«Буллинг: мәселесі және оны шешу жолдары»

Ата-аналар жиналысының жоспары
Тақырыбы: «Буллинг: мәселесі және оны шешу жолдары»

Мақсаты:

• Ата-аналарды буллингтің негізгі белгілері, салдары және алдын алу жолдарымен таныстыру.

• Мектеп пен ата-аналардың буллингтің алдын алудағы бірлескен рөлін талқылау.

• Ата-аналарға балаларын эмоционалдық қолдаудың маңыздылығын түсіндіру.

Жиналыс жоспары:

1. Кіріспе (5-10 минут)

• Ата-аналарды қарсы алу және жиналыстың тақырыбын жариялау.

• Жиналыстың мақсаты мен маңыздылығын түсіндіру.

• Қатысушылардың назарын буллинг мәселесінің өзектілігіне аудару (статистика, мысалдар келтіру).

2. Негізгі бөлім (30-40 минут)

2.1. Буллинг дегеніміз не?

• Буллингтің анықтамасы және түрлері (физикалық, вербалды, әлеуметтік, кибербуллинг).

• Буллингтің негізгі белгілері: агрессордың, құрбанының және куәгерлердің мінез-құлқы.

Буллинг дегеніміз не?

Буллинг – бұл жеке тұлғаға немесе топқа жүйелі түрде психологиялық, физикалық немесе әлеуметтік тұрғыдан қысым көрсету, қорқыту, кемсіту әрекеттері. Буллинг жиі мектептерде, жұмыс орындарында, интернетте және басқа да әлеуметтік ортада кездеседі. Оның негізгі мақсаты – құрбанының өзін-өзі бағалауын төмендету, эмоциялық немесе физикалық зиян келтіру.

Буллингтің түрлері

Буллинг әртүрлі формада көрініс табуы мүмкін:

1. Физикалық буллинг:

   • Денеге тікелей күш қолдану (ұрлау, итеру, ұру).

   • Құрбанының жеке заттарын бүлдіру немесе тартып алу.

2. Вербалды буллинг:

   • Қорқыту, балағаттау, келемеждеу, мазақтау.

   • Жәбірленушінің кемшіліктерін, сырт келбетін немесе басқа жеке қасиеттерін сынға алу.

3. Әлеуметтік буллинг:

   • Құрбанының әлеуметтік ортадан шеттетіліп, оқшаулануына әкелетін әрекеттер (сыныптағыларға «онымен сөйлеспеңдер» деп айту).

   • Топтық іс-шараларға немесе қарым-қатынастарға қасақана қоспау.

4. Кибербуллинг:

   • Интернет арқылы адамның намысына тиетін сөздер айту, ар-намысын таптайтын пікірлер жазу.

   • Әлеуметтік желілерде жалған ақпарат тарату, фотосуреттер мен бейнематериалдарды жағымсыз мақсатта қолдану.

Буллингтің негізгі белгілері

Агрессордың мінез-құлқы:

• Өзгелерді үнемі төмендетіп, өзін үстем көрсетуге тырысады.

• Басқаларды бақылау және билік жүргізу қажеттілігін сезінеді.

• Әдетте өз қателіктерін мойындамай, жауапкершілікті басқаларға артады.

• Топ алдында өзін қорғау үшін басқа адамдарды қорқытып, мазақ етеді.

Құрбанының мінез-құлқы:

• Қоғамдық ортада мазасыздық немесе қорқыныш сезімі байқалады.

• Сөйлеуден, сабаққа немесе іс-шараларға қатысудан бас тартады.

• Эмоционалдық тұрақсыздық: жылауықтық, жалғыздықты қалау.

• Өзіне деген сенімділіктің төмендеуі және өзін-өзі бағалаудың нашарлауы.

Куәгерлердің мінез-құлқы:

• Кейбірі буллингке араласпауға тырысады, себебі қорқады.

• Басқалары агрессорға қосылып, құрбанды мазақ етеді (топтық буллинг).

• Кейбір куәгерлер құрбанына жанашырлық танытып, көмек көрсетуге тырысады.

Буллингтің әрбір түрі жеке тұлғаның эмоциялық, психологиялық және физикалық денсаулығына кері әсерін тигізеді. Сондықтан бұл мәселеге уақытылы назар аударып, тиісті шаралар қолдану өте маңызды.

2.2. Буллингтің салдары

• Баланың психологиялық және эмоционалдық денсаулығына әсері.

• Оқу үлгеріміне, әлеуметтік ортаға және отбасылық қарым-қатынасқа ықпалы.

2.3. Буллингтің алдын алу жолдары

• Ата-аналардың рөлі:

  • Баламен ашық сөйлесу және оның жағдайына қызығушылық таныту.

  • Баланың өз-өзіне деген сенімділігін арттыру.

• Мектеп пен отбасының өзара әрекеттесуі:

  • Мектеп психологымен байланыс орнату.

  • Жанжалдарды шешуде мектептің ұсынатын құралдары туралы ақпарат беру.

• Практикалық кеңестер:

  • Балаларға құрдастарымен дұрыс қарым-қатынас орнатуға көмектесу.

  • Кибербуллингке жол бермеу үшін интернет қауіпсіздігіне мән беру.

3. Практикалық бөлім (20 минут)

3.1. Жағдайды талдау

Жағдайды талдау: Буллингке қатысты мысалдар және шешу жолдары

Буллингтің нақты жағдайларын талдау ата-аналарға мәселенің қаншалықты күрделі екенін түсінуге көмектеседі және оны шешу үшін практикалық қадамдарды талқылауға мүмкіндік береді. Міне, осындай талқылауға арналған мысалдар мен шешу жолдары:

Мысал 1: Вербалды буллинг

Жағдай:
6-сынып оқушысы үнемі сыныптастарының келбетіне байланысты жағымсыз пікірлер естиді. Мысалы: «Сенің киімдерің ескірген», «Мынау сен сияқты ақылы жоқ адамның қолынан келеді» деген сөздер айтылады. Оқушы бұл туралы ата-анасына айтуға қорқады, бірақ үйде жылап, мазасызданады.

Талқылау сұрақтары ата-аналарға:

• Бұл жағдайда сіздің балаңыз сізге ашылып, жағдайды түсіндіруі үшін не істеу керек?

• Сыныптағы мұғалімге немесе мектеп әкімшілігіне жүгіну қажет пе?

• Балаңызды қолдау үшін қандай сөздер айтуға болады?

Шешу жолдары:

1. Ата-аналарға:

   • Балаңыздың ішкі сезімдерін тыңдап, оны түсінуге тырысыңыз.

   • «Сен ешқашан жалғыз емессің, біз әрқашан көмектесеміз» деген сөздермен қолдау білдіріңіз.

2. Мектепке:

   • Мұғаліммен немесе мектеп психологымен байланысып, буллинг туралы хабарлау.

   • Буллинг жасаған балалармен жеке сөйлесу ұйымдастыру.

Мысал 2: Физикалық буллинг

Жағдай:
5-сынып оқушысы мектепте физикалық күш көрсетуге бірнеше рет тап болады. Кейбір сыныптастары үзіліс кезінде оны итеріп, құрал-жабдықтары мен басқа да заттарын тартып алады. Бұл жағдай балада мектепке баруға деген қорқыныш тудырады.

Талқылау сұрақтары ата-аналарға:

• Балаңыздың денсаулығын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қандай әрекеттер жасайсыз?

• Сыныптастарымен, олардың ата-аналарымен немесе мектеп басшылығымен қалай сөйлесуге болады?

• Балаңызды өз шекараларын қорғауға қалай үйретуге болады?

Шешу жолдары:

1. Ата-аналарға:

   • Баланың сезімдерін мойындап, оған буллингтің орынсыз екенін түсіндіріңіз.

   • Мектеп әкімшілігіне оқиға туралы дереу хабарлаңыз.

2. Мектепке:

   • Физикалық агрессияны болдырмау үшін сынып ішінде тәртіпті қадағалау күшейтілуі қажет.

   • Агрессор балалардың ата-аналарын шақырып, мәселені шешуге бірге атсалысу.

Мысал 3: Кибербуллинг

Жағдай:
7-сынып оқушысы әлеуметтік желілерде 1 ай көлемінде қорлайтын пікірлер мен фотосуреттер алады. Бұл жағдай оның өзін-өзі бағалауына және эмоционалдық денсаулығына теріс әсер етеді.

Талқылау сұрақтары ата-аналарға:

• Балаңыздың интернет қауіпсіздігін қалай қамтамасыз етесіз?

• Мұндай жағдайда сіздің алғашқы әрекетіңіз қандай болады?

• Балаңыздың психологиялық саулығын қалай сақтауға болады?

Шешу жолдары:

1. Ата-аналарға:

   • Балаңыздың әлеуметтік желілердегі белсенділігін қадағалап, оның кіммен араласатынын бақылаңыз.

   • Қорлайтын пікірлер мен материалдарды скриншоттап, кибербуллингке қарсы шара қолдану үшін мектеп әкімшілігі мен құқық қорғау органдарына хабарласыңыз.

2. Мектепке:

   • Кибербуллингтің алдын алу бойынша семинарлар мен тренингтер ұйымдастыру.

   • Оқушыларға интернетті қауіпсіз пайдалану бойынша арнайы сабақтар өткізу.

3.2. Психологтың кеңестері

Психологтың кеңестері: Буллингке қарсы өзін-өзі қорғау әдістері және балаға қолдау көрсету

Буллингке қарсы әрекеттер жасау және балаларға эмоционалдық қолдау көрсету үшін психологтың ұсыныстары төмендегідей:

1. Өзін-өзі қорғау әдістері

1.1. Эмоцияларды басқару

• Баланы өз эмоцияларын тануға және оларды дұрыс арнаға бағыттауға үйретіңіз. Мысалы, тыныс алу жаттығуларын орындау немесе қиын жағдайда өз-өзін тыныштандыру әдістерін қолдану.

• Стресстік жағдайда сабыр сақтауды және агрессорға қатты жауап қайтармауды үйрету маңызды.

1.2. «Мен-хабарламаларын» қолдану

• Балаларға «Сен дұрыс емес жасайсың» деп айтудың орнына, «Менің көңілімді қалдырады, себебі...» деген сияқты өз сезімдерін білдіруді үйретіңіз. Бұл жанжалдың ушығуын азайтады.

1.3. Дене тілі және қарым-қатынас

• Балаға денесін сенімді ұстауды, көзбен тура қарап, дауысын анық әрі сабырлы шығарып сөйлесуді үйрету.

• Қорқып тұрғандай көрінбеу, өзін-өзі қорғауға дайын екенін көрсету маңызды.

1.4. Агрессорға қарсы әрекет ету

• Агрессорға жәбірленуші болмау үшін бала нақты, қысқа және сабырлы жауап беруі керек. Мысалы:

  • «Сенің сөзің мені мазаламайды».

  • «Бұл дұрыс емес, бұлай жасауға болмайды».

1.5. Көмек сұрау

• Балаға мұғалімге, мектеп психологына немесе ата-анасына көмек сұраудан ұялмау керек екенін түсіндіріңіз.

2. Ата-аналарға балаға қолдау көрсету бойынша кеңестер

2.1. Ашық қарым-қатынас

• Балаңызбен үнемі ашық сөйлесіп, оның мектептегі жағдайлары туралы сұрап тұрыңыз. «Күнің қалай өтті?» деген қарапайым сұрақ маңызды әңгімеге жол аша алады.

2.2. Эмоциялық қолдау

• Балаңызға оның сезімдерін мойындайтыныңызды көрсетіңіз: «Сені жақсы түсінемін, бұл қиын болуы мүмкін».

• Бала өзін жалғыз емес, қорғалған сезінуі үшін әрдайым жанында болатыныңызды білдіріңіз.

2.3. Жағдайды бірге талқылау

• Балаңызбен бірге буллинг жағдайын талқылаңыз. Ол неге орын алғанын және оны болдырмау үшін не істеу керектігін анықтауға тырысыңыз.

• Қарсы әрекеттерді ойлап табуға балаңыздың өзіне мүмкіндік беріңіз.

2.4. Өз-өзіне сенімділікті арттыру

• Баланың жетістіктерін атап өтіп, оның өз күшіне сенімділігін арттырыңыз. Бұл оның агрессорларға төтеп беруіне көмектеседі.

• Әлеуметтік дағдыларды дамытуға арналған үйірмелерге немесе топтық сабақтарға қатыстыруды ұсыныңыз.

2.5. Интернет қауіпсіздігі

• Кибербуллингтен қорғау үшін баланың әлеуметтік желілердегі әрекеттерін бақылаңыз. Оған жеке мәліметтерді жарияламауды және бейтаныс адамдармен сөйлеспеуді түсіндіріңіз.

3. Мектептегі қолдау жүйесін пайдалану

• Мұғалімдермен және мектеп психологымен байланыста болыңыз.

• Балаңызды мектептегі буллингке қарсы бағдарламаларға немесе тренингтерге қатысуға шақырыңыз.

Қорытынды:

Психологтың кеңестері ата-аналарға балаларын қолдау мен буллингке қарсы тұрудың тиімді әдістерін түсіндіреді. Бастысы – баламен тығыз қарым-қатынас орнату, сенім арту және эмоционалдық қолдау көрсету. Буллингке қарсы тұру тек баланың ғана емес, ата-ананың, мұғалімнің және мектеп қоғамдастығының ортақ міндеті екенін ұмытпаңыз.

4. Қорытынды бөлім (10 минут)

• Жиналыс барысында айтылған негізгі тұжырымдарды қорытындылау.

• Ата-аналардың сұрақтарына жауап беру.

• Буллингтің алдын алу бойынша ұсыныстарды жазбаша түрде тарату (памятка).

5. Үйге тапсырма (міндетті емес)

• Ата-аналарға баламен буллинг тақырыбында сөйлесуге кеңес беру.

• Өз балаларымен қарым-қатынасты жақсарту үшін қандай қадамдар жасауға болатыны туралы ойлануды ұсыну.

Жиналыс үшін қажетті материалдар:

• Презентация (буллингтің түрлері, статистика, алдын алу әдістері).

• Брошюралар немесе жадынамалар (ата-аналарға арналған кеңестер).

• Психолог немесе мектеп әкімшілігінің қатысуы.

Бұл жоспар ата-аналарға буллинг мәселесін түсініп, оны шешу жолдарын табуға көмектеседі.