Бір фазалы асинхронды козгалтқыштар

Бір фазалы козгалтқыштар уш фазалы желі жоқ жерде: тургын уйлердегі, кеңселердегі, конақ уйдегілерді, т.б. турлі турмыстық электркондыргыларды жургізуге пайдаланады.

Бір фазалы асинхронды козгалткыш құрылысы жа­гынан уш фазалы қозгалткынқа уқсас, айырмашылыгы статорга уш орама емес, екі орама салынады. Мунда ста­тор орамасының орындалуы әр турлі болуы мумкін. Егер тарамалы ойықты статор болса, онда орамалар ойықтарга салынады, ал айкын полюсті статорда орамалар шаргы турінде орындалады. Статордың бір фазалы орамасы орам саны әр турлі екі орамага бөлініп, кеңістікте бір-біріне қараганда геометриялық ыгысып, орналасады. Орам саны көп орама жумысшы деп, орам саны аз орама іске косушы делінеді. Іске қосу орамасы қозгалтқышты жургізу кезінде гана қосылады. Әдетте, бір фазалы электрцозгалтқыштардың роторы қысқа туйықталады.

Бір фазалы электрқозгалтқыштардың жумыс істеу принципі. Асинхронды электрқозгалтқыштың роторы статор орамасы айналмалы магнит өрісін жасаганда ғана айналысқа туседі. Ол ушін статорда екі орама болуы керек, олар кеңістікке геометриялық жагынан кейбір бурышқа ыгысқан болуы, ал бул орамалардан өткен ток бірінен бірі уакыт жагынан ыгысқан болуы тиіс.

Іс жузінде орамалардың және олар аркылы өтетін токтың ыгысуына қол жеткізу ушін жумысшы ораманы статор ойыгының 2/3, ал жургізу орамасы ойыктардың қалган 1/3 бөлігінде орналасады. Осылайша, жумысшы және жургізу орамалары кеңістікте ыгыса орналасады, ал орам санының әр турлілігі, омдық және индуктивті шашырандылық кедергілерінің шамалары бірдей болмауы автоматты турде, олар аркылы өтетін токтар арасында фазалық ыгысуга әкеледі:

 (2.141)

Бір фазалы электрқозгалтқыштың статорының орамаларында пайда болган айнымалы магнит өрісі уш фа­залы электркозгалткыштың уш фазалы статор орамасында пайда болган магнит өрісінен мөлшері жагынан гана емес, турі жагынан да айрыкша. Жалпы жагдайда, ол шеңбер емес, эллипсоидалы болгандықтан, ол бір фаза­лы асинхронды қозгалтқыштың қуаттылыгы мен ротордың бір калыпты айналуына да кері әсерін тигізеді. Жургізуші орама жумыс кезінде ажыратылып тургандықтан, жумысшы ораманың тогы узік-узік магнит өрісін тугызады, оның ротор магнит өрісімен өзара әрекеттесіп, бір фазалы қозгалтқыштардың эллипсоидалык айналатын магнит өрісін тугызады.

2.24-сурет. Бір фазалы 2.25-сурет. Бір фазалы

асинхронды қозгалтқыштың конденсаторлы асинхронды

алмастыру эквивалентті қозгалтқыштың электр

электр сұлбасы сұлбасы

Бір фазалы қозгалтқыштың эллипс бойымен айнала­тын магнит өрісі біріне-бірі қарсы аиналатын екі маг­нит өрісінен турады, оларды шамасы әр турлі реттілігі тура және кері токтарга байланысты. Кері реттегі электр кедергісі өзінің магнит агыны жиілігіне

(х₁ = 2πƒL) тура пропорцианал индуктивті құраушысы есебінен тура реттегі электр кедергісінен артық болгандықтан, кері реттегі ток және ол тугызатын магнит агынының шамасы тура ретіндегі ток пен магнит агынынан аз болады. Қозгалтқыш тура реттегі магнит агыны багытына қарай айналады. Бір фазалы қозгалтқыш білігінің айналу багытын өзгерту жумысшы немесе жургізу орамаларының қысқышын өзара ауыстырып жалгау арқылы атқарылады (орамалардың бірінің уштарын орын ауыстыру)