Дөңгелек токтың, тогы бар түзу өткізгіштің магнит өрісі.

сабақ

76

Сабақ тақырыбы

§10.4 Дөңгелек токтың, тогы бар түзу өткізгіштің магнит өрісі.

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

1. Сол және оң қол ережесін және F=IBLsinα мен F = BVqsinα формулаларын білу және түсіну.

2. Сол және оң қол ережесін және F=IBLsinα мен F = BVqsinα формулаларын қолдану.

Сабақ мақсаттары

дөңгелек токтың, тогы бар түзу өткізгіштің магнит өрісі жайлы мағлұмат беру

дөңгелек токтың тогы бар өкізгіштегі магнит өрісі формуласын есеп шығаруда қолдана білуге үйрету

- магниттіӊ полюстерінбілу;

- тұрақтытоктыӊ магнитөрісінпайдаететіндігінбілу;

- Түзу және дөңгелек өткізгіштің төңірегіндегі магнит өрісін білу;

- Эрстед және Ампер тәжірбиелерін сипаттау;

- Лоренц күшін білу.

Жетістіккритерийлері

Бағалаудыжүргізуүшіноқушыларғаберілгентапсырмадажұмыстытүсіндіруүшінтөмендегілердіұсынуқажеттілігікөрсетілуітиіс:

1. F=IBLsinα мен F = BVqsinα формулаларын біледі және түсінеді.

2. F=IBLsinα мен F = BVqsinα формулаларын қолданады.

3. Сол және оң қол ережелерін біледі.

Тілдікмақсаттар

Арнайы пәндік лексика және терминология:

Тұрақты магнит- Permanent magnet

Магнит өрісі- magnetic field

Магнит өрісініӊ күш сызықтары- The magnetic field lines

Магниттік полюстер- magnetic poles

Оӊтүстік полюс -South Pole

Солтүстіқ полюс - North Pole

Диалог үшін пайдалы баянды сөйлемдер:

Магнит өрісінің негізгі қасиеттері: 1) Магнит өрісін магниттелген денелер, тогы бар өткізгіштер және қозғалыстағы зарядталған денелер тудырады; 2) Магнит өрісінің күш сызықтары тұйықталған; 3) Магнит өрісі құйынды өріс (күш сызықтары тұйықталған өріс).

Оң бұрғы ережесі: егер бұрғының ілгерілемелі қозғалысы токтың бағытымен сәйкес келсе, онда бұрғы тұтқасының айналу бағыты өрістің магниттік күш сызықтарының бағытын көрсетеді.

Ампер гипотезасы: Тұрақты магниттің магнит өрісі зат молекуласының ішінде айналушы микротоктармен туындайды. Табиғатта электрлік зарядтар сыяқты магниттік зарядтар болмайды.

Құндылықтардыдарыту

Қоғамның дамуы үшін физиканың маңыздылығын түсіну.

Физикалық білім жүйесін саналы түрде игеру логикалық ойлаудың, жадының, назар аударудың, елестетудің, ойлау қабілеттерінің, икемділік пен дарынның дамуына ықпал етеді.

Қалыптастырушы бағалау кезінде оқушылар академиялық әділдікті сақтайды.

Пәнаралықбайланыстар

Есептершығарукезіндематематикалықтеңдеулердіпайдаланады.

ИКТ пайдаланыпмәліметтеріздейді.

Бастапқы білім

Бағалаудыжүргізуүшіноқушыларғаберілгентапсырмадажұмыстытүсіндіруүшінтөмендегілердіұсынуқажеттілігікөрсетілуітиіс:

1. Сурет және сызба арқылыкүшсызықтарыныңбағытындұрыс көрсете алады.

2. Электр тогының болу шарттарынескетүсіру

3. Нақтыайғақты дәлелдей білу

4. Конструкцияларының сызбасын берулері және өз конструкцияларын жасау және сынақтан өткізу

Сабақбарысы

Сабақтыңжоспарланғанкезеңдері

Мұғалім мен оқушының іс әркеттері

Ресурстар

Сабақтың басы

10-14-минут

Сабақ басында:

- Ынтымақтастық ортаны қалыптастыру.

- техника қауіпсіздік ережесін қайталау.

- «Ақылды доп» әдісі арқылы оқушылардың өткен сабақты қаншалықты түсінгендігі жайлы мәлімет алу.

Сабақтың ортасы

10-12-минут

5 мин

20 мин.

Ж
аңа сабақ.

Магнит өрісі

Магнит өрісі-қозғалыстағы электр зарядтарының (тогы бар өткізгіштің) әсерлесуін қамтамасыз ететін материяның ерекше түрі.

Тұрақты токтыӊ магнит өрісі

Электрлік және магниттік кұбылыстар арасындағы терең байланыстың бар екендігін көрсетуші бірінші тәжірибелерді 1820 жылы даниялық физик Х.Эрстед жүзеге асырды. Бұл тәжірибелер ток өтіп тұрған өткізгішке жақын орналасқан магниттік тілшесіне күш әсер ететіндігін көрсетті. Осы жылы А.Ампер параллель токтардың өзара әрекеттесу заңын анықтады. Тогы бар өткізгіштер бір-бірімен тікелей емес, ал магнит өрісі арқылы әрекеттеседі.

Эрстед тәжірибесі:

а ) Тізбекте электр тогы жоқ кезінде компас тілшесі (магниттік тілше) солтүстікке бағытталған.

б) Егер тізбекті тұйықтасақ (электр тогы болса) компас тілшесі бағытын өзгертеді (ориентациясын өзгертеді).

Өткізілген тәжірибе бойынша қорытынды жасаймыз:

Ток өтіп тұрған өткізгіш маӊында магнит өрісі пайда болады. Осы өріс магниттік тілшеге әсер етіп, оныӊ орналасуын өзгертеді. Тогы бар өткізгіш және магниттік тілше арасындағы өзара әрекет күші магниттік күш деп аталады.

Кез келген тогы бар өткізгіш айналасында магнит өрісі бар болады.

Солай етіп, қозғалмайтын электр зарядтары айналасында тек қана электр өрісі болады, ал қозғалатын электр зарядтары (электр тогы) айналасында электр және магнит өрістері болады.

Электр және магнит өрістерініӊ пайда болуы

Магнит өрісінің негізгі қасиеттері:

• М агнит өрісін магниттелген денелер, тогы бар өткізгіштер және қозғалыстағы зарядталған денелер тудырады;

• Магнит өрісінің күш сызықтары тұйықталған;

• М
  агнит өрісі құйынды өріс (күш сызықтары тұйықталған өріс).

Тұрақтты магниттіӊ және тогы бар катушканыӊ магнит өрістері:

Магнит өрісінің индукция векторы-магнит өрісінің әсерлік мәнін анықтайды. В-индукция векторының бағытын Оӊ бұрғы ережесімнен анықтайды.

Оӊ бұрғы ережесі

Оң бұрғы ережесі: егер бұрғының ілгерілемелі қозғалысы токтың бағытымен сәйкес келсе, онда бұрғы тұтқасының айналу бағыты өрістің магниттік күш сызықтарының бағытын көрсетеді.

Ампер және Лоренц күштерін түсіндіру.

Есептер шығару. Громцова 144 бет. Бағытын анықтауға

Рахашев 2

http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/669ba077-e921-11dc-95ff-0800200c9a66/4_1.swf

Тогы бар катушканың магнит өрісін зерттеу

http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/669ba078-e921-11dc-95ff-0800200c9a66/4_2.swf

https://twig-bilim.kz/film/what-are-electromagnets-5814/

Ампер күші https://www.youtube.com/watch?v=9Wby4aHyXJQ

Сабақтың соңы

3-минут

Сабақ соңында оқушылар рефлексия жүргізеді:

- нені білдім, нені үйрендім

- нені толық түсінбедім

- немен жұмысты жалғастыру қажет

Үйге тапсырма.

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілетіжоғарыоқушыларғақандайміндетқоюдыжоспарлапотырсыз?

Бағалау – оқушылардыңматериалдымеңгерудеңгейінқалайтексерудіжоспарлайсыз?

Денсаулықжәнеқауіпсіздіктехникасыныңсақталуы

Саралауіріктелгентапсырмалар, нақтыбіроқушыданкүтілетіннәтижелер, оқушығадербесқолдаукөрсету, оқуматериалдарыменресурстарыноқушылардыңжекеқабілеттерінесепкеалаотырыпіріктеу (Гарднердіңжиындықзияттеориясы) түріндеболуымүмкін.

Саралаууақыттыұтымдыпайдаланудыесепкеалаотырып, сабақтыңкез-келгенкезеңіндеқолданылаалады

Бұлбөлімдеоқушылардыңсабақбарысындаүйренгенінбағалауүшінқолданатынәдіс-тәсілдеріңіздіжазасыз

Денсаулықсақтаутехнологиялары.

Сергітусәттеріменбелсендііс-әрекеттүрлері.

ОсысабақтақолданылатынҚауіпсіздіктехникасыережелерініңтармақтары

Сабақбойыншарефлексия

Сабақмақсаттары/оқумақсаттарыдұрысқойылғанба? ОқушылардыңбарлығыОМқолжеткіздіме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақтасаралаудұрысжүргізілдіме?

Сабақтыңуақыттықкезеңдерісақталдыма?

Сабақжоспарынанқандайауытқуларболды, неліктен?

Бұлбөлімдісабақтуралыөзпікіріңіздібілдіруүшінпайдаланыңыз. Өзсабағыңызтуралысолжақбағандаберілгенсұрақтарғажауапберіңіз.

Жалпыбаға

Сабақтыңжақсыөткенекіаспектісі (оқытутуралыда, оқутуралыдаойланыңыз)?

1:

2:

Сабақтыжақсартуға не ықпалетеалады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақбарысындасыныптуралынемесежекелегеноқушылардыңжетістік/қиындықтарытуралыненібілдім, келесісабақтарда неге көңілбөлуқажет?