БІРТҰТАС ТӘРБИЕ БАҒДАРЛАМАСЫ АЯСЫНДА БИОЛОГИЯ ПӘНІН ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРМЕН ҰШТАСТЫРА ОТЫРЫП ОҚЫТУ

БІРТҰТАС ТӘРБИЕ БАҒДАРЛАМАСЫ АЯСЫНДА БИОЛОГИЯ ПӘНІН ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРМЕН ҰШТАСТЫРА ОТЫРЫП ОҚЫТУ

Базарбай Тоғжан Сағидоллақызы,

Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан облысы,

Қаратөбе ауданы, Егіндікөл ауылы,

Егіндікөл жалпы орта білім беретін мектебінің

биология пәні мұғалімі

Біздің болашағымыз - өскелең жас ұрпақ, ал ұрпақ тәрбиесі қашанда қазақ халқы үшін өзекті тақырып болып табылады. Осы орайда тәрбие мен оқыту өзара тығыз байланысты, бір-бірінен бөліп алуға болмайтын біртұтас процесс. Білім беру ұйымдарындағы тәрбие пән мазмұны, сынып сағаттары және мектептен, сыныптан тыс қосымша білім беру мазмұны арқылы жүзеге асатыны барлығымызға белгілі. Қазақстан үшін білім мазмұнын жаңарту мен ақпараттық өркениеттің талаптарына сай етіп лайықтап, жаңа педагогикалық технология мен инновациялық қызметтің әлемдік деңгейін қамтамасыз етіп, оны қазақ халқының ұлттық рухани құндылықтарымен үйлестіре отырып, тәрбиелейтін ұлттық білім жүйесін құру-бүгінгі күннің басты мәселесі.

«Біртұтас тәрбие бағдарламасы» - ұлттық, адами құндылықтарға негізделген. Бұл құжатта білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысын толыққанды жүзеге асыру үшін білім алушылардың бойында қалыптастырылуы тиіс құндылықтар мен тәрбиенің мақсаты, міндеттері айқындалады. Жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген, әлемдік озық білімді игерген саналы азаматты тәрбиелеу мақсаты көзделген бағдарламаны оқыту процесінде жаратылыстану пәндерімен соның ішінде, биология пәнімен қалай байланыстыруға болады?

Қазақ халқының табиғат қорғау дәстүрін, ұлттық ойындарын, мақал - мәтелдерін, аңыз - әңгімелерін, ұлттық ұғымдарын, киелі сандарын және ырым - тыйымдарын сабақ барысында сәйкестендіріп пайдалану оқушылардың алынған білімнің жадыларында сақталуымен қатар қазақ халқына деген сүйіспеншілігін арттырады деп есептеймін. Соның ішінде биология пәнінде өтілетін бөлімдердегі кейбір тақырыптарды ұлттық құндылықтармен төмендегідей оқу процесіне енгізіп байланыстыруға болады.

Эволюция бөліміндегі «Тіршіліктің жер бетінде пайда болуы туралы алғашқы көзқарастар» тақырыбында бірлік және ынтымақ құндылықтарын және тиімді коммуникация құзіреттілігін негізге ала отырып, сабақтың ұйымдастыру бөлімінде “Досыма тілек” тренингін ұйымдастырылады. Тренингті сабақ мазмұнымен байланыстырып, ата - бабамыздың тарихи дамуы барысындағы айналадағы құбылыстар жөніндегі дүниетаныммен оқушыларды таныстырған жөн. Яғни, ежелгі адамдар қалыпты сөйлеу дағдысы жетілмесе де, бір-бірін ұғынысу үшін үңгірге, теріге қашап белгілер салу арқылы түсініскенін, ертедегі қазақ халқы қоршаған ортаның бір - бірімен оқшау тұрған заттар мен құбылыстардың ретсіз жиынтығы емес, тұтастай байланысты бірліктегі дүние деп танығандығы туралы мысалға келтіріп айтуға болады.

Ал «Жасушалық биология» бөлімінде тәуелсіздік және отаншылдық құндылықтары мен ұлттық мүддені дамыту құзіреттілігін негізге ала отырып, «Жасуша құрамындағы бейорганикалық заттар» тақырыбын өткен кезде бейорганикалық заттарға тұз бен су жататынын және тұздардың ағза үшін маңызы зор екендігін еске саламыз. Қазақ халқы «Тұз - астың атасы» деп, тұзды нанмен қатар қастерлеген. «Шыр» етіп дүние есігін ашқан сәбиді тұзға түсіреді. Тұз денені ширатып, өскенде жара шықпауына көмектеседі. Малдың көптеген індеттерін тұзбен, тұз ерітіндісімен емдеген. «Еңбегі - еш, тұзы - сор», «Қызды сөкпе, тұзды төкпе», «Татар дәм - тұзымыз таусылмасын» сынды мақалдарының мағынасы да өте зор. Сонымен бірге осы тақырыпта су туралы «Су ішкен құдығыңа түкірме», «Су - ырыстың көзі, еңбек - кірістің көзі». «Сұмның ырымы жаман, судың шірігі жаман», т.б. тәрбиелік мәні бар суды үнемдеу жайлы мақалдарды айтуға болады.