Материалдар / d-элементтері

d-элементтері

Материал туралы қысқаша түсінік

Тәжірибе алмасу бағытында салып отырмын

Мурзагалиева Гулжиян Утебаевна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

22 Желтоқсан 2017

1541

1 рет жүктелген

Химия Ашық сабақ 10 сынып

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Тақырыбы: d-элементтерге жалпы сипаттама.Мыс,мырыш,хромның физикалық ,химиялық қасиеттері және биологиялық ролі.

Мақсаты: а) d-элементтердің құрылысы мен қасиеттерінің ерекшеліктері туралы, осы заттарды алу мен қолдану туралы білімді жүйелеу және тереңдету;ә) жеке тұлғаның түсінуін, ынтасын,ойлау,есте сақтау қабілетін дамыту;б) білімділікке, ұқыптылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа материалды меңгерту

Сабақтың әдісі: СТО технологияларының стратегиялары

Пән аралық байланыс: тарих, биология, география

Сабақтың көрнекілігі: химиялық элементтердің Д.И.Менделеев жасаған периодтық жүйесі, ребус, анаграмма,

Сабақтың кезеңдері:

І. Бағыттау ұйымдастыру кезеңі

І.Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу. Тақырып пен мақсатын айту.

2.Психологиялық тренинг

ІІ.Қызығушылықты ояту. «Барлық істің басшысы білім мен ұғым»

1.Анаграмма, ребус

2.Венн диаграммасы: негізгі және қосымша топшаларының негізгі ерекшеліктері

ІІІ.Мағынаны тану . «Іздесең- табасың, талаптансаң – жетесің, зейін – салсаң ұғасың»

1.Топ:мыс

2.Топ-мырыш

3.Топ-хром

ХЭПЖО

Табиғатта кездесуі

Физикалық қасиеттер

Химиялық қасиеттері

Биологиялық рөлі

ІҮ.Толғаныс:«Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір»

1.Эстафеталық жарыс:№5-жаттығу,

2.Есептер шығару:№6,,7

Ү.Үйге тапсырма беру.

ҮІ. Сабақты қорыту

1.Не үйрендік?

2.Бағалау

ҮІІ.Рефлексия

Сабақтың барысы:І. Бағыттау ұйымдастыру кезеңі

Мақсаты: оқушыларды сабақта жұмыстануға әзірлеу, зейінін сабаққа аудару.

Психологиялық тренинг:- көздерімізді жұмып, кемпірқосақтың үстінде отырғанымызда жылы жаңбыр жауып кеткенін елестетейік 3 рет таза ауа жұтып, көздерімізді ашайық. Енді жақсы көңіл-күймен жұмысқа кірісейік.

ІІ.Қызығушылықты ояту. «Барлық істің басшысы білім мен ұғым»

1.Анаграмма:Жазылуым бойынша оқысаң-элементпін, керісінше оқысаң – өткізгішпін. Ойландаршы ,сонда мен кіммін? Мыс-сым

2. Венн диаграммасы: негізгі және қосымша топша элементтерінің басты ерекшеліктері мен айырмашылықтарын салыстырыңыздар

Негізгі топша	Қосымша топша
s- және р элементтері	d- элементтері
Сыртқы энергетикалық деңгейінде 1s немесе 2s( І,ІІ топтар) немесе 1p (s²p¹)(ІІІ топ)	Электрондық қауыздарында ( n-1) d-деңгейше электрондармен толтырылады
Тұрақты тотығу дәрежелері +1,+2,+3	Тотығу дәрежелері өскен сайын негіздіктен екідайлық арқылы қышқылдыққа қарай өзгереді
s-элементтер – металдардың типтік өкілдері	Валенттік электрондар санының көп болуына орай өзара көптеген химиялық байланыстар түзіп, кристалдық тор құрайды. Ауыспалы элементтер.
р- элементтердің металдық қасиеттері әлсіз	Ең берік, қиын балқитын металл
Топта: ядро зарядының өсуіне және иондану энергиясының кемуіне орай металдық қасиеттері артады	Кешенді қосылыстар түзеді
s- элементтер оттекпен негіздік сипаты бар оксидтер түзеді,сумен гидроксидтер-негіздер түзеді.	Организмдердің тіршілігінде рөлі ерекше

ІІІ.Мағынаны тану . «Іздесең- табасың, талаптансаң – жетесің, зейін – салсаң ұғасың»

Химиялық элементтің таңбасы	Сu	Zn	Cr
ПЖО	ІБ	ІІБ	ҮІБ
Атом құрамы және құрылысы	²⁹Сu 29р, 35 n 29е +29) 2е8е18е1е	³⁰Zn30р,35 n 30е +30) 2е8е18е2е	²⁴Cr24р,28 n 24е +24) 2е8е13е1е
Электрондық формуласы	1s²2s²2р⁶3s²3р⁶3d¹⁰4 s¹	1s²2s²2р⁶3s²3р⁶3d¹⁰4s²	1s²2s²2р⁶3s²3р⁶3d⁵4 s¹
Тотығу дәрежесі	+1;+2;+3	+2	+2;+3;+6
Табиғатта кездесуі	0,01 %, саф күйінде, қосылыстар түрінде, минералдар СuҒеS₂,Cu₂S,CuCO₃∙ Cu(OH)₂	0.001% ZnS,ZnO,ZnCO₃	0.03% FeCr₂O_4, Cr₂O₃
Алынуы	Пирометаллургиялық 2Cu₂S+3О₂→ 2 Cu₂О+2 SО₂ 2 Cu₂О+ Cu₂S→ 6С u +S О₂ 2)гидрометаллургиялық CuО+Н₂ S О₄→ Cu S О₄+Н₂О С uS О₄+Ғе → Ғе S О₄+Cu	2ZnS+3О₂→2 ZnО+2 SО₂ ZnО+ C→ZnO+CО ZnО+Н₂ S О₄→ZnS О₄+Н₂О ZnS О₄+2H₂O → Zn +2H ₂ SO₄+O₂	1~Алюмотермия Cr₂O₃+АІ→ АІ₂O₃+ Cr FeO∙ Cr₂O₃ +4C→2Cr+Fe+4CO
Физикалық қасиеттері	Ақшыл-қызғылт түсті,жұмсақ,созылғыш,балқу температурасы1083⁰С,тығыздығы 8,9 г/см³, электр тоғын жақсы өткізеді.	Көкшіл ақ түсті металдық жылтыры бар,қаттылығы орташа,тығыздығы 7,13г/см³, кәдімгі температурада морт сынғыш,балқу температурасы 419,4⁰С, қайнау температурасы 905,7⁰С	Күмістей ақ, жылтыр,ең қатты, тығыздығы 7,2 г/см³, балқу температурасы 1885⁰С, электр және жылу өткізгіштігі төмен.
Химиялық қасиеттері	Жайзаттармен әрекеттесуі: ∕ СІ₂ CuCI₂ Cu+ О₂ → 2 CuO ∕ S CuS Күрделі заттармен әрекеттесуі: Cu+2H₂SO₄()→ Cu SO₄+SO₂↑+2H₂O Cu+4HNO₃()→ 3Cu(NO₃)₂+2NO₂↑+ +2H₂O Cu+8HNO₃()→ 3Cu(NO₃)₂+2NO↑ +2H₂O 2Cu+4HCI+O₂═2CuCI₂+ 2H₂O Cu+2AgNO₃═3Cu(NO₃)₂ +2Ag	Жайзаттармен әрекеттесуі: ∕ СІ_{2 →} ZnCI₂ Zn+ О₂ → 2 ZnO ∕ S → ZnS Күрделі заттармен әрекеттесуі: Zn+ H₂O═ ZnO+H₂↑ Zn+2HCI═ ZnCI₂ + H₂↑ Zn+2NaOH═ Na₂ZnO₂+ H₂↑ Zn+2NaOH+2H₂O═ Na₂[Zn(OH)₄]+ H₂↑	Жоғары t 4Cr +3O₂═2Cr₂O₃ 2Cr+3CI₂═2CrCI₃ Қыздырылған хором су буымен: 2Cr+3H₂O═ Cr₂O₃+ 3H₂↑ N₂ 2CrN ∕ ═ 2Сr + 3 S Cr₂S₃ 2Cr+3H₂SO₄()→Cr ₂(SO₄)₃+3H₂↑ Қыздырған кезде –қабықша бұзылады да реакция жүреді.
Биолгиялық рөлі	Өсімдіктерге қажет,ол фотосинтез процесіне қатысады және азотты сіңіруіне әсер етеді.Ұлулардың қанының көк түсті болуы, қанда мыстың болуын көрсетеді.Жануарда,адамда ағзасында мыс қан түзу процесіне, тотығу процесін күшейтетін ферменттердің құрамына кіреді, көмірсу алмасуын, гемоглобин және майлар синтезін, дәрумендердің түзілуін қамтамасыз етеді.Егер адам ағзасына мыс жетіспесе, қаназдық ауруы пайда болады, ал өсімдіктерге жетіспесе, олардың дамуы және жеміс беруі нашарлайды.	Адам ағзасында жетіспесе иіс және дәм сезуі толық өзгереді.Топырақта мырыш жетіспесе , өсімдіктің өсуі баяулайды.	Хром- өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларының құрамында болатын- биогендік элемент. Жануарларда майдың,ақуыздың,көмірсудың алмасуына қатысады.Тамақтың, қанның құрамында хромның мөлшерінің азаюы,бойының өсуін баяулатады және қанның құрамындағы холестериннің көбеюіне әкеледі.Адам ағзасына хромның (ҮІ) қосылыстары әр түрлі аурулар, соның ішінде ісік ауруларын тудырады.

ІҮ.Толғаныс:«Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір»

№5.

СиО →Си→СиСІ₂→Си(ОН)₂→СиSO₄
СиСІ₂→ Си→CuO→Cu(NO₃)₂→Си(ОН)₂

//№7.

Бер: m ( Cu+CuO)-40г

m (H₂O)-6г x 6

Т/к w Cu,CuO-? CuO + H₂═ Cu+ H₂O

80 18

X ═26.66

26.6 mCu ═40-26.66═13.4

W═ ─ ═67.5%

13.4

W═ ─ ═33.5%

Ү. Сабақты қорытындылау:

Осы тақырып бойынша не үйрендіңдер?Оқушылардың жауаптары тыңдалып қорытынды жасалады.

Оқушыларды бағалау: сабаққа қатысуына қарай бағаланады.

ҮІ.Үйге тапсырма беру.§7.1,7.2,7.3

ҮІІ.Рефлексия

Тақырып бойынша қандай қасиеттері қиын болды?

Өздеріңізді қалай бағалар едіңдер?

Тақырыбы: Ішкі секреция бездері,

Мақсаты: а) ішкі және сыртқы секреция бездерінің маңызы,гормондар және олардың атқаратын қызметі, олардың әсерінен туындайтын аурулар түрімен таныстыру; ә) биологиялық терминдер арқылы ой өрістерін дамыту; б) ізденімпаздыққа,жауапкершілікке, адамгершілікке тәрбиелеу.Өз пікірлерін еркін жеткізуге мүмкіндік туғызу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Оқыту технологиясы; СТО, В.Шаталовтың тірек-сигналдық жүйесі.

Құрал жабдықтар: компьютер,оқулық, дәптер, слайдтар,флиппчарт

Пәнаралық байланыс: орыс әдебиеті

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгелдеу,психологиялық ахуал туғызу.

ІІ.Үй жұмысын тексеру. «Тіліңмен жүгірме,біліміңмен жүгір»

«Ерсілі қарсылы сұрақтар».

1.Ұлпа деген не?

2.Ұлпа неше топқа бөлінеді?

3.Эпителий ұлпасына тән қасиеттерді атаңыз?

4.Сүйек,шеміршек,сіңір,майлар,лимфа,қан қандай ұлпаға жатады?

5.Жіңішке және қалың миофиламенттерді қай ақуыз құрайды?

6.Бұлшықет ұлпасының қанша тобы бар,олар қалай аталады?

7.Тығыз және борпылдақ талшықты ұлпа қай жерде орналасқан?

8.Ұлпаны зерттейтін ғылым қандай?

9.Нейрон бұл-

10.Жүйке жасушасының құрылысы қандай?

ІІІ.Жаңа тақырыпты меңгеру. «Сіз бізді білесіз бе?»( танысу ойыны)

Без-биологиялық пәрменділігі жоғары қосылыстар,қанның ағымымен ішкі мүшелерге және мүшелер жүйелеріне келіп олардың жұмысына әсер етеді.Без сыртқы,ішкі және аралас болып бөлінеді.Сыртқы секреция бездерінің сөл бөлетін өзектері бар: дененің бетіне бөлінуі- жас,тер,май,сүт,жыныс және ағзаға бөлінуі-сілекей,қарын,ұйқы,бауыр,ішек болып бөлінеді.Ішкі сереция бездерінің сөл бөлетін арнайы өзектері жоқ сондықтан қанға бөледі.Гипофиз,бүйрек үсті безі,қалқанша,ұйқы безіболып бөлінеді.Ішкі секреция бездерінің жұмысы жүйкелік және гуморольдық жолмен реттеледі.Жүйкелік реттелу рефлекс арқылы жүзеге асады,ішкі секреция бездерінің орталығы аралық мидағы гипоталамус реттейді.Гуморольдық реттелу гормондар арқылы жүзеге асады.Гормондардың құрамы: нәруыздан,стереоидтардан,май қышқылдарынан және амидерден тұрады.Гипоталамус гипофизбен тығыз байланысты.Гипоталамус эндокриндік бездердің «композиторы»болып табылады,ал гипофиз эндокриндік жүйенің дирижері.

Топпен жұмыс: мәтінмен танысып постер құру

Бірінші топ - «Гипофиз»

Екінші топ – «Бүйрек үсті безі»

ІҮ.«Танымыңызды таңытыңыз»- оқушылардың жауаптарын толықтыру.

Цирк ойыншысы Чарлз Стартонның бойы- 1м болса,нидерландық әйел Полин Матрерстің 19 жастағы бойы- 60 см болды.Султан Кесеннің бойы 251 см, 2009 жылы Гиннестің рекордтар кітабына енген.Оның алақаны – 28,5см,табаны-36,6см.Қазіргі уақытта Түркияда тұрады.Ал украиндық Леонид Стадниктің бойы 257 см.

Орыс тілі,әдебиеті пәніннің мұғалімі Нұржамал Талаптанқызы бізде қонақта.И.С.Тургеневтің еңбегінде «қола ауруы» туралы не жазылғандығын тыңдайық.

Ү.Қорытындылау.

Адамның жетілген құралы-сөз.Сөз арқылы қуантуға да,жылатуға да,жанын жаралауға да,тіпті ауруынан айықтыруға да болады.

« Жақсы сөз – жан азығы », « Кей сөзден адам сауығар,кей сөзден адам ауырар», «Сөз сүйектен өтеді», « Бір жақсы сөз бітірер мың қайғының жарасын».Жылы сөз жанға жайлы тиеді,бойға қан жүгіртіп,денеге сергектік әкеліп,адамда ажарландыра түседі.

ҮІ.Бағалау.Үйге тапсырма беру.

Батыс Қазақстан облысы

Сырым ауданы

Жырақұдық орта білім беретін мектебінің

Химия-биология пәндерінің мұғалімі

Мурзагалиева Г.У.

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!