Дауысты және дауыссыз дыбыстар

Өткізілген күндері

5-сабақ

Сабақтың тақырыбы:

1) Лексикалық тақырып: Таныс болайық.

2) Грамматикалық тақырып: Орфография нормалары

Сабақтың мақсаты: білімділік: 1Оқушыларға орфография мен орфоэпия туралы түсіндіру, олдардың ерекшеліктерін білуді меңгерту. Қабылдау, ойлау, салыстыру қабілеттерін дамыту. Талдау, ауызекі және жазба тілдерін жетілдіру. Сауатты айта және жаза білуге үйрету. дамытушылық: қазақша сөйлеу мәдениетін дамыту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, сөздік қорларын молайту, қызығушылық іс-әрекеттерін дамыту, сауатты сөйлеп, әдемі жаза білуді үйрету;

тәрбиелік: ұйымшылдыққа, ұстамдыққа, адамгершілікке үйрету тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілгі: плакаттар, суреттер, слайд.

Сабақтың барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі

- Сәлемдесу! Тыңдаушыларды түгендеу.

- Өткен сабақты қайталау. Мысал келтіру.

- Жаңа сабақты бастау.

ІІ Үй тапсырмасын сұрау.

ІІІ жаңа сабақ

«Буын буын үндестігі» тақырыбын бекітуге арналған тест жұмысы
1. Буын үндестігіне бағынбайтын сөзді табыңыз

А. Адами В. Өнерпаз  С. Балалар Д. Айнаш
2. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны табыңыз

А. –лар,-дар,-тар В. –нікі, (-дікі, -тікі) С. –а,-е,-й  Д) –да,-де
3. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны табыңыз

А. Ілік септі В) Барыс септік С. Көмектес септік жалғауы Д. Табыс септік  
4. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны табыңыз

А) –кер, -гер  В) –атын,-етін,-йтін С) –ғыш,-қыш Д)- мақ,-бақ, -пақ
5. Сингармонизм заңдылығына бағынатын сөзді белгілеңіз

А)Әсемпаз в)Кітап с) Оқушымен д) Жолбарыс 
6. «-лар» көптік жалғауы жалғанатын қатарды белгілеңіз

А) П,С,Т қатаңдардан соң В) Р, Й, У үнділерінен соң с) Д,В,Б ұяңдардан соң д) Р,Й,Б,В ұяңдар мен үнділерден соң

7. Қосымша дұрыс жалғанған сөзді белгілеңіз

А) Жансүгіровтың В) Ж.Жабаевке Д) Е. Серкебаевтың  Е) Ғ.Мүсіреповқа
8. Буын талғамайтын қосымшалы сөзді белгілеңіз

А. Балалар В. Оқушының С. Зейнеткер  Д. Мұғалімнің
9. Буын үндестігіне ықпал ететін дыбысты көрсетіңіз

А. Дауыссыз В. Дауысты С. Қосарлы Д. Ұяң 
10. Жуан, жіңішке дыбыстар араласып келген қосымшалы сөзді көрсетіңіз

А. Бетке В. Мектепте Д. Шекарада Е. Бермес  

Грамматикалық тақырып.

Орфография – дұрыс жазамын деген ұғымды білдіретін грек тілінен енгентермин. Тілдегі сөздерді дұрыс жазу ережелерінің жиынтығы. Орфография — раздел лингвистики, изучающий правильность написания слова при письме

Үндестік заңы - закон сингармонизма.

В казахском языке различают два вида сингармонизма.

а) дауысты дыбыстар үндестігі (гармония гласных звуков);

б) дауыссыз дыбыстар үндестігі (гармония согласных звуков).

Буын үндестігі

Суть закона сингармонизма в следующем: в зависимости от слогообразующего гласного в корне слово может принять только твердые или только мягкие аффиксы әже-лер, бала-лық, оқу-шы-лар-ға.

Если последний слог слова твердый, то к нему присоединяется твердый аффикс. Если последний слог слова мягкий, то к нему присоединяется мягкий аффикс.

Дыбыс үндестігі

Прогрессивная и регрессивная ассимиляция

Гармония согласных бывает двух видов: прогрессивная и регрессивная ассимиляция. По прогрессивной ассимиляции: Последний звук основы влияет на первый звук окончание. Если последний звук глухой или звонкий б, в, г, д, то начальный звук аффикса глухой.

Например: кітап тар. Иванов тар.

Если последний звук основы звонкий, сонорный или гласный, то начальный согласный звук аффикса звонкий или сонорный.

Например: ақын дар, үй-дің, қыз-ға.

Кейінді ықпал

Регрессивная ассимиляция

Если к корням или основам с конечными глухими согласными қ, к, п прибавляются окончания с начальным гласным ы или і, то конечные глухие қ, к, п озванчиваются в звуки ғ, г, б.

Например: қасық+ы = қасығы, доп+ ым = добым.

Образование притяжательной формы от существительных тап (класс), аяқ (нога), жүрек (сердце) такое: жұмысшы табы (рабочий класс), столдың аяғы (ножка стола), жұмыстың аяғы (конец работы), адамның жүрегі (сердце человека) и др.

Жаттығу жұмыстары.

1. Попробуйте по образцу ответить на вопрос

Сіз қайда тұрасыз? Где вы живете?