BLENDER ПРОГРАММАСЫНА СИПАТТАМА ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

BLENDER ПРОГРАММАСЫНА СИПАТТАМА ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Батырханов Канабек Ержанович, информатика пәні мұғалімі

«Қазыбек би атындағы №67 жалпы орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі, Түркістан облысы

Blender - бұл үш өлшемді компьютерлік графиканы құруға арналған кәсіби еркін және ашық бағдарламалық жасақтама, оның ішінде модельдеу, мүсіндеу, анимациялау, модельдеу, көрсету, дыбыспен бейнені өңдеу және монтаждау, «түйіндерді» қолдана отырып орналастыру (Node Compositing), сонымен қатар 2D анимацияларын құру сияқты қызметтер кіреді [3].

Қазіргі уақытта оның жылдам тұрақты дамуы мен техникалық қолдауына байланысты тегін 3D редакторлары арасында өте танымал.

Blender- бұл үш өлшемді графиканы құруға және өңдеуге арналған ақысыз бағдарламалық жасақтама. Кросс-платформа, ашық бастапқы код, қол жетімділік және функционалдылыққа байланысты пакет жаңадан бастаушылар арасында ғана емес, сонымен қатар озық 3D модельерлері арасында да танымал болды. Бағдарлама дамып келе жатқанда, ол барған сайын маңызды жобалар үшін жұмыс құралы ретінде таңдалады, бұл таңқаларлық емес. Шын мәнінде, бұл қосымша 3D графикасының жетілдірілген пакеттерінің мүмкіндіктері мен функционалдылығынан кем түспейді[4].

Бағдарлама 3D графикасымен танысуға және 3D нысандарын құру мен өңдеудің негізгі құралдарының жұмысына үлкен көмек болады, өйткені Blender кәсіби үш өлшемді редакторларда жеке-жеке кездесетін опциялар жиынтығын біріктіреді. 3D модельдерін жасау үшін әр белгілі бағдарламадан аз-аздан жиналған деп айтуға болмайды. Бірақ сонымен бірге бұл мүлдем тәуелсіз, ерекше үш өлшемді графикалық пакет, басқа қосымшаларға ұқсамайды.

Демек, Blender - үш өлшемді графиканы, визуализацияны, анимацияны, компьютерлік ойындарды және тіпті мүсіншілерді құруға және өңдеуге арналған қосымша ретінде орналастырылған. Аппараттық құралдардың маңызды ресурстарын қажет ететін өте маңызды бағдарлама. Бірақ пакет орнату файлдарын жүктеу кезеңінде алғашқы тосын сыйды ұсынады-олардың салмағы шамамен 70 Мб құрады. Бұл деңгейдегі бағдарламалық жасақтама үшін мүмкін емес. Дегенмен, әзірлеушілер бағдарламаны толық жұмыс істейтін және керемет өнімділікті көрсететін барлық қажетті функциялармен қамтамасыз ете алды.

Қосымша артықшылығы - кәсіби даму тобының арқасында пакеттің тұрақты және қарқынды дамуы жүзеге асуда. CAD-бағдарламалар (computer aided design) – жобалауға арналған жүйелік кешендер, олардың көмегімен өнеркәсіптік өнімді (жобалау, өндіріс алдындағы) дайындаудың әртүрлі кезеңдеріндегі міндеттерді автоматтандыра алады [5, 27б.].

АҚШ-та NASA ұйымы Blender және Blend Web көмегімен Кьюриосити роверінің қонуының үшінші жылдығына арналған интерактивті веб-қосымшаны ойлап тапты, кейінірек блендерге арналған Verge3D-де қайта жасалды. Қосымшада Ровер қозғалысы, камералар мен манипуляторларды басқару және миссияның белгілі оқиғалары ойнатылады. Қосымша SIGGRAPH 2015 конференциясында WebGL секциясының басында ұсынылды[6].

Ал тарихи сипаттама беретін болсақ, Blender голландиялық NEOGEO анимациялық студиясының жұмыс құралы ретінде жасалған (Neo-Geo ойын консоліне қатысы жоқ). Blender атауы Yello тобының атақты әнінен, NeoGeo өзінің шоуында қолданған Baby альбомынан шыққан.

1998 жылдың маусымында Blender авторы Тон Розендаль (Ton Roosendaal) Blender-ді одан әрі дамыту және сүйемелдеу мақсатында Not a Number (NaN) компаниясын құрды. Бағдарлама shareware қағидаты бойынша таратылды [7].

2002 жылы NaN банкротқа ұшырады. Тон Розендалдың күшімен кредиторлар Blender тарату лицензиясын GNU GPL пайдасына 100 мың еуро біржолғы төлем шартымен өзгертуге келіседі. 2002 жылдың 18 шілдесінде қажетті соманы жабу үшін демеушілік қайырымдылық жинау бағдарламасы басталды. 2002 жылдың қыркүйек айында қажетті сома жиналғаны туралы жарияланды және жақын арада бастапқы кодты және Blender-ді GPL лицензиясына ауыстыру жоспарлары туралы айтылды. 2002 жылдың 13 қазанында Blender Foundation компаниясы GNU GPL-мен лицензияланған өнімді ұсынды[7].

2002 жылдың қаңтар-ақпан айларында «NaN» өмір сүре алмайтыны және наурыз айында жабылатыны түсінікті болды. Бірақ, соған қарамастан, 2.25 нұсқасын шығару туралы шешім қабылданды. Суретшілер мен әзірлеушілер кішкентай «Пасха жұмыртқасы» ретінде шимпанзе басының 3D моделін қосуды ұйғарды. Оны Willem-Paul van Overbruggen (SLiD3) жасаған, оны Кевин Смиттің «Джей және Боб» фильміндегі орангутанның құрметіне «Suzanne» деп атаған. Маймылдың стильдендірілген басы, «Suzanne» Юта шәйнегі мен Стэнфорд қояны сияқты қарапайым сынақ модельдеріне балама болып табылады. Тек 500 элементтен тұратын төмен полигониялық модель. «Suzanne» көбінесе материалдарды, текстураларды, жарық қондырғыларын тез және қарапайым тексеру үшін, сондай-ақ күлкілі суреттер жасау үшін қолданылады. Қатысушыларды марапаттауды қамтитын ең үлкен іс-шара «Suzanne Award» деп аталды [8, 17б.].

Қазіргі уақытта Blender ашық бастапқы жоба болып табылады және Blender Foundation белсенді қолдауымен дамуда. Алғашқы бастапқы код файлдарын жасау күніне сүйене отырып, 1994 жылдан бастап 2 қаңтар Blender-дң туған күні болып саналады [8].

Қорытындылай келе, Blender бағдарламалық өнімі жаңадан бастаушылар үшін де, осы саладағы мамандар үшін де үш өлшемді модельдеу және анимация жобаларын жасау үшін өте қолайлы деп айта аламыз. Бағдарламалық жасақтаманы ақысыз негізде таратудың арқасында көптеген адамдар осы редактордағы жұмысты жеңілдету үшін өздерінің плагиндері мен аддондарын жаза алады. Әзірлеушілер осы бағдарламалық өнімді үнемі дамытып отырады және әр жаңа шығарылыммен жаңа мүмкіндіктер жасайды, қателерді түзетеді және тағы басқалар. Blender-ді әлемдік нарықтағы алыптармен сенімді түрде теңестіруге болады.

Веб-индустриядағы көптеген түрлі әдістер мен технологиялар адамдардың кейбір нәрселер туралы түсініктерін «өзгертті». Мысалы, жақын арада кейбір 3D эффектісінде көруге болатын кинофильмдерді бүгінде әртүрлі модельдеу технологияларының ажырамас бөлігіне айналды. Компьютерлік графиканың бірегей түрін бүкіл әлемде аниматорлар ғана емес, сонымен қатар кәсіби веб-суретшілер, визуалды контент жасаушылар, аниматорлар, кино және мульти-монтаждау саласындағы сарапшылар кеңінен қолданады. 3D модельдеудің түпнұсқа технологиясы ең сәтті жұмыс істейтін, жоғары сапалы және жан-жақты кәсіби бағдарламада орындалады, оны әркім өз қалауы бойынша игере алады. Бұл бағдарлама Blender деп аталады және Blender-ді тегін пайдалануға болады. Бағдарлама үнемі жетілдіріліп, дамып келеді, сонымен бірге пайдаланушыларға тегін пайдалану құқығын қалдырады [9, 7б.].

Сонымен қатар, Blender өте қарапайым «өлшемдерге» ие, бұл сізге компьютерде шектеулер мен проблемаларды сезінбестен бағдарламалық жасақтаманы орнатуға мүмкіндік береді. Бұл танымал 3D графикалық бағдарламалық жасақтама модельдеудің осы түрінің негізгі ортасы болып табылады, бұл бағдарламаның ыңғайлылығы мен қарапайымдылығымен түсіндіріледі, бірақ сонымен бірге бағдарлама ұсынатын сапалы жұмыс үшін көптеген мүмкіндіктер бар.

Мысалы атап айтқанда, Blender-дің кейбір құралдарына білікті механизмдер жатады [10, 13б.]:

- Жұмсақ денелер динамикасы;

- Сызықты емес бейне және аудио орнатудың негізгі функциялары;

- Камера мен нысандарды бақылау;

- Көптеген анимациялық құралдар;

- Натуралистік текстураларды жасауға мүмкіндік беретін ерекше бөлшектер жүйесі;

- Хромакеймен (Chromakey) жұмыс немесе екі немесе одан да көп суреттерді біріктіру технологиясы және т.б.;

Мұның бәрі әртүрлі іс-шараларда мақтанышпен таныстыруға, сондай-ақ үлкен «нарыққа» шығаруға болатын шедевр-туындылар, толық метражды таспалар мен жобаларды жасауға мүмкіндік беретін үлкен жүйенің бір бөлігі ғана. Өз кезегінде, бағдарламамен жұмыс жасау тұлғалық және кәсіптік дамуға, жаңа нәрселерді үйренуге және, әрине, олардың дамуын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін нағыз рахаттану мен қызықты іс-әрекетке айналады.

Ертеректе білім берудің барысында компьютерлік графика кеңінен қолданылмады және қазіргі кездегідей тиімді болмады. Компьютерлік графика туралы алғашқы қағидалар 1950 жылдары дисплей құралы ретінде компьютерден суретті шығару үшін дисплейді пайдалану болды. Яғни, Whirlwind-I машинасының Массачусетс технологиялық университетіндегі визуалды және графикалық Ақпарат компьютерлік графиканың жарыққа шығуы тек 1960 жылдары және оған қоса «компьютерлік графика» термині пайда болуымен байланысты болды [11].

Blender он жылдан астам уақыт бойы инди студиялары мен шағын командалардың сүйікті құралы болып қала береді. Және бұл таңқаларлық емес, өйткені Blender- бұл тегін ашық, оның мүмкіндіктері әсерлі. Сонымен қатар, Blender үнемі жаңартылып отырады, технологияның өзектілігін сақтайды және жоғары сапалы визуализацияларды жасауға мүмкіндік береді. Тағы бір пакет «Autodesk Maya», тегін болмаса да, өнеркәсіптік стандартқа айналды. Осы онжылдықта шығарылған ойын және кино әлеміндегі кез-келген блокбастерде Maya-да (немесе оның 3ds Max аналогында) жасалған визуалды эффекттер, анимациялар және үш өлшемді ресурстар бар. «Блендер» немесе «Майяны» естігенде, адамдар автоматты түрде графика немесе анимация туралы ойлайды. Бірақ көптеген адамдар бұл бағдарламалардың мүмкіндіктері осы міндеттерден асып түсетінін білмейді.

Blender және Mayaның басқа да көптеген ерекшеліктері мен артықшылықтары бар, мысалы: 3D модельдерін жасаудың толық циклі (ойын жиынтықтары); көрнекі бейнелерді жасау; толыққанды көріністер мен орталарды құрастыру; бүкіл көріністі көрсету(үш өлшемді модельден кескін алу); қолданыстағы мүмкіндіктерді кеңейтетін толықтыруларды қолдау. Екі пакеттің барлық қызметтері мен мүмкіндіктерін ескере отырып, Blender мен Maya тек графика мен анимацияда ғана емес, жетекші орынға ие болғандығы таңқаларлық емес. UNITY-ге жіксіз импорт. Үшінші тарап жобасының файлдарын оларды басқа қосымшаларда пайдалану үшін түрлендіру қажеттілігі ұзақ процесс болып табылады [12].

Сонымен қатар, үйлесімділікке кепілдік беретін бағдарламалар болса да, ол қателіктермен байланысты болуы мүмкін. Бірақ Blender және Maya-дан unity-ге файлдардың жергілікті импорты өте қарапайым. Blender-ден Unity-ге ресурстарды импорттау үшін Unity мәзір жолағындағы Assets > Import New Asset мәзірін таңдаңыз, содан кейін файлды тауып ашыңыз. Maya файлдарын Unity-ге импорттау үшін Unity мәзір жолағындағы Assets > Import New Asset мәзірін таңдап алған дұрыс, содан кейін кеңейтімі бар Maya файлын тауып ашылады [13].

Әрине, тегін анықтама бағдарламасы коммерциялық өнім жүзеге асыратын барлық функцияларды қамтуы мүмкін емес. Дегенмен, GanttProject тіпті ең үлкен жобаларды басқару үшін жеткілікті мүмкіндіктерге ие. Жүйенің негізгі құралы - Гант диаграммалары жобаның негізгі кезеңдерін тез анықтауға және тапсырмалардың өзара байланысты екенін көруге көмектеседі. Тапсырмалардың өзара байланысына автоматты түрде тексерілетін шектеулер қоюға болады, мысалы, көрсетілген тапсырма әрқашан белгілі бір алдыңғы тапсырма аяқталғаннан кейін басталады.

Сонымен, Blender-үш өлшемді кескіндер мен анимациялар жасауға арналған қуатты құрал. Бағдарлама толығымен тегін және оны 3D Studio немесе Maya сияқты басқа ұқсас өнімдерден ерекшелендіреді.

Blender сізге үш өлшемді көріністердің барлық түрлерін модельдеуге, көрсетуге, жарықтандыруға, текстуралауға және кейінгі өндіруге мүмкіндік береді. Жетілдірілген бағдарлама интерфейсі қарапайым функцияларды, NURBS қисықтарын және т. б. қоса алғанда, көптеген құралдармен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Blender 3D Studio, Autodesk FBX, Collada, Wavefront және Stl сияқты бағдарламалардың көптеген форматтары мен стандарттарын қолдайды[12].

Мүмкін, бағдарламаның негізгі кемшіліктері оның күрделілігін қамтуы керек, бұл бағдарламаны дамытуды оңай емес етеді. Дегенмен, Blender-де үлкен пайдаланушылар қауымдастығы, интернеттегі оқулықтар мен мысалдардың шексіз саны бар. Бағдарламаны кәсіби студиялар қолданады, оны тіпті видео ойындар мен фильмдер жасау үшін де қолданады.

Бағдарламаның әр жаңа нұсқасы сіздің туындыларыңызбен жұмыс істеуге арналған жаңа құралдар мен утилиталармен толықтырылады - ток тренажері, көрсетуге арналған арнайы сүзгілер, толықтай реттелетін физикалық Қозғалтқыштар мен жану жүйелері - осының бәрі Blender-ді көп мақсатты және толық функционалды құралға айналдырады.

Демек, BLENDER - үш өлшемді модельдеуге, анимацияға, рендерингке, композиттеуге және бірнеше бейнені өңдеуге арналған ашық бастапқы бағдарламалық тиімді өнім болып табылады. 3D модельдеу - өз ерекшеліктері бар күрделі, көп сатылы, көп қырлы процесс. Нәтижесінде үш өлшемді графика мен анимацияны құруға арналған орталар күрделі интерфейске ие. Blender-бұл ерекшелік емес, сонымен қатар Бағдарлама терезесі орындалатын тапсырмалар мен пайдаланушының қалауына байланысты реттеледі. Blender - де әдеттегі пернелермен қатар Numpad белсенді қолданылады – пернетақтаның оң жағындағы сандық блок. Егер ол болмаса, параметрлерді өзгертуге немесе интерфейстегі түймелерді пайдалануға болады. Дегенмен, сандық блоктың болуы өте ыңғайлы.

Қорытындылай келе, Blender бағдарламалық өнімі жаңадан бастаушылар үшін де, осы саладағы мамандар үшін де үш өлшемді модельдеу және анимация жобаларын жасау үшін өте қолайлы деп айта аламыз. Blender-ді әлемдік нарықтағы алыптармен сенімді түрде теңестіруге болады.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1.Новости: Blender - 3d модели, рендеры, уроки и текстуры. URL: http://blender-3d.ru (дата обращения: 11.05.2018);

2.Монахов М. Ю., Солодов С. Л., Монахова Г. Е. Учимся проектировать на компьютере: Практикум. М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2006. 172 с.

3.Кронистер Дж. Blender Basics. Учебное пособие. /Пер. с англ.: Ю.Азовцев, Ю.Корбут: – М., 2011. (Дата обращения: 19.02.2022). URL: http://b3d.mezon.ru/index.php/Blender_Basics_3-rd_edition.

4.Joaquin Herrera Goas. Getting started with Blender Учебное пособие. URL: https: //www. blendernetwork. org/ioaquin-herrera- goas (дата обращения: 02.06.2018);

5.Боryславский А.А. Программно-методический комплекс J\b 6. Школьная система автоматизированного проектирования. Пособие для учителя // Москва, КУДИЦ, 1995 г.