Баяндама География сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастырудың тиімді жолдары

ГЕОГРАФИЯ САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ

Қазіргі таңда білім беру саласында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту мәселесі өзекті болып отыр. Функционалдық сауаттылық – бұл білім алушылардың алған теориялық білімдерін шынайы өмірде тиімді қолдана білу қабілеті. Қазақстанда білім беру жүйесін жаңғырту аясында оқушылардың білімін өмірмен байланыстыруға, олардың өздігінен ойлау, талдау және шешім қабылдау дағдыларын жетілдіруге ерекше көңіл бөлінуде. География пәні оқушылардың кеңістіктік ойлауын, картамен жұмыс істеу дағдыларын дамытып, қоршаған ортадағы құбылыстарды түсінуге көмектесетін маңызды пәндердің бірі болып табылады. Сондықтан география сабақтарында оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру үшін тиімді әдіс-тәсілдерді қолдану қажет.

География сабағында функционалдық сауаттылықты дамыту үшін ең алдымен оқушылардың зерттеушілік қабілетін арттыру керек. Практикалық жұмыстар, жобалық тапсырмалар және мәселелерді шешу бағытындағы жұмыстар оқушылардың пәнге деген қызығушылығын оятып, өз бетінше ақпарат іздеп, оны талдауға мүмкіндік береді. Мысалы, оқушыларға өздері тұратын өңірдің экологиялық мәселелерін зерттеп, шешу жолдарын ұсыну сияқты тапсырмалар беру олардың ізденушілік қабілетін дамытады. Сонымен қатар, табиғат құбылыстарын бақылау, метеорологиялық мәліметтерді талдау, географиялық карталармен жұмыс жасау – оқушылардың теориялық білімдерін нақты деректермен байланыстыруына көмектеседі.

Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуда картамен жұмыс жасаудың маңызы зор. Картографиялық материалдар оқушылардың кеңістіктік ойлау қабілетін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Карталарды оқу, диаграммаларды талдау, картографиялық модельдер құру сияқты тапсырмалар оқушылардың аналитикалық ойлау қабілеттерін жақсартады. Географиялық карталарды дұрыс пайдалана білу – шынайы өмірде қажет болатын маңызды дағдылардың бірі.

География сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру үшін интерактивті оқыту әдістерін қолдану тиімді. АКТ (ақпараттық-коммуникациялық технологиялар) құралдары арқылы оқушыларға әлемдік климаттың өзгеруі, табиғи ресурстардың орналасуы, халықтың көші-қоны сияқты күрделі құбылыстарды визуалды түрде көрсетуге болады. Google Earth, ArcGIS, NASA Worldview сияқты цифрлық платформалар арқылы оқушыларға нақты мәліметтерді талдауға мүмкіндік беру олардың зерттеушілік қабілеттерін арттырады. Виртуалды экскурсиялар мен 3D карталар көмегімен оқушылар шынайы жер бедерін көріп, климаттық өзгерістердің себептерін түсіне алады.

География сабақтарында функционалдық сауаттылықты дамытуда пәнаралық байланыстың да рөлі зор. Географияны тарих, экология, экономика, биология пәндерімен байланыстыра отырып оқыту оқушылардың жан-жақты ойлау қабілеттерін дамытады. Мысалы, "Қазақстанның табиғи ресурстары және олардың экономикалық маңызы" тақырыбын қарастырғанда, оқушылар географиялық мәліметтерді экономика тұрғысынан талдауға үйренеді. Бұл олардың әртүрлі салалар бойынша білімдерін біріктіріп, нақты мәселелерді шешу қабілеттерін жетілдіреді.

Ойын әдістерін қолдану да оқушылардың белсенділігін арттырудың тиімді тәсілдерінің бірі болып табылады. География сабағында рөлдік ойындар, квесттер, викториналар, "Географиялық экспедиция", "Саяхатшының жолы" сияқты интерактивті тапсырмалар арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыруға болады. Бұл ойындар олардың есте сақтау қабілетін жақсартып, шығармашылық ойлауын дамытады.

Оқушылардың шынайы өмірмен байланыс орнатуы олардың функционалдық сауаттылығын арттырудың негізгі жолдарының бірі болып табылады. География сабағында оқушыларға өздері тұратын аймақтың географиялық ерекшеліктерін зерттеу, жергілікті экологиялық мәселелерді анықтау және оларды шешу жолдарын ұсыну сияқты тапсырмалар беру олардың білімдерін өмірлік тәжірибеде қолдана білуіне мүмкіндік береді. Мұндай жұмыстар оқушыларды қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарауға үйретеді.

Жалпы, география сабағында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту үшін оқыту әдістерін үнемі жетілдіріп отыру қажет. Зерттеу жұмыстары, картографиялық тапсырмалар, АКТ-ны пайдалану, пәнаралық байланыстарды орнату, ойын технологиялары мен практикалық жобаларды енгізу – оқушылардың алған білімдерін шынайы өмірде қолдана білуіне ықпал етеді. Бұл болашақта олардың ақпаратты талдау, логикалық ойлау, шешім қабылдау және өз бетінше әрекет ету қабілеттерін жетілдіріп, жан-жақты дамыған тұлға ретінде қалыптасуына көмектеседі.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1.Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.

2.Выготский Л. С. "Психология развития ребенка". – М.: Педагогика, 1986.

3.Вербицкий А. А. "Активное обучение в высшей школе: контекстный подход". – М.: Высшая школа, 1991.

4.Құдайқұлов М. "Географияны оқыту әдістемесі". – Алматы: Мектеп, 2012.