Баяндама Мектептегі музыка сабағында хормен ән айтудың ерекшелігі

МЕКТЕПТЕГІ МУЗЫКА САБАҒЫНДА ХОРМЕН

ӘН АЙТУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ

Музыка пәні – оқушылардың эстетикалық талғамын қалыптастырып, олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған маңызды пәндердің бірі. Әсіресе, хормен ән айту – оқушылардың музыкалық қабілетін жетілдірумен қатар, олардың ұжымдық жұмыс жасау дағдыларын қалыптастырады. Хор өнері тек музыкаға деген қызығушылықты арттырып қана қоймай, оқушылардың эмоциялық дамуына, өзіне деген сенімділіктің артуына, сөйлеу мәнерінің жақсаруына, сондай-ақ, олардың музыкалық мәдениетінің қалыптасуына ықпал етеді. Хорда ән айту кезінде балалар дауыс қою, ырғақты сезіну, бірлесе әрекет ету және музыканы терең түсіну қабілеттерін дамытады. Сонымен қатар, бұл әдіс оқушылардың өзіне деген сенімділігін арттырып, сахна мәдениетін меңгеруге көмектеседі.

Хормен ән айтудың басты ерекшелігі – оның ұжымдық сипаты. Әрбір оқушы топпен бірге ән айту арқылы музыкалық үндестікке қол жеткізуді үйренеді. Бұл үрдіс олардың музыкалық есту қабілетін, дыбыстардың үйлесімділігін сезінуін дамытады. Хорда орындау кезінде әр дауыстың үйлесімді шығуы маңызды, сондықтан оқушылардың тыңдау, ырғақты сезіну және дауыс координациясын сақтау қабілеттері жетіледі. Бұл әсіресе бастауыш сынып оқушылары үшін пайдалы, себебі олар әлі жеке ән айтуда тәжірибе жинақтамаған, ал хор ұжымында өздерін еркін сезіне алады.

Музыка сабағында хормен ән айтудың тағы бір артықшылығы – оның тәрбиелік мәнінде. Хор арқылы оқушылар өздерінің эмоцияларын еркін жеткізіп, өз сезімдерін музыкалық шығармалар арқылы білдіре алады. Сонымен қатар, қазақ халқының дәстүрлі әндерін орындау арқылы оқушылар ұлттық музыка өнеріне жақындай түседі. Ұлттық әндерді айту арқылы олардың патриоттық сезімі дамып, елінің мәдени мұрасын құрметтеуге үйренеді. Сондай-ақ, хор өнері оқушылардың эмоционалдық дамуына ықпал етеді. Ән айту барысында көңіл-күйді жеткізу, шығарманы сезіну, әннің мазмұнын түсіну сияқты дағдылар қалыптасады.

Хор сабақтарында мұғалімнің рөлі өте маңызды. Мұғалім балалардың дауыс диапазонын ескеріп, дұрыс вокалдық жаттығулар жасап, әр оқушының мүмкіндігін тиімді пайдалана білуі керек. Әр сабақта тыныс алу жаттығулары, дикцияны жақсарту әдістері, дауыс күшін дұрыс қолдану тәсілдері үйретілуі тиіс. Сонымен қатар, хор сабақтарында ноталық сауаттылыққа үйрету, ырғақ сезімін дамыту, музыкалық шығарманы талдау жұмыстары жүргізіледі. Бұл әдістер оқушылардың музыкалық қабілеттерін жетілдіріп, олардың теориялық білімдерін де тереңдетеді.

Хормен ән айтудың тағы бір ерекшелігі – оқушылардың әлеуметтік дағдыларын қалыптастыруында. Олар ұжымдық жұмыс істеуді, бір-бірін тыңдауды, ортақ мақсатқа жету үшін үйлесімді әрекет етуді үйренеді. Бұл олардың болашақта кез келген ортада өз орнын табуына, басқа адамдармен тиімді қарым-қатынас жасауына ықпал етеді. Сондай-ақ, хор ұжымында жұмыс істеу оқушылардың жауапкершілігін арттырады, олар бір-біріне сенім артуға және ортақ нәтижеге жету үшін ынтымақтастықта жұмыс істеуге дағдыланады.

Сонымен қатар, хор сабағы оқушылардың логикалық ойлауын және есте сақтау қабілетін дамытады. Ән мәтіндерін жаттау, әуенді есте сақтау, ырғақты сезіну сияқты дағдылар когнитивтік қабілеттерді жетілдіреді. Ән айтудың физиологиялық пайдасы да бар: дұрыс тыныс алу жүйесін дамыту, дауыс аппаратының жұмысын жақсарту, сөйлеу мәнерін реттеу сияқты факторлар оқушылардың жалпы денсаулығына оң әсер етеді. Хормен ән айтатын балалар тыныс алу жүйесін дұрыс пайдаланып, дауысын сақтау әдістерін үйренеді. Сондай-ақ, хор өнері оқушылардың артикуляциясын жақсартып, олардың сахна мәдениетін меңгеруіне көмектеседі.

Музыка сабағында хормен ән айтуды тиімді ұйымдастыру үшін мұғалім түрлі әдістемелік тәсілдерді қолдануы қажет. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты хорға арналған шығармаларды таңдау, олардың дауыс диапазонын ескеру, вокалдық жаттығулар жасау сияқты әрекеттер – сапалы нәтижеге қол жеткізудің маңызды факторлары болып табылады. Сонымен қатар, хор сабақтары тек мектепішілік концерттерде ғана емес, түрлі мәдени іс-шараларда, байқауларда орындалса, оқушылардың қызығушылығы артып, олардың өнерге деген ынтасы күшейе түседі.

Осылайша, мектептегі музыка сабағында хормен ән айту оқушылардың шығармашылық және әлеуметтік дамуына үлкен ықпал етеді. Ол музыкалық қабілеттерді ғана емес, сонымен бірге өзара қарым-қатынас, ынтымақтастық, жауапкершілік және тәртіп дағдыларын қалыптастырады. Сондықтан музыка мұғалімдері хормен ән айту әдісін тиімді пайдаланып, оқушылардың жан-жақты дамуына жағдай жасауы қажет.

Қолданылған әдебиеттер:

1.Жұмабаева, Р. «Музыкалық білім берудің теориясы мен әдістемесі». – Алматы: Раритет, 2019.

2.Әбдіғапбарова, Ұ. «Музыка сабағында қолданылатын педагогикалық әдістер». – Астана: Фолиант, 2021.

3.Құлманова, Г. «Қазіргі мектептегі музыкалық тәрбие». – Алматы: Өркениет, 2020.

4.Ахметова, С. «Музыкалық тәрбие негіздері». – Алматы: Білім, 2017.