Есту қабілеті бұзылған балаларға арналған ойын терапиясы

Қазіргі таңда инклюзивті білім беру жүйесі – әр баланың жеке ерекшелігін ескеріп, оның әлеуетін толық ашуға бағытталған маңызды әлеуметтік- педагогикалық бағыттардың бірі. Ерекше білім беру қажеттілігі бар балалардың арасында есту қабілеті бұзылған балалар ерекше топты құрайды. Есту кемшілігі баланың тілдік дамуына, қарым-қатынас жасау қабілетіне, әлеуметтік бейімделуіне және эмоциялық дамуына айтарлықтай әсер етеді.Мұндай балалардың психологиялық және танымдық дамуын қолдау үшін тиімді әдістердің бірі – ойын терапиясы. Ойын терапиясы есту қабілеті бұзылған балалардың ішкі әлемін ашуға, эмоциялық тепе-теңдігін орнатуға және қарым-қатынас дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.Есту қабілетінің бұзылуы – балада сыртқы дыбыстық ақпаратты қабылдау мен өңдеудің шектелуінен туындайтын бұзылыс. Бұл баланың сөйлеу тілі мен коммуникативтік дағдыларының дамуына тікелей әсер етеді.

Мұндай балалар көбіне:

• сөздік қордың кедейлігіне;

• сөйлеу ырғағы мен дыбыстаудағы қиындықтарға;

• есту арқылы қабылдаудың шектеулілігіне;

• эмоция мен көңіл-күйді білдірудегі тежелуге;

• әлеуметтік ортадан оқшаулануға бейім болады.

Сондықтан мұндай балалармен жүргізілетін түзету жұмысы ойын түрінде ұйымдастырылса, балада белсенділік, еркіндік, өзіне сенімділік артады.

2. Есту қабілеті бұзылған балалармен ойын терапиясын қолданудың маңызы

Ойын терапиясы – есту қабілеті бұзылған баланың сөйлеу мен ым-ишара арқылы қарым-қатынас жасау қабілетін жетілдірудің тиімді әдісі. Ол баланың өзін-өзі танып, эмоциясын білдіруге және айналасындағы адамдармен өзара әрекеттесуге көмектеседі.

Ойын терапиясының негізгі мақсаттары:

• қарым-қатынас дағдыларын дамыту (ым тілі, мимика, дене қимылы арқылы);

• эмоциялық реттелуді қалыптастыру;

• сенсорлық және моторлық дағдыларды жетілдіру;

• өзін-өзі бағалауды арттыру;

• қорқыныш пен жабықтықты жою.

3. Есту қабілеті бұзылған балаларға арналған ойын түрлері

1) Көрнекі-әрекеттік ойындар.
Бұл ойындарда суреттер, заттар, фигуралар, түстер қолданылады. Мысалы:

• «Не өзгерді?», «Түстерді тап», «Заттың көлеңкесін тап» сияқты ойындар көру зейінін дамытады.

2) Ым мен мимика арқылы ойындар.
Мысалы: «Қуанышты көрсет», «Қайғыны бейнеле», «Бұл кімнің көңіл-күйі?» – эмоциялық интеллектті дамытады.

3) Қимыл-қозғалыс ойындары.
«Айдаһар», «Кім тез?», «Қозғал да, тоқта!» – моторика мен назарды дамытуға бағытталған.

4) Музыкалық ырғақ ойындары (дыбыс тербелісі арқылы).
Тербелісті сезіну үшін барабан, қоңырау, метроном сияқты аспаптар қолданылады. Бала дыбысты естімесе де, оның тербелісін сезіп, ырғақты қозғалыспен қайталайды.

5) Қуыршақ және рөлдік ойындар.
Бала қуыршақ арқылы өз сезімін көрсетіп, оқиғаларды бейнелейді. Мысалы, «Досыммен кездестім», «Отбасым» сияқты сюжеттер арқылы қарым-қатынас моделін үйренеді.

6) Құм және су терапиясы.
Құммен, сумен ойнау – сезімдік тәжірибені кеңейтеді, эмоцияны реттейді және тыныштандырады.

Есту қабілеті бұзылған балаларға арналған ойын терапиясы – олардың психологиялық, эмоциялық және әлеуметтік дамуын қолдаудың тиімді құралы. Ойын барысында бала өз-өзіне сенімді бола бастайды, айналасындағы адамдармен қарым-қатынас жасауға талпынады, эмоцияларын еркін білдіреді.Мұндай терапия түрі инклюзивті білім берудің маңызды бөлігі болып табылады, себебі ол баланың әлеуетін ашуға, бейімделуіне және қоғамда өзін еркін сезінуіне мүмкіндік береді. Сондықтан ойын терапиясын арнайы педагогтар, логопедтер және психологтар бірлесе отырып, жүйелі түрде қолдануы қажет.