Асанова Гани Муратович

№40 жалпы білім беретін орта мектебінің

дене шынықтыру пәні мұғалімі

Дене шынықтыру сабақтарының оқушылардың оқу үлгеріміне әсері

Дене шынықтыру пәні қазіргі мектеп білім беру жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл пәннің негізгі мақсаты оқушылардың физикалық жаттығулар арқылы денсаулығын нығайтуға, шынықтыруға, спорттық дағдыларды қалыптастыруға бағытталған. Сонымен қатар, дене шынықтыру сабақтарының оқушылардың оқу үлгеріміне де тікелей әсері бар. Қазіргі уақытта көптеген зерттеулер дене шынықтыру мен оқу үлгерімінің арасындағы өзара байланысты анықтауға арналған. Бұл мақалада дене шынықтыру сабақтарының оқушылардың жалпы дамуындағы маңызы және оқу үлгеріміне тигізетін әсері қарастырылады.

Дене шынықтыру және оқу үлгерімі арасындағы байланыс

Оқушылардың дене шынықтыру сабақтарына қатысуы олардың физикалық денсаулығын жақсартып қана қоймай, психологиялық және когнитивтік дамуына да ықпал етеді. Дене белсенділігі адам миының жұмысын жақсарта алады, жүйке жүйесінің жұмысынбелсендіреді, бұл өз кезегінде оқушылардың білім деңгейін арттырады. Спорттық жаттығулар оқушылардың көңіл-күйін көтеріп, олардың сабаққа деген ынтасын арттырады.

Қазіргі ғылыми зерттеулер бойынша дене шынықыру сабақтары барысында ағзаның түрлі жүйелері жұмыс істейді: жүрек-қан тамырлары жүйесі, тыныс алу жүйесі, бұлшықет және буындар. Бұл жүйелердің дұрыс жұмыс істеуі оқушылардың ақыл-ой әрекетіне де оң әсер етеді. Мысалы, физикалық жаттығулар миға оттегінің көбірек жетуін қамтамасыз етіп, оқу процесіндегі зейін мен жадының жақсаруына мүмкіндік береді.

Дене шынықтыру сабақтарының оқу үлгеріміне әсер еті механизмі

1. Физикалық белсенділіктің ми функцияларына әсері

Физикалық жаттығулар кезінде ағзада эндорфиндер бөлініп, бұл адамды бақытты және қуанышты сезінуге мәжбүрлейді. Мұндай жағдай оқушының психологиялық жағдайын жақсартып, стресстен арылуға көмектеседі. Стресс пен эмоциялық кернеулерден арылған оқушы сабақты жақсы меңгеруге қабілетті болады. Сонымен қатар, физикалық белсенділік ми нейрондарының байланыстарын күшейтеді, бұл өз кезегінде есте сақтау, зейін мен ойлау қабілетінің жақсаруына ықпал етеді.

2. Дене шынықтыру және назардың тұрақтылығы

Физикалық жаттығулар оқушылардың назарын шоғарландыруға көмектеседі. Спортпен айналысатын балалардың назарын басқа факторларға емес, оқуға аудару қабілеті жоғары болады. Оқушылар физикалық белсенділік барысында шыдамдылық, тәртіп, мақсатқа ұмтылу сияқты қасиеттерді дамытады, бұл олардың оқу процесіне де әсер етеді.

3. Когнитивтік дағдылардың дамуы

Зерттеулер көрсеткендей, дене шынықтыру сабағы оқушылардың когнитивтік дағдыларын, соның ішінде логикалық ойлау, проблемаларды шешу және шығармашылық ойлау қабілеттерін дамытады. Бұл оқушылардың пәндер бойынша білім деңгейін арттырып, білімге деген қызығушылықты оятады.

4. Әлеуметтік дағдылар мен командалық рух

Дене шынықтыру сабағында оқушылар топ болып жұмыс істейді, өзара сыйластық пен командалық рухты дамытады. Бұл оларды тек спорттық жарыстарда ғана емес, сонымен қатар мектеп өмірінде де тиімді өзара әрекеттеуге баулиды. Оқушылардың бір-бірімен қарым-қатынас жасау дағдылары дамиды, бұл оқу барысында да бір-біріне көмек көрсетуге, пікір алмасуға мүмкіндік береді.

Дене шынықтырудың оқу үлгеріміне әсерін зерттеу нәтижелері

Зерттеулер көрсеткендей, дене шынықтыру сабақтарына тұрақты түрде қатысатын оқушылардың оқу үлгерімі жоғары болады. Мысалы, АҚШ пен Еуропа елдерінде жүргізілген зерттеулер дене шынықтыру мен академиялық жетістіктер арасындағы оң байланыс бар екенін көрсетті. Қазақстанда да осындай зерттеулер жүргізіліп, дене шынықтырумен айналысатын оқушылардың пәндер бойынша көрсеткіштері жоғары екені анықталды.

Қорытынды

Дене шынықтыру пәні оқушылардың денсаулығын сақтап, оларды физикалық жағынан дамытуда ғана емес, сондай-ақ олардың оқу үлгеріміне де үлкен әсер етеді. Физикалық белсенділік оқушылардың когнитивтік және психоэмоционалдық жағдайын жақсартады, назар мен зейіннің тұрақтылығын арттырады, оқу процесіне деген ынтаны оятады. Сондықтан дене шынықтыру сабақтарына мән беру, олардың сапасын арттыру білім беру жүйесінде үлкен маңызға ие болып табылады.

Ұсыныстар

1. Дене шынықтыру пәнінің маңыздылығын арттыру үшін мектептерде спорттық іс-шараларды жиі өткізу қажет.

2. Мұғалімдер оқушылардың физикалық және психоэмоционалдық жағдайларын ескере отырып, сабақтарды қызықты әрі тиімді ұйымдастыруы тиіс.

3. Оқушылардың денсаулығын қорғап, олардың оқуға деген ынтасын арттыру мақсатында дене шынықтыру сабақтарының уақытын дұрыс бөлу қажет.