Сабырова Назгүл Нұрымқызы

Тәрбиеші

№ 42 «Айналайын» балабақшасы» МКҚК

Мектепке дейінгі білім берудегі әлемдік тәжірибе: жаңа трендтер мен инновациялар

Баяндама бағыты: Цифрлық білім беру технологияларын мектепке дейінгі тәрбиеге енгізу және қолдану

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда әлемнің барлық елдерінде білім беру жүйесі қоғамның цифрлану үдерісімен тығыз байланыста дамып келеді. Осы орайда мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде де заманауи технологияларды пайдалану - баланың тұлғалық дамуын, шығармашылық және когнитивтік қабілеттерін қалыптастырудың басты құралына айналды.

Цифрлық білім беру - бұл тек қана техникалық құралдарды пайдалану емес, ол педагогикалық процесті жаңа әдіснамалық деңгейге көтеру.
Заманауи цифрлық орта баланың қызығушылығын арттырып, танымдық белсенділігін, зерттеушілік дағдысын, ойлау мәдениетін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Баяндамада әлемдік және отандық тәжірибелер негізінде мектепке дейінгі білім беру саласында цифрлық технологияларды тиімді қолданудың жолдары қарастырылады.

1. МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ЦИФРЛАНДЫРУ БАҒЫТЫНДАҒЫ ӘЛЕМДІК ТӘЖІРИБЕ

XXI ғасырдағы білім берудің басты ерекшелігі - білім алушының оқу процесіндегі белсенді рөлін арттыру. Әлемнің алдыңғы қатарлы елдері мектепке дейінгі тәрбие жүйесінде инновациялық цифрлық шешімдерді енгізу арқылы бала дамуына бағытталған экожүйе қалыптастырып отыр.

Финляндия тәжірибесінде интерактивті оқыту, қашықтықтан білім алу және сандық ойындар арқылы танымдық қызығушылықты арттыру тәсілдері кеңінен қолданылады. Мұнда «ойнау арқылы үйрену» қағидаты цифрлық құралдармен ұштасқан.

Сингапурда мектепке дейінгі бағдарламаларда жасанды интеллект негізіндегі «Smart Learning» жүйесі енгізілген. Бұл жүйе баланың оқу үлгерісін, зейінін және логикалық даму деңгейін автоматты түрде бақылап, педагогқа кері байланыс береді.

Оңтүстік Кореяда цифрлық балабақшалар жүйесі кеңінен таралған. Әр балаға арналған планшеттер мен AR (кеңейтілген шындық) технологиялары оқу материалдарын көрнекі және қызықты етеді.

Эстония мен Данияда балалардың цифрлық сауаттылығын қалыптастыру бастауышқа дейінгі деңгейде-ақ жүзеге асырылады. Бұл елдерде цифрлық этика мен қауіпсіз интернет мәдениетіне ерекше мән беріледі.

2. ЦИФРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ МАЗМҰНЫ МЕН ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Цифрлық технологиялар мектепке дейінгі тәрбиеде тек көмекші құрал емес, педагогикалық үдерістің өзегі болып табылады. Олар баланың жас ерекшелігіне сәйкес танымдық, шығармашылық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға бағытталған.

Негізгі қолданылатын технологиялар:

• Интерактивті тақталар – балалардың назарын шоғырландырып, ойын және оқу іс-әрекетін біріктіреді;

• AR/VR технологиялары – баланы виртуалды әлемге енгізіп, тәжірибе арқылы үйренуге мүмкіндік береді;

• STEM және STEAM платформалары – ғылым, технология, инженерия, өнер және математика бағыттарын біріктіреді;

• Жасанды интеллектке негізделген ойындар – баланың оқу темпін автоматты түрде реттеп, жеке траектория қалыптастырады;

• Робот техникасы элементтері – логикалық және инженерлік ойлауды дамытады;

• Интерактивті энциклопедиялар мен анимациялық оқу құралдары – визуалды есте сақтау мен сөздік қорды арттырады.

Мұндай технологиялар балалардың зейінін тұрақтандырумен қатар, оқу процесін ойын арқылы қызықты әрі мазмұнды етеді.

3. ЦИФРЛЫҚ ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ОНЫҢ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ОРТАДАҒЫ РӨЛІ

Цифрлық педагогика – білім беру процесінің барлық қатысушыларының (педагог, бала, ата-ана) өзара әрекеттесуін жаңаша ұйымдастыруға бағытталған жүйе.
Мұнда тәрбиеші тек ақпарат беруші емес, цифрлық модератор және бағыттаушы тұлға ретінде танылады.

Мысалы, тәрбиеші жасанды интеллекттің көмегімен баланың оқу деңгейін саралап, бейімделген тапсырмалар ұсына алады.
Баланың эмоционалды жағдайын бақылау үшін түрлі AI-аналитикалық қосымшалар пайдаланылады.

Бұл тәсіл педагогтың жұмысын жеңілдетіп қана қоймай, оқу процесінің нәтижелілігін арттырады.

4. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЦИФРЛЫҚ ТӘРБИЕ ҮДЕРІСІ: МҮМКІНДІКТЕР МЕН БАҒЫТТАР

Қазақстанда цифрландыру саясаты «Цифрлық Қазақстан», «Оқу-ағарту саласын цифрландыру» жобалары арқылы іске асуда.
Мектепке дейінгі ұйымдарда «BilimLand», «iMektep», «Kundelik», «BalaLand» платформалары тәжірибелік деңгейде қолданылуда.

Сонымен қатар, балалармен жұмыс барысында педагогтар Kahoot, LearningApps, Quizizz сияқты ойын платформаларын пайдаланып, танымдық қызығушылықты арттыруда.

Көптеген балабақшаларда STEM зертханалары мен цифрлық бұрыштар ашылуда. Мұнда балалар қарапайым робот құрастыру, 3D модельдеу, бейнеэксперименттер жасауға машықтанады.

Бұл бағыттар балалардың логикалық ойлауын, цифрлық мәдениетін және шығармашылық қабілеттерін дамытудың жаңа мүмкіндіктерін ашады.

5. ПРОБЛЕМАЛАР МЕН ШЕШІМДЕР

Цифрлық білім берудің артықшылықтарымен қатар, белгілі бір қиындықтары да бар:

• Педагогтардың цифрлық сауаттылығының жеткіліксіздігі;

• Материалдық-техникалық базаның әлсіздігі;

• Цифрлық ресурстарды педагогикалық тұрғыдан бейімдеу қажеттілігі;

• Балалардың экран алдындағы уақытын шектеу мәселесі.

Бұл проблемаларды шешу үшін:

1. Педагогтарға арналған цифрлық құзыреттілік курстарын тұрақты өткізу;

2. Балабақшаларды заманауи техникамен қамтамасыз ету;

3. Ойын арқылы цифрлық оқытуды оңтайландыру;

4. Баланың денсаулығын сақтау мақсатында гибридті модельді (цифрлық және практикалық іс-әрекетті үйлестіру) қолдану қажет.

6. БОЛАШАҚҚА БАҒЫТ: ИННОВАЦИЯЛЫҚ МОДЕЛЬ ЖӘНЕ ПЕДАГОГ РӨЛІ

Болашақ балабақша педагогі - цифрлық көшбасшы, зерттеуші, шығармашылық бағыт беруші болуы тиіс.
Ол баланың оқуына бағытталған цифрлық ортаны құра алады, сонымен бірге ұлттық құндылықтарды да сақтай біледі.

Педагогтың кәсіби дамуы үшін цифрлық тренингтер, тәжірибе алмасу конференциялары және халықаралық серіктестік жобалары ұйымдастырылуы қажет.

ҚОРЫТЫНДЫ

Мектепке дейінгі білім берудегі цифрлық технологиялар - бұл уақыт талабы ғана емес, болашақ ұрпақтың сапалы дамуының кепілі.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, цифрлық орта баланың ойлау қабілетін, танымдық белсенділігін және өмір бойы үйрену дағдыларын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.

Қазақстанның мектепке дейінгі ұйымдарына цифрлық білім беруді енгізу барысында ұлттық дәстүр мен инновацияны үйлестіру қажет.
Осылайша, біз болашақ ұрпақты заманауи, ойы ұшқыр, цифрлық мәдениеті жоғары тұлға ретінде тәрбиелей аламыз.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. OECD Early Childhood Education Digital Learning Report, 2023.

2. Finnish National Education Agency. Early Learning in Finland, 2022.

3. UNESCO. Digital Transformation in Early Education, 2023.

4. ҚР Оқу-ағарту министрлігі. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту тұжырымдамасы, 2023.

5. Reggio Children Foundation. Digital Play and Creativity in Early Childhood.

6. «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы, 2022.