Биология пәнінен оқушыларды ОЖСБ ға дайындаудың тиімді әдіс тәсілдері.

ОЖСБ дегеніміз- мемлекеттің, қоғамның және тұлғаның қажеттілігіне сәйкес келетін бүгінгі білім сапасын көтеру және басты бағыт болып табылады. Оқушылардың жетістіктерін сырттай бағалау - жалпы орта білім беру ұйымдарында оқушылардың қортынды аттестаттауының бір түрі. Аттестаттауды жақсы тапсыру үшін оған сапалы дайындықпен бірге оқушы білімді меңгеріп,оны іс жүзінде қолдана алуы керек. Осы себептен биология пәнінен ОЖСБ -ға оқушыларды дайындауда тиімді әдістер мен тәсілдлерді үнемі іріктеп отыру қажет деп есептеймін. Қазіргі кезде оқушыларды биология пәнінен дайындап, нәтиже шығару мұғалімнің шығармашылығына, жауапкершілігіне, ізденушілігіне байланысты.

ОЖСБ -ның жоғарғы нәтижесі 11-сыныпта ғана пайда болмайды. Қазіргі мектепте мұғалімнің өз еңбегінің нәтижесіне деген жауапкершілігі қалыптасқан ОЖСБ -ға дайындаудың басты тұлғасы- оқытушы.

ҚР Білім және ғылым министрілігінің №506 бұйрығымен ОЖСБ өткізу ережелеріне сәйкес

әр мектепте оқушылардың бесінші пән таңдау пәндері енгізілген белгілі. Соған орай оқушылар биология пәнін де жиі таңдап жатады. Осыған байланысты оқушыларды ОЖСБ дайындау әдістеріне тоқталып кетейін.

ОЖСБ дегеніміз – мемлекеттің қоғамның және тұлғаның қажеттілігіне сәйкес

келетін бүгінгі білім сапасын көтеру және басты бағыт болып табылады.

ОЖСБ ‑ жалпы орта білім беру ұйымдарында оқушылардың

қорытынды аттестаттауының бір түрі. Аттестаттауды жақсы тапсыру үшін оған

сапалы дайындық қажет. Оқушы білімді меңгеріп қана қоймай, оны іс‑жүзінде қолдана

алуы керек. Осы себептен ОЖСБ ‑ға оқушыларды дайындауда тиімді әдістер мен тәсілдерді

үнемі іріктеп отыру керек . ОЖСБ өткізудің қажеттілігі: білім беру ұйымдарын

объективті бағалау, олардың нақты рейтингісін көрсету, оқушылардың және

мұғалімдердің білім алудағы жоғары нәтижелеріне талпынысын тудыруға ынталандыру.

ОЖСБ ‑ның мақсаты: ОЖСБ ‑ жоғары білім алуға барлық бітірушілердің тең

дәрежеде қолжеткізуі, білім берудің сыртқы тәуелсіз бағалау жүйесін құру.

ОЖСБ ‑ның жоғары нәтижесі 11‑сыныпта ғана пайда болмайды. Қазіргі мектепте мұғалімнің өз еңбегінің нәтижесіне де жауапкершілігі қалыптасқан. ОЖСБ ‑қа дайындаушы басты тұлға– мұғалім. Мұғалім ОЖСБ ‑ға дайындауда әр түрлі тәсілдердің қолдана отырып жетістікке

жете алады.

Тест жұмыстарын жинақтау, тақырыптар бойынша бақылау тестілері. Бұрынғы

жылдан бергі барлық тест түрлері жинақталса. Тест оқушылардың білімін салыстыруға, білім беру жүйесінде оқушылармен бірге жеке жұмыс жүргізуге мүмкіндік туғызады.

Мұғалім оқушыдан бұрын тесттерді қарап шығып, жауаптарын дайындайды, қиындық

келтіретін сұрақтарға талдау жасайды. Кейін осы тесттерді барлық оқушыларға тара‑

тып, талдау жасайды.

Осы сынама тесттердің де оқушыға пайдасы өте көп. Оқушы өзін ОЖСБ ‑ы тапсырып

отырғандай сезінеді, әрі жауабын білгенше асығады. Кейбір оқушылар жауаптарының

қаншалықты дұрыстығын білу үшін мұғалімдерге тексертуге тырысады. Бұл дұрыс емес,

оқушы әуелі өзі тексеріп, онан сон қасындағыларға тексертіп, тек күмәнданған сұрағын

ғана мұғалімнен сұрауы керек. Ол арқылы оқушының сол тақырыпты қалай меңгергенін

көріп, қай жерлерді дұрыс меңгере алмағанын көруге болады.

Бірнеше жауабы бар тест сұрақтарын талдау‑ Бұл тестпен жұмыс жа‑

сау кезінде байқағаным оқушының қызығушылығы басым болады екен. Әрқайсы

қасындағы оқушыдан көбірек жауап тапқысы келіп мұқият зерттеп қарай бас

тайды екен. Оқушының ойлау қабілетін дамыту үшін өте қажет тест түрі.

Сұрақтармен жұмыс істеуде тиімді тәсілдерді қолдану.Сұрақтармен жұмыс жасағанда, ең бірінші нәрсе оқушының қызығушылығын ескеруіміз керек. Сұрақтарды

баланы жалықтырмау үшін түрлендіріп отырған дұрыс. Сұрақтың мазмұнын ғана емес,

берілу түрінде түрлі үлгіде жасаған дұрыс.

Сәйкестікті тап

тапсырма	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
жауаптар	4	7	8	5	2	9	10	3	6	1

Күрделі тақырыптар бойынша деңгейлік тапсырмалар; Бұл жеке бір тақырыпта

жұмыс істеуге өте тиімді тәсіл. Әр өтілген тарауды оқушылардың қалай меңгергенін осы

тапсырманы орындатқаннан кейін анық байқауға болады.

№1есеп. 1минутта дені сау адам қалыпты жағдайда 16-18 рет (Тәнтану), 12-16рет (Биология) тыныс алады делінген . Егер адам шамамен 1 минутта 16 рет тыныс алады деп есептесек , ол адам 1 сағатта және 1 күнде неше рет тыныс алуы ықтимал?

№1есеп. 1сағат=60 минут х 16рет= 960рет; 1күн =24 сағат х 960рет =23040рет

№2 есеп. Қалада 150000 адам тұрады.Биіктігі орташа бір ағаш 3 адамды оттегімен қамтамасыз етеді. Ағаштың қоректену ауданы 12 шаршы метр. Қала халқын ауамен толық қамтамасыз ету үшін неше ағаш өсіру керек және ол ағаш қанша ауданға ( га) егіледі?

№2 есеп. 150000: 3 =50000 ағаш.

50000 х 12 м2 =600000 м2 немесе 60 га

Логикалық тапсырмаларды талдау. Соңғы жылдары ОЖСБ кезінде берілетін сұрақтардың ішіне логикалық тапсырмаларда енгізіле бастады. Соған орай дайындық кезінде оқушыға

осындай сұрақтардың кездесуі мүмкін екенін түсіндіре отырып, логикалық тапсырмалар‑

мен де жұмыс жасап үйреткен дұрыс.

Логикалық сұрақтар

1. Адам тәулігіне қанша литр ауаны пайдаланады?

(11000л)

2. Сүңгуірлер су ішінде неше минут тыныс алмай жүреді? (5-6мин)

3. Қосарынан тыныс алу қандай жануарларға тән? (құстар)

4. Айда неге тіршілік жоқ? (ауа жоқ)

5. Су жануарлары немен тыныс алады? (суда еріген оттекпен)

Сәйкестендіру тест түрі жауаптардың сәйкес болуы керек.

Биологиялық немесе лексикалық диктанттар алу

Балама тест «иә», «жоқ» деген жауаптар арқылы жүзеге асады

Мысалы: Осы диктанттың сұрақтарына «иә» немесе «жоқ» жауаптарын беру арқылы кестеге график сызу.

Графиктік диктант сұрақтары:

1.Алғаш болып «биосфера» терминін 1875 жылы австралиялық ғалым Э.Зюсс қолданысқа енгізді ме ? (иә)

2.Жер ғаламшарының тіршілік таралған қабығы стротосфера ма? (жоқ)

4.Жер 3.Биосфера ғылымының негізін салушы орыс ғалымы В.И.Вернадский ме? (иә)

ғаламшарының геосферасына атмосфера қабаты жата ма? (иә)

5.Тіршілігі жоқ геосфералық қабат гидросфера болып табыла ма? (жоқ)

6. Литосфера биосфераның құрлық беті қыртыс қабаты ма? (иә)

7. В.И.Вернадский бойынша тірі организмдер олар «тірі заттар» болып табыла ма? (иә)

8.Гидросфера жердің ауа қабаты дегенге келісесің бе? (жоқ)

9.Атмосфераның жер бетіне жақын қабаты тропосфера ма? (иә)

10.Озон қабаты тірі ағзаларды СО2 газынан қорғай ма? (жоқ)

11.Биосферадағы тірі ағзалардың салмағы белгілі бір ауданда биомасса болып табыла ма? (иә)

12. Құрлық биомассасы басқа геосфералар биомассасынан көбірек, осы пікірмен келісесің бе? (иә)

Ашық тест оқушыға сұрақ түрінде беріліп, жазбаша жауап алынады.

В.И. Вернадский биосфераның қандай негізі қасиеттерін атап өткен

Жер шарында организмдер әртүрлігінің біркелкі таралмау себі неде?

Жауабы:

Қазақстандағы организдердің түрлік құрамын сипаттаңдар

Биосферадғы әртүрлілікті сақтап қалу мүмкін бе, мүмкін болса қандай шарттарды орындау қажет

Жауабы:

Топтық және жеке дайындық. Бұл екі дайындық түрімен де жұмыс жүргізу өте тиімді.

Топта тек өзін ғана ойлауға болмайды, қасындағыларға да өз білетінін үйретуге

міндетті. Берілген тапсырманы топ мүшелері түгел орындап болған жағдайда ғана келесі

тапсырмаға көшуге болады. Және тапсырманы орындауға байланысты топтарға орын

беріледі.

Оқушы топпен жұмыс жасайды

Тақырып бойынша тапсырмаларды таратып,оқытып, топ ішінде талдау жасайды.

Жекелеген оқушыларды шығарып,өзім тақырыпқа байланысты сұрақтар қоямын.

Берілген тақырып негізінде оқушылар өздері бір‑біріне сұрақ дайындайды.

Тақырыпқа байланысты тест немесе кестемен жұмыс орындау да тиімді.

Осы тестің әр түрлі әдістерін қолданғанда оқушының пәнге деген қызығушылығы артып

өздігінен іздену арқылы өзіне керекті деректерді табу арқылы, көру, оқу арқылы есте сақтау қабілеті арта түседі. Ол өзі ғана дайындалып қана қоймай қасындағы досынан, ата анасынан пән мұғалімнен де көмек іздеу арқылы байланысқа түсіп оған өзі ғана дайындалып қоймай ата-анасының да қатысуына ықпал жасайды. Содан ата-ананың жауапкершілігі арта түседі.

Қажетті оқу‑құралдарымен, заттарымен қамтамасыз етуі.

Ата-ана мұғалімге және оқушыға қолдау көрсетеді: мұғалімге сенім білдіруі, кеңестерін

орындауы, ескертпелеріне түсіністікпен қарайды

Баласының дайындық сабақтарына жауапкершілікпен қарауы (баласының үйдегі

жағдайын жасауы, бірлесе дайындық жүргізуі). Сөйтіп ОЖСБ дайындықта оқушы, ата‑ана

мен мұғалім арасында тығыз байланыс орн алады

Ата‑ана оқушы мұғалім ОЖСБ

Осы үш топтың арасындағы жұмыстар жүйелі түрде орындалса ғана мұғалім

мақсатына жетіп қолданған әдіс тәсілдер тиімді болып, ОЖСБ-ға дайындаған оқушылары

жақсы нәтижеге жетеді.

.