Баяндама тақырыбы: Тәрбиенің ұлттық ерекшеліктері






















Әбу Насыр әл-Фараби бабамыз айтқандай: Адамға ең әуелі білім емес тәрбие берілуі керек. Онсыз берілген білім – адамзаттың қас жауы. Қазір XXI ғасыр білім мен ғылымның заманы. Бірақ күшімізді білім мен ғылымға салып, тәрбиені соның ішінде ұлтық тәрбиені ұмытар болсақ, ұтылғанымыз.Өйткені, білімді болғанымен, ұлттық мәдениетті бойына сіңіре алмаса ол адам ұлт алдында мәңгүрт, халық алдында пайдасы жоқ азаматқа айналмақ. Мәдениет демекші, тәрбиелі қауым мәдениетсіз болуы мүмкін емес. Ал білім, ғылым, мәдениет нағыз қазақы тәрбиемен арқауланса, өркениеттің шыңына даңғыл жол салынбақ.
Ұлттық тәрбие атауын алғаш әдеби-педагогикалық оқулықтарға енгізген М. Жұмабаев болатын. Ол педагогиканың ұлттық тәрбиеден бастау алатыны жайлы айтқан Педагогика атты еңбегінде былай дейді: Ұлт тәрбиесі баяғыдан бері сыналып, көп буын қолданып келе жатқан тақтақ жол болғандықтан, әрбір ұлттың баласы өз ұлтының арасында өз ұлты үшін қызмет ететін болғандықтан, әрбір тәрбиеші баланы сол ұлт тәрбиесімен тәрбие қылуға міндетті.
Ал, ұлттық тәрбиенің көздері фольклор, ауыз әдебиеті, ұлттық әдебиет, әдет – ғұрып, салт – дәстүр, ұлағатты қағидалар, шешендік сөздер, өнеге өсиеті бар мақал – мәтелдер, туған топырағымызда дүниеге келген ойшыл ғұламаларымыздың еңбектеріндегі тәрбие қағидалары болып табылады. Сонымен бірге, отбасы тәрбиесінің ұлттық ерекшеліктері, туыстық қарым – қатынас, жеті ата туралы түсінік, перзенттік парыз бен қарыз, ұлттық намыс, ұлттық сана - сезім, ұлттық адамгершілік, отансүйгіштік, еңбексүйгіштік қасиеттері, ізгілік с ынды тағы басқа сапалық белгілер ұлттық тәрбиенің негізгі көрінісі болады.
Ұлттық тәрбие кезінде ұлттық сананы қалыптастыру ең басты алғышарттардың бірі. Бүгінгі таңдағы жаһандану заманында Батыс өркениетінің барлық мәдениетін көшіріп алмай, тамырын басып, өз ұлтымызға керегін алып, керексізін ысырып тастауымыз қажет.
Қазақ халқы ұрпақ тәрбиесінде шешендік, өнерпаздық тәрбиеге баса назар аударды. Қытайда ата-ана мен мектеп баланы төзімділікке, іскерлікке, ептілікке тәрбиелейді екен. Ал қазақтарда балаларын төзімді, епті, сезімталдыққа баулыған. Сөз өнері мен саз өнерін ерекше құрал ретінде пайдаланған. Музыканың адам тәрбиесіндегі орнына ежелден мән беріп келген. Ғұлама Әл – Фараби Музыкалық әуендер жақсы мінез – құлық машықтарын, адамның қоғамдық мұраттарын қалыптастыруда елеулі рөл атқарады... Музыка мен ән адамды эстетикалық сезімдер туғызу арқылы кісінің өзін – өзі тәрбиеленуіне, бойдағы нашар қасиеттерден арылуына ықпал етеді деген мәлім. Ата – бабалардан қалған жақсы өнегенің барлығы өнермен байланысты болған. Бір адам бірнеше өнерді меңгеру арқылы оның күш-қуатымен ақыл-ойының күші артты. Әр өнердің бөлек-бөлек энергиясы адамға құятын нұр секілді. Сол себепті кез келген қазақ музыкалық аспаптарды ойнауға, үйренуге тырысты. Өнерлі ұрпақ тәрбиеге икемді келеді, өнерсіз ұрпақты тәрбиелеу асау ат секілді.
Жас ұрпаққа ұлттық тәрбие берудің негізгі идеялары еліміздің Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қалың елім, қазағым атты жинағында мемлекеттік идеология мәселесін үнемі есте ұстауымызды ескерте келе, былай деп жазады: Бес арыстарымызға арналған тарихи зерде кешенінде мен қазақстандық отаншылдық сезімін тәрбиелеуге көңіл бөлген едім. Қазақстанда тұратын әрбір адам өзін осы елдің перзенті екенін сезінбейінше, оның өткенін біліп, болашағына сенбейінше, біздің жұмысымыз ілгері баспайды. Демек, мектеп қабырғасында жүрген балаға елдің өткен мен кеткенін қозғап, тәрбие сағаттарында қазақ зиялы қауымының еңбектерін, қоғам дамуына қосқан үлестерін айтып түсіндіру арқылы оқушылардың адами құндылық қасиеттерін қалыптастыра аламыз. Тәрбиенің түп қазығы тәрбие берер ұстазда. Демек, ұлт қамын ойлайтын азамат қалыптастыруда ұстазға да артылар жүк ауыр.
Ұлттық тәрбиенің маңыздылығын айтып түгесу мүмкін емес. Ұлттық тәрбиенің жүзеге асуы ұлтымызға ұстын, болашағымызға бағдар болары анық.