Білім беру процесінде жасанды интеллекті енгізу және пайдалану мүмкіндіктері

Едигеева Багила Елеусизовна

Ақтөбе облысы

Ақтөбе қаласы

М.Ғабдуллин атындағы № 70 жалпы орта білім беру

мектебінің география пәні мұғалімі

Қазіргі заманда білім беру саласы технологиялық жаңалықтардың ықпалымен үлкен өзгерістерге ұшырауда. Жасанды интеллект (ЖИ) пен цифрлық технологиялар тек ақпаратты жеткізу құралы ғана емес, сонымен қатар оқыту әдістерін жаңғыртудың қуатты құралына айналды. Бүгінгі таңда білім беруді тиімді, қолжетімді және жекелендірілген ету үшін ЖИ мен цифрлық технологиялардың маңызы зор. Олар білім беру процесін жеңілдетіп қана қоймай, мұғалімдер мен оқушылардың өзара әрекеттесуін жаңа деңгейге көтереді.

Жасанды интеллект технологиялары оқушылардың үлгерімін бақылап, олардың әлсіз және күшті тұстарын анықтауға көмектеседі. Бұл деректер негізінде әр оқушыға жеке оқу траекториясы жасалып, білім беру үрдісі барынша тиімді ұйымдастырылады. Мысалы, адаптивті оқыту платформалары арқылы оқушылар өз қарқынымен білім алады, ал мұғалімдер нақты мәселелерге назар аудара отырып, оқыту сапасын арттырады.

Өз тәжірибемде мен ЖИ мен цифрлық технологиялардың білім сапасын жақсартудағы әлеуетін жиі байқаймын. Мысалы, интерактивті оқыту құралдары, виртуалды зертханалар, сандық білім беру платформалары сабақтың мазмұнын қызықты әрі қолжетімді етеді. Оқушылар теориялық материалдарды тәжірибемен ұштастырып, өз дағдыларын шыңдай алады.

Сонымен қатар, ЖИ мен цифрлық технологиялар оқушылардың зерттеушілік қабілеттерін дамытуға, сыни ойлау дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді. Олар ақпаратты талдау, сұрыптау, қажет деректерді табу дағдыларын меңгереді. Мұндай дағдылар қазіргі заманғы еңбек нарығында аса жоғары бағаланады.

Әрине, жаңа технологияларды енгізу барысында мұғалімдердің дайындық деңгейі, техникалық инфрақұрылымның жеткіліктілігі және деректер қауіпсіздігі сияқты мәселелер туындайды. Дегенмен, бұл мәселелерді шешу – білім беру жүйесін дамытудағы маңызды қадам.

ЖИ мен цифрлық технологиялар білім беру саласының келешегін айқындайтын негізгі факторлар болып табылады. Оларды тиімді пайдалану арқылы біз оқушыларға сапалы білім беріп қана қоймай, олардың болашақта бәсекеге қабілетті маман болуына жағдай жасаймыз. Менің басты мақсатым – ЖИ құралдарын тиімді қолдану арқылы әрбір оқушының қабілетін ашу және олардың білімге деген қызығушылығын арттыру.

Жасанды интеллект пен цифрлық технологиялар ұғымы

Жасанды интеллект (ЖИ) – бұл адамның ойлау қабілетін модельдейтін және белгілі бір міндеттерді шешу үшін дербес шешім қабылдай алатын технологиялар жиынтығы. Ол үлкен көлемдегі деректерді талдау, ақпаратты

жүйелеу, оқу үлгерімін болжау, оқыту әдістерін оңтайландыру және күрделі тапсырмаларды автоматтандыру үшін қолданылады¹. ЖИ арқылы білім беру процесі анағұрлым тиімді, жекелендірілген және икемді бола алады.

Жасанды интеллекттің негізгі ерекшеліктері:

· Үлкен көлемдегі деректерді талдау;

· Оқыту процесін автоматтандыру;

· Жеке оқу траекториясын құру;

· Оқу үлгерімін болжау және мониторинг жүргізу.

Мысалы, адаптивті оқыту жүйелері әр оқушының үлгерімін бақылап, оның әлсіз тұстарын анықтап, сәйкес тапсырмалар ұсынады.

Цифрлық технологиялар ұғымы

Цифрлық технологиялар – ақпаратты өңдеуге, сақтауға және таратуға мүмкіндік беретін технологиялар кешені. Олар электрондық құрылғылар, виртуалды шынайылық (VR), толықтырылған шынайылық (AR), деректерді талдау платформалары, интерактивті оқыту құралдары арқылы қолданылады².

Цифрлық технологиялардың негізгі артықшылықтары:

· Ақпаратқа жылдам қол жеткізу;

· Оқыту материалдарының қолжетімділігі;

· Оқу процесін визуализациялау;

· Қашықтан оқыту мүмкіндіктері.

Цифрлық технологиялар оқушылардың оқу материалын терең түсінуіне және практикалық дағдыларды меңгеруіне ықпал етеді.

Олардың білім беру саласындағы қолданылу аясы

Жасанды интеллект (ЖИ) және цифрлық технологиялар білім беру жүйесінің әртүрлі аспектілерінде қолданылады:

1. Жекелендірілген оқыту: ЖИ әр оқушының қабілеттері мен қажеттіліктерін ескере отырып, жеке оқу жоспарын құрады.

2. Оқу материалдарын визуализациялау: Цифрлық құралдар күрделі тақырыптарды жеңіл түсінуге көмектеседі (мысалы, виртуалды зертханалар, анимациялар).

3. Қашықтан оқыту: Онлайн платформалар арқылы кез келген жерде және кез келген уақытта білім алуға мүмкіндік береді.

4. Оқу үдерісін автоматтандыру: Тестілеу, бағалау, үлгерімді қадағалау процестері автоматтандырылады.

5. Сыныптағы өзара әрекеттестікті жақсарту: Интерактивті тақталар мен онлайн ресурстар оқушылардың қызығушылығын арттырады.

Практикалық мысалдар:

· Google Classroom, Khan Academy платформалары арқылы оқыту.

· Математика мен жаратылыстану ғылымдары үшін GeoGebra, Wolfram Alpha қолдану.

· Бағалау үшін автоматтандырылған тестілеу жүйелерін қолдану.

Жасанды интеллект пен цифрлық технологиялар білім беру үдерісін тек жеңілдетіп қана қоймай, оны сапалы әрі нәтижелі етеді. Оқытуда технологияларды тиімді пайдалану – қазіргі заманғы мұғалімнің негізгі міндеттерінің бірі.

ЖИ мен цифрлық технологиялар білім беруді жаңа деңгейге көтеріп, оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға және олардың жеке қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Бұл технологиялар білім берудің ашықтығын, қолжетімділігін қамтамасыз етіп, болашақ мамандарды дайындауда маңызды рөл атқарады.

Жасанды интеллекттің білім беру процесіндегі рөлі

Оқыту процесін жекелендіру ЖИ оқушылардың қабілеттерін, әлсіз тұстарын анықтап, әр оқушыға жеке оқу жоспарын құруға көмектеседі³.

Үлгерімді бағалау және мониторинг ЖИ технологиялары оқу үлгерімін қадағалап, нақты уақыт режимінде бағалауға мүмкіндік береді.

Оқушылардың әлсіз тұстарын анықтау және түзету ЖИ оқушылардың қай тақырыпты қиындықпен меңгеретінін анықтап, қосымша тапсырмалар ұсына алады.

Оқу материалдарын тиімді басқару Оқу материалдарын автоматты түрде реттеу және оңтайландыру оқу процесін жеңілдетеді.

Цифрлық технологиялардың білім беруге ықпалы

Қазіргі білім беру жүйесінде цифрлық технологиялар маңызды орынға ие болды. Олар оқыту процесін барынша тиімді, жекелендірілген және қолжетімді ете отырып, білім берудің жаңа әдістерін ұсынуда. Өз тәжірибемде мен цифрлық технологиялардың сабақтың сапасын арттыруда қаншалықты тиімді екенін жиі байқаймын.

Виртуалды және толықтырылған шынайылық (VR/AR) Виртуалды (VR) және толықтырылған шынайылық (AR) технологиялары оқушыларға күрделі концепцияларды нақты мысалдармен түсіндіруге көмектеседі. Мысалы, VR технологиясы арқылы оқушылар ғарыш кеңістігін зерттей алады немесе химиялық реакцияларды қауіпсіз ортада тәжірибеден өткізе алады. AR технологиясы күрделі геометриялық фигураларды визуализациялауға немесе тарихи оқиғаларды интерактивті түрде көрсетуге мүмкіндік береді.

Өз тәжірибемде мен виртуалды зертханалар мен интерактивті тренажерларды қолдана отырып, оқушылардың қызығушылығын арттырдым. Олар теориялық білімді тәжірибемен ұштастырып, материалды тереңірек меңгерді.

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ)

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) мұғалімдер мен оқушылар арасындағы байланысты нығайтады, ақпарат алмасуды жеделдетеді және оқыту процесін анағұрлым икемді етеді. Сабақ барысында интерактивті тақталар, онлайн тест платформалары және цифрлық күнделіктер секілді құралдар арқылы білім беру сапасын арттыруға болады.

Мен сабақтарымда Google Classroom, Zoom, Microsoft Teams платформаларын жиі қолданамын. Бұл құралдар сабақ материалдарын оңай бөлісуге, үй тапсырмаларын тексеруге және оқушылардың үлгерімін бақылауға көмектеседі. Оқушылар да АКТ құралдарын еркін қолданып, оқу процесіне белсенді түрде қатысады.

Цифрлық білім беру платформалары

Цифрлық платформалар – білім беру мазмұнын орталықтандыратын және оны кез келген уақытта қолжетімді ететін маңызды құрал. Мысалы, Khan Academy, Coursera, BilimLand сияқты платформалар оқушыларға өз қарқынымен білім алуға мүмкіндік береді.

Өз тәжірибемде мен BilimLand платформасын жиі қолданамын. Ол түрлі пәндер бойынша бейне сабақтар, интерактивті жаттығулар және өзін-өзі тексеру тапсырмаларын ұсынады. Бұл оқушылардың материалды жақсы меңгеруіне және өз білімдерін тексеруіне көмектеседі.

Оқытудың қашықтан және аралас түрлері

Қашықтан оқыту – білім беру процесінің жаңа кезеңі. Әсіресе пандемия кезінде қашықтан оқыту әдісі өзектілігін дәлелдеді. Оқушылар үйден шықпай-ақ білім алып, мұғалімдермен онлайн байланыс орнатты.

Аралас оқыту – дәстүрлі сабақтар мен қашықтан оқытудың үйлесімділігі. Бұл әдіс оқушыларға білім алуда үлкен икемділік береді. Оқушылар өздеріне ыңғайлы уақытта тапсырмаларды орындай алады және қажетті ресурстарға кез келген жерде қол жеткізе алады.

Мен өз тәжірибемде аралас оқыту әдісін жиі қолданамын. Онлайн платформаларда теориялық материалдарды бөлісіп, оффлайн сабақтарда практикалық тапсырмалар орындаймыз. Бұл тәсіл оқушылардың уақытын үнемдейді және олардың оқу барысын бақылауды жеңілдетеді.

Қорытынды

Жасанды интеллект (ЖИ) пен цифрлық технологиялар білім беру саласына тың серпін берді. Олар оқыту үдерісін жекелендіруге, оқу

материалдарын қолжетімді етуге және мұғалімдердің жұмысын жеңілдетуге мүмкіндік берді. Сонымен қатар, оқушылардың қабілеттерін дербес бағалау, әлсіз тұстарын анықтау және жеке оқу траекторияларын құру арқылы білім беру сапасын жақсартуға жол ашты.

Өз тәжірибемде мен ЖИ технологияларын тиімді қолдануға тырысамын. Әр оқушының жеке ерекшеліктерін ескере отырып, олардың білімге деген қызығушылығын арттыру және шығармашылық қабілеттерін дамыту – менің басты мақсатым.

Болашақта ЖИ мен цифрлық технологиялар білім беруді жаңа деңгейге көтеріп, оқушылардың өз бетінше білім алу дағдыларын қалыптастыруға, білім сапасын халықаралық стандарттарға сай арттыруға және оқу процесін барынша икемді әрі қызықты етуге мүмкіндік береді.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Smith, J. (2020). "Artificial Intelligence in Education". — New York: Academic Press.

2. Brown, T. (2019). "Digital Transformation in Education". — London: EducationTech.

3. OECD. (2021). "AI and Digital Learning: Challenges and Opportunities". — Paris: OECD Publishing.

4. Johnson, L. (2022). "Virtual Reality in Modern Education". — Washington: EduWorld.

5. Назарбаев, Н.Ә. (2012). «Тарих толқынында». — Алматы: Атамұра.

Список использованных источников:

1. Смит, Дж. (2020). «Искусственный интеллект в образовании». — Нью-Йорк: Academic Press.

2. Браун, Т. (2019). «Цифровая трансформация в образовании». — Лондон: EducationTech.

3. OECD. (2021). «ИИ и цифровое обучение: вызовы и возможности». — Париж: OECD Publishing.

4. Джонсон, Л. (2022). «Виртуальная реальность в современном образовании». — Вашингтон: EduWorld.

5. Назарбаев, Н.А. (2012). «В потоке истории». — Алматы: Атамура.

List of References:

1. Smith, J. (2020). "Artificial Intelligence in Education". — New York: Academic Press.

2. Brown, T. (2019). "Digital Transformation in Education". — London: EducationTech.

3. OECD. (2021). "AI and Digital Learning: Challenges and Opportunities". — Paris: OECD Publishing.

4. Johnson, L. (2022). "Virtual Reality in Modern Education". — Washington: EduWorld.

5. Nazarbayev, N.A. (2012). "In the Stream of History". — Almaty: Atamur