылар ынтасы мен қызығушылығын арттыруда орны бөлек. Жаңа тақырыпқа қатысты материалдарды аудио-визуалды қабылдау мен көрсетілім оқушылардың алған ақпаратты сақтауының 20-30% -на ғана әсер етсе де, оқушылар өздеріне берілген тапсырмаларды талқылау, тәжірибе барысында бір-біріне үйрету, білім беру және үйрену барысында жақсы нәтижеге жете алды. Бастауыш сынып мұғалімдері оқушылардың дүниетанымын, ой-өрісін кеңейту, өмірге деген көзқарасын жан-жақты дамытып, шығармашылық қабілетіне жол ашуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану –заман талабы. Бастауыш сынып мұғалімдері сабақтарында оқушылардың қызығушылығын ояту, ынтасын арттыруда бұл құралдарды пайдаланып жүр. Өз сабақтарында электрондық оқулықпен жұмыс, бейнефильмдер көрсету, грамматикалық жаттығулар орындату, А,В,С деңгейіндегі тапсырмаларды орындату кезінде, мәтіннің дұрыс оқылуы арқылы оқушылардың естерінде ұзақ сақтау дағдыларын жетілдірумен қатар, үйге тапсырма берген уақытта көбіне интернет беттерінен іздеуді ұсынып, кейде нақты интернет сайттарына сілтеме беріп отыр. Оқушыларға Интернет желісін қолданып, ашылған тізім ішінен Википедия сайтын таңдап ол туралы тағы да қысқаша мәлімет береді. Бұл жердегі бастауыш сынып мұғалімінің мақсаты оқушыларға интернет желісін өзімізді қызықтыратын қосымша ақпарат іздеуде дұрыс пайдалану және google мен wiki мүмкіншіліктерін көрсетіп, подкастинг жасауда қолдана білу болды.

Әрине қазіргі оқушылар кітапханаға барғаннан гөрі интернетпен жұмыстануға көбірек қызығушылық танытады, заман талабына сай жеткілікті дәрежеде сандық сауаты бар, өмір жағдайларының барлық аспектілерінде жаңа технологиялардың бар мүмкіндіктерін пайдаланып, оны өмірлік қажеттіліктеріне қарай пайдаланатын ұрпақ тәрбиелеуде АКТ таптырмайтын тәсіл болып қала бермек. Интернетпен жұмыс жасағанда оқушылар белсенді болады, яғни оқушы не айтады деп күтіп отырмай, өздері ізденеді, зерттейді, таңдайды, шешеді, жасайды, жұмыстанады. Оқушы өзіне қажетті ақпаратты таңдап алып, өз бетінше ойланып,шешім қабылдауға дағдыланады. Өз бетінше ізденіп, дұрыс ақпаратты алып, оны өңдеуге үйренеді, компьютерлік сауаттылығы қалыптасады. Қазіргі ақпараттық заманда оқушыларды таңғалдыру мүмкін емес жағдай. Сондықтан, осы кезеңге дейін АКТ-ны қолдану дегенде слайд, презентацияларды қолдану керекпіз деген ұғым қалыптасқан болса, қазір АКТ-ның көптеген мүмкіндіктерін сабақтарда жүзеге асыра отырып, олардың пәнге қызығушылықтарын және нақты білімдерін көрсетпесе де, оған жетуде мол мүмкіндік беретіндігіне мұғалім ретінде көзім жетті. Бастауыш сынып мұғалім ретінде ойым осы цифрлық ресурстарды сабақта қолданған бастап өзгерді десем де болады.Бұрын оқушылардың ұялы телефондарын сабақта тыныштықты бұзады деп қолдануға тыйым салған болсам, ендігі көзқарасым басқаға өзгерді. Оны ақпаратты іздеу құралы ретінде сабақта пайдаланып, оқушы пікірімен санасу арқылы бірлесіп жұмыс жасауға болатынына көзім жетті. Олар телефонды тек байланыс құралы емес, сабаққа да пайдалануға болатынына көздері жетті. Себебі, кітапта жоқ ақпараттарды, электрондық құралдардың көмегі арқылы компьютерде өңдеу, интернет желісінен бейне (видео) арқылы көрсету, оны көшіру мұғалімнің жұмысын да, оқушының қабылдауын да жеңілдетеді деп ойлаймын. Осы модульде нұсқаулықта берілген подкаст, wiki-беттерімен жұмыстану мен үшінде, оқушы үшін де жаңалық болды. Алдағы уақытта осы жаңалықтарды оқушылармен бірлесе отырып жүзеге асыру қажеттігін ұғындым. Менің ойымша бастауыш сынып мұғалімдері сабақтарында цифрлық сауаттылығын дамыту мүмкіндіктерін тиімді қолданып, оқушылардың сабаққа қызығушылығын арттыруға көп үлес қосу қажет деп санаймын. Сабақта қолданылатын цифрлық технологияның бірі– интерактивті тақта. Интерактивті тақтаның сабақ үдерісінде оң нәтижеге жету үшін тигізетін әсері ерекше. Интерактивті тақтаны сабақта қолдану Activstudio бағдарламасының мүмкіндіктерін қолдану арқылы жүзеге асырылады.

Математика сабақтарындағы ақпараттық технологиялар бастауыш сынып мұғалім жұмысын барынша өнімді ете отырып, оқушылардың коммуникативтік қабілеттерін дамытуға бағыталады.

Сонымен қорыта келе, математика сабағында компьютерлік технологияларды пайдалану бастауыш сынып мұғалімдерінің уақытын үнемдейді, мотивацияны артырады; білімді бақылауды жан-жақты және кешенді тексеруге мүмкіндік береді; сабаққа, пәнге деген қызығушылықты күшейтіп, меңгерілуі тиіс ақпаратты көрнекі түрде ұсынады.

Заман талабына сай техникалық құралдарды бастауыш мектептің барлық сабақтарында қолдану — бастауыш сынып мұғалімінің жетістігіне апаратын тиімді жол. Бастауышта компьютер арқылы оқыту мынадай міндеттерді қамтиды:

-оқушылардың компьютерлік сауаттылығын ашу;

-оқыту-тәрбиелеу үрдісіндегі ақпараттық алмасу сипатын айқындау;

-дайын бағадарламаларды қолдана білу шеберлігін арттыру;

-ойлау қабілетін дамыту;

-ЭЕМ-нің мүмкіндіктерін пәндік материалда меңгеруді қолдана білуге үйрету.

Осыған орай, бастауыш сынып мұғалімдерінің оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерінің ең күрделі түрі — «Мультимедиалық кабинетте компьютер және интерактивті тақта арқылы сабақтар өткізуі». Бұл оқушылардың пәнге деген танымдық қызығуын арттырады, тиянақты білім алуына жағдай туғызады. Бастауыш сынып мұғалімі сабақ үстінде өз бетінше берілген тапсырмаларды орындау барысында оқушының оған қызығуы арттыра түседі. Сабақ барысында компьютерді қолданудың жақсы жақтары: түрлі-түсті иллюстрациялар, аннимациялар есте сақтау процесі үшін тиімді. Бастауыш сынып мұғалімі оқытуда компьютерді көрнекі құрал ретінде пайдаланғанда мынаны ескерген жөн: көру ағзасы есту ағзасына қарағанда миға 5 есе көп ақпарат жібереді. Көру ағзасы арқылы миға түскен ақпарат айтарлықтай колдаауды қажет етпейді, ол адам миына жеңіл, әрі тез, берік қабылданады. Сонымен, әр уақытта да оқыту негізі болып, бақыланған объектілерден қабылданғандар жатады. Неге оқытсақ та, қандай әдістермен оқытсақ та, біз ең алдымен оқушылардың ақпаратты қабылдаудағы сезім мүшелеріне сүйенеміз. Оқушы тыңдайды, оқиды, бақылайды – бұл іс-әрекеттердің бәрінде де оның сезім мүшелері арқылы қабылдау іске қосылады, ал содан кейін ғана есте сақтау, ойлану, ой қорыту, ақпаратты шығармашылық өңдеу және т.б. жүзеге асырылады. Компьютерлік жүйеде мұғалiм оқушының оқып-үйрену жұмысының нәтижелерін, яғни жіберілген қателер саны, тапсырманы орындауға жұмсалған уақыт, оқып-үйренудiң қандай деңгейiне жеткені, бақылау жұмысының бағасы жөніндегі ақпаратты компьютерден алады.

Қорытынды

Бастауыш сынып мұғалімдерінің цифрлық құзыреттілігін дамыту заманауи білім берудің негізгі міндеттерінің бірі болып табылады. Цифрлық құзыреттілік мұғалімдерге заманауи технологияларды оқу процесінде тиімді пайдалануға ғана емес, сонымен қатар оқушыларда цифрлық қоғамда табысты өмір сүруге қажетті дағдыларды дамытуға ықпал етуге мүмкіндік береді. Білім беру процесіне цифрлық құралдарды енгізу оқытуды неғұрлым икемді, интерактивті және барлық оқушылар үшін қолжетімді етеді.

Бастауыш сынып мұғалімдерінің цифрлық құзыреттілігін дамытуға ерекше назар аудару қажет, өйткені олар балаларда негізгі дағдыларды қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Бастауыш сынып мұғалімдері кіші сынып оқушыларына цифрлық технологиялар әлемінде алғашқы қадамдар жасауға көмектесіп, олар үшін қауіпсіз және қолдаушы оқу ортасын жасайды. Бастауыш сыныптарда интерактивті құралдар мен ресурстарды пайдалану оқуға деген қызығушылықты дамытуға және білім сапасын ерте кезеңдерден бастап жақсартуға ықпал етеді.

Көптеген елдер бұл салада айтарлықтай прогреске қол жеткізсе де, Қазақстанда да педагогтардың цифрлық сауаттылығын дамыту бойынша маңызды қадамдар жасалуда. Дегенмен, сапалы цифрлық ресурстардың жетіспеушілігі және мұғалімдердің біліктілігін одан әрі арттыру қажеттілігі сияқты қиындықтар әлі де бар.

Педагогтардың, әсіресе бастауыш сынып мұғалімдерінің цифрлық құзыреттілігін сәтті дамыту үшін инфрақұрылымды жетілдіру, қажетті ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз ету және мұғалімдерге кәсіби даму мүмкіндіктерін беру бойынша жұмысты жалғастыру маңызды. Тек осылайша барлық оқушылар үшін сапалы және заманауи білім беруді қамтамасыз етуге болады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Андреев, А.А. (2018). Педагогтардың цифрлық құзыреттілігі: теориялық негіздер және практикалық тәсілдер. Мәскеу: Ресейдің Педагогикалық қоғамы.

2. Вишневская, О.А. (2020). Білім беруді цифрландыру жағдайындағы педагогикалық технологиялар. Санкт-Петербург: Лань баспасы.

3. Иванова, Т.В., & Сидорова, М.В. (2019). Цифрлық мектеп: қиындықтар мен мүмкіндіктер. Қазан: Қазан федералды университеті.

4. Ковалева, Н.В. (2021). Бастауыш білім берудегі цифрлық трансформация: заманауи тәсілдер. Мәскеу: Просвещение баспасы.

5. Смит, Дж. (2020). Цифрлық технологиялардың білім беру процесіне әсері: халықаралық тәжірибе. Лондон: Oxford University Press.

6. ЮНЕСКО (2021). Педагогтар арасында цифрлық сауаттылықты дамыту бойынша ұсыныстар. Париж: ЮНЕСКО.