Дөңгелек үстел "Латын әліпбиі - қазақ тілінің болашағы"

«Қостанай қызмет көрсету саласы колледжі»

Сыныптан іс - шараның әдістемелік әзірлемесі

дөңгелек үстел

Тақырыбы: «Латын әліпбиі - қазақ тілінің болашағы»

Разработка внеклассного мероприятия

круглый стол

Тема: «Латинский алфавит - будущее казахского языка»

Дайындаған: Абишева Айман Канақызы

қазақ тілі мен әдебиет оқытушысы

2018 жыл

Тақырыбы: «Латын әліпбиі - қазақ тілінің болашағы»

Мақсаты:

Латын әліпбиі туралы терең мағлұмат беру, қоғамдық пікір қалыптастыру.

Латын әліпбиінде жазу әдетін қалыптастыру.

Қоғамда өздерін көрсете және өз еліне пайдалы бола алатын, жаңа еңбексүйгіш ұрпақ тәрбиелеу

Цель : дать информацию перехода казахского языка с кириллицы на латиницу и привитие навыков письма на латинице.

Түрі: дөңгелек үстел

Дерек көздер: ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру»атты мақаласы (2017 жылғы 12 сәуір), бейнежазба, ғаламтор материалдары.

Қатысушылар: колледж оқытушылары, студенттер

Жүру барысы: I бөлім Латын әліпбиі туралы түсінік (баяндамалар оқылады)

II бөлім Еркін микрофон (сұрақ-жауап)

III бөлім Шығармашылық жұмыс

ІV бөлім Қорытынды түйін

Жүргізуші:

Сәлеметсіздер ме! Құрметті қонақтар және дөнгелек үстел қатысушылары.26 қазан 2017 жылы Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә. Назарбаев қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы Жарлыққа қол қойды. Бүгінгі іс- шараның мақсаты «Латын әліпбиіне көшу» туралы өз ой-пікірімізді ортаға салу. Ендеше, «Латын әліпбиі - қазақ тілінің болашағы » тақырыбында өткізілгелі отырған дөңгелек үстел алаңын бастаймыз.

Здравствуйте, уважаемые гости и участники нашего круглого стола. Наше сегодняшнее мероприятие проходит на фоне важных исторических событий в нашей стране. 26 октября 2017 года Президент Республики Казахстан Н.А. Назарбаев утвердил указ «О переводе алфавита казахского языка с кириллицы на латинскую графику» Цель проводимого мероприятия - разъяснение перехода казахского языка с кириллицы на латиницу.

Тема круглого стола «Латинский алфавит - будущее казахского языка»

1.Жаңа әліпбидің үлгісімен бізді тіл маманы ......... таңыстырады

С образцом нового қазахского алфавита нас познакомит специалист лингвист ...........

2. Әліпбидің тарихымен бізді тарихшы ............. таңыстырады

С историей казахской графики нас познакомит историк ................

3.«Не үшін латын кәрпіне көшуіміз керек?» деген сауалға сарапшы

............ айтып береді.

На вопрос для чего нужен переход на латинскую графику? Ответит эксперт ..............

4.Латын әліпбиінің әлемдегі орны деген сауалмен саясаткер ........ таныстырады.

С темой «Латиница в мире» познокомит политик ............

І - бөлім.

1.Тіл маманы (лингвист)

Жаңа латын әліпбиінің ерекшелігі қандай?

Көпшіліктің пікірімен санасып жасалған, 32 әріптен тұратын соңғы нұсқадағы латын әліпбиінде барлық қазақ тіліне тән дыбыстар сақталып отыр.

Нұрсұлтан Назарбаев қазақ әліпбинің латын графикасына негізделген нақты нұсқасын бекітті. Жаңа алфавитте 6 әріптің төбесіне үтір қойылған және бірнеше әріп біріккен. Сонымен, соңғы әрі нақты нұсқада мынадй өзгерістер бар: алты әріптің төбесіне акут қойылған. Яғни, А, G , N, О, U , У-(уай)дың  жоғары жағында үтірі бар. Кейбір әріптер бірігіп кеткен. SH – Ш, CH – Ч болады. Нүктесіз I – И, Й,  Х мен Һ рөлін жалғыз Н атқарады. Жаңа алфавитте 32 әріп бар. Ал Ь, Ъ, Э, Ю,Я, Щ, Ё, Ц әріптері мүлде жоқ. Енді еліміз акутты әліпбиге 2025 жылға дейін толық көшуі тиіс. Ал келесі жылы мектептер пилоттық жоба ретінде бастауыш сыныптар латын графикасына негізделген әріптерді оқи бастайды.

Последний вариант - наиболее удачный. «Акут - это небольшой знак, который располагается в верхней части буквы. Он является одним знаком - это не две буквы, не два обозначения. В этом плане акут гораздо более удобен. Для написания, для восприятия как для простых пользователей, которые будут читать и писать на этом языке, так и с технической точки зрения».В новой версии алфавита есть два диграфа, обозначающие буквы «ш» и «ч». Вопросы у людей возникли сразу же - как обозначать буквы «я», «ё» и «ц». Их в алфавите нет. Лингвисты утверждают, все споры возникают именно с не казахскими буквами.«Это не знаки казахского языка. Это не буквы, обозначающие звуки казахского языка. Это просто буквы с кириллицы. Те же «я» это «йа», «ё»- «йо». Язык - это живой организм и потому какие-либо корректировки вполне возможны. Уже через два года нулевичкам в школах предстоит учиться на латинице. Об этом заявил министр образования и науки Ерлан Сагадиев. К 2025 году делопроизводство, периодические издания, учебники и все остальное мы начинаем издавать на латинице.

2.Тарихшы (историк)

Қазіргі қолданыстағы кириллица – қазақ тарихындағы төртінші алфавит екені бәрімізге мәлім. Сонау сақ дәуірі, түркі дәуірі кезеңіндегі ата-бабалаларымыз өздері ойлап тауып, енгізген, құрастырған алфавиттен басқалары бодандықтың кебімен күштеп енгізілді. Түркі заманынан мұра болып қалған осынау құндылық «руно» жазуы еді. Одан кейін араб шапқыншылығы кезеңінде елімізге араб жазуы (төте жазу) ислам дінімен қатар келді. Латын және кириллицаны Кеңес үкіметі енгізді. Мұндағы мақсат – алфавитке көшу арқылы қазақ халқымызды рухани есеңгіретіп, халықтық болмыс, ұстанымдарынан айырып, мәңгүрт етіп алдарына салып айдап өз дегендерін жүзеге асыру еді.

«Вы знаете, что корни казахского алфавита идут из глубокого прошлого: VI—VII вв. — это раннее средневековье. В этот период на Евразийском континенте возникло и начало использоваться древнетюркское руническое письмо известное науке как «Орхоно-енисейские письмена». Это один из самых древних алфавитов в истории человечества. В V—XV веках тюркский язык был языком межнационального общения на значительной территории Евразийского континента. К примеру, все официальные документы и международные переписки Золотой Орды велись в основном на тюркском языке. Когда наш народ принял ислам, использование рунической письменности начало постепенно снижаться, началось распространение арабского языка и арабского алфавита. С Х по ХХ век, в течение 900 лет на территории Казахстана использовался арабский алфавит. 7 августа 1929 года был внедрен «Единый тюркского алфавита» на основе латиницы. Письменность на основе латинского алфавита использовалась с 1929 года по 1940 год, затем случился переход на кириллицу. 13 ноября 1940 года был принят Закон «О переводе казахского языка с латинского алфавита на алфавит на основе кириллицы». Таким образом, история перевода казахского алфавита на тот или иной алфавит диктовалась определенными политическими мотивами».

3. (Сарапшы) эксперт

Енді «Не үшін латын кәрпіне көшуіміз керек?» латын жазуы қазаққа бұрыннан таныс, қолданысқа оңай, игеруге ыңғайлы.

1.Жаратылыстану ғылымдарында қолданыста жүреді.

2.Озық техника мен компьютер тілін меңгеруге жол ашады .

3. Мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейтеді.

4.«Үштұғырлы тіл» саясатын жүзеге асырады.

5. Шет елдегі қандастарымызбен байланыс

Ағылшын тілін меңгеру дегеніміз – ғаламдық ақпараттар мен инновациялардың ағынына ілесу дегенді білдіреді.

Ағылшынша білсең – әлемдегі ең үздік, ең беделді жоғары оқу орындарында білім алуға мүмкіндігің мол.

Мүмкін, бұл бастама, шынымен, еліміздің әлемнің дамыған 30 елінің қатарына ену жолына ашылар есік болар деп ойлаймын.

Для чего мы должны перейдти на латиницу

1.Переход на латиницу, прежде всего, направлен на реформирование казахского алфавита и правил орфографии.

2.Преимущества перехода нужно связывать с перспективами развития трехъязычия, что является одним из главных аспектов Стратегии «Казахстан — 2050».

3.Предлагаемый переход на латиницу позволит наиболее эффективно способствовать освоению казахского языка представителями других этносов.

4. Переход на латиницу позволит Казахстану укрепить партнерские отношения с тюркоязычными странами.

5.Основным преимуществом перехода на латиницу является то, что латиница занимает лидирующее положение в мире, поскольку ее знают и пользуются более 4 млрд. населения планеты. 99,9 % всех вычислительных и телекоммуникационных систем базируются на латинском алфавите. С перехода на латиницу, казахский язык получит возможность отражения в сети Интернет.

6.Сегодня доминирующим языком во всем мире является английский.В наши дни английский – это мировой язык бизнеса, науки и культуры.Никогда еще в истории человечества ни один язык не имел такого господствующего положения, как английский в современном мире. Кроме того, английский язык является официальным языком программирования и развития информационных технологий.

4..Саясаттанушы (политолог)

Латын әліпбиіне көшу туралы саяси шешім шықты. Сондықтан оған көшеміз бе, көшпейміз бе деген сөз болмауы керек. Елбасының шешімі қабылданды. Латын алфавитінің он түрлі нұсқасы бар екен. Солардың ішінен өзімізге оңтайлы таңбаларды іріктеп жасадық. Қазіргі таңда біздің ғалымдар бұл міндетті Әзірбайжанның, Өзбекстанның, Түркияның қателігін қайталамайтын негізде іске асырмақ. Жаңа әліпбиге көшу қазақ тілін меңгеруді жеңілдетеді, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.

В России говорят, что казахская ситуация по-своему уникальна: При том латинизация находиться на передовой общественного интереса. Цель — полноценное развитие трехъязычного человека. Реформа алфавита касается исключительно грамматики казахского языка. Паника по поводу латинской графики непонятна. В российских СМИ иногда можно прочитать чуть ли не о «предательстве» казахов. И визит нашего президента в Вашингтон, и слова о дружбе с Соединенными Штатами, и реформа алфавита подаются как сбой программы, отход от союзнических отношений с Москвой.

Использование латиницы в мире: Сегодня кириллицу официально используют страны, некогда входившие в СССР (Российская Федерация, Украина, Белоруссия, Казахстан, Киргизия, Таджикистан), постсоветские территории (Абхазия, Южная Осетия), страны с доминирующим православием (Болгария, Македония, Сербия, Черногория), а также Монголия. Развитых государств в выше названном списке нет.

Среди шести официальных языков ООН три (английский, французский и испанский) используют латиницу. Основными языками олимпийского движения также являются английский и французский. Латинский алфавит на сегодняшний день распространен на всех заселенных человечеством континентах. Алфавит помимо, собственно, территории Европы (кроме ряда упомянутых восточноевропейских стран) охватывает всю Северную и Южную Америку, большинство государств Африки, Австралию, густонаселенную и набирающую экономическую мощь Юго-Восточную Азию (включая Малайзию, Сингапур и Индонезию). Также латинский алфавит широко известен и находится на вспомогательных ролях во многих других государствах мира, таких как Индия, Пакистан, Япония, Южная Корея, ОАЭ и даже Китай (существуют и широко используются несколько систем транскрипции диалектов китайского языка на латиницу).

ІІ- бөлім Еркін микрофон айдары

Свободный микрофон

Сұрақ № 1 Латын әліпбиін меңгеру қаншалықты қиындық туғызады?

Вопрос № 1 Тяжело ли будет усвоить латинский алфавит?

Жауап:

Азиза:  Менің ойымызша, латын алфавитін меңгеру қиындық туғызбайды.

Мектеп қабырғасында балаларымыз ағылшын тілін оқып, латын әріптерін онсыз да үйреніп жатыр. Сондықтан, жас буын үшін ешқандай қиындық болмайды. Шынымен, заманауи құралдар: компьютер, ұялы телефон, т.б. нәтижесінде ағылшын тілі әр-қайсымыздың үйімізге кеңінен кіріп жатыр. Сонымен қатар, қазіргі еңбектеніп жатқан 50-60 жас аралығындағы қызметкерлердің көбі кезінде мектепте ағылшын, француз, неміс тілі бойынша қарапайым білім алды, сондықтан оларға да латын әріпіне көшуге қиындық туғызбайды.

Ответ: ..................

Сұрақ № 2 Латын аліпбиі орыс тілді азаматтардың мүмкіндіктерін шектемей ме?

Вопрос № 2 Повлияет ли латиница на возможности и права русско язычных граждан?

Жауап: – Қазақ тілінің латын қарпіне көшуі орыс тілді азаматтардың құқықтарын, орыс тілі мен басқа да тілдердің мүмкіндіктерін шектемейді. Орыс тілінің кирилл қарпінде қолданылуы өзгеріссіз қалады. Ол бұрынғыдай қызмет атқара беретін болады

Ответ

Переход на латиницу не повлияет на права и возможности русских и других народностей.Использование кириллицы останется без изменений, она по прежнему будет использоватся.

ІІІ -бөлім

Жүргізуші:

Біз бүгін латын әліпбиі туралы көп айттык . Француз ойшылы Жан Жак Руссоның айтуынша: Бір сағаттық жұмыс бір күндік түсіндіруден артық. Қазір мен сіздерге шығармашылық тапсырма беремін.

Ведущий:

Мы сегодня очень много обсуждали латиницу. Но как сказал известный  французский писатель и мыслитель Жан Жак Руссо: Час работы научит больше, чем день объяснения.

1.Я вам сейчас предлагаю творческое задание - на практике попробовать записать известные казахские пословицы и поговорки новыми латинскими буквами.

( Подготовить карточки с пословицами)

1.Әдеп басы – тіл.

2.Көп сөз – көмір, аз сөз – алтын.

3.Жеті елдің тілін біл, жеті түрлі білім біл.

4.Еңбексіз өмір - сөнген көмір.

5.Еңбексіз өмір жоқ, ауырсыз жеңіл жоқ.

6.Еңбек өмірді ажарландырады.

7.Еңбек мұратқа жеткізер,жалқаулық абыройды кетірер.

8.Еңбектің көзін тапқан,

Байлықтың өзін табады.

9.Тіліңмен жүгірме, Біліммен жүгір.

2.Игра со зрителями 1.Astana 3.Qazaqstan 4.Otan 5.Latyn

3. А теперь противоположное задание. Я вам раздам листы с надписью, а вы без подготовки должны хором прочитать

«Латын әліпбиі - қазақ тілінің болашағы»

Latyn alipbli – qazaq tilinin bolashagy

IV- бөлім Енді іс-шарамызды қорытындылайық.

Жүргізуші: (рефлексия) Қорыта келе,бүгінгі іс-шарадан не ұқтым? –деген сұраққа жауап берейік.
Ведущий: Давайте же подведем итог нашего мероприятия. (рефлексия) Что мы сегодня узнали о латинице?

Мен барлықтарыңа іс-шараға белсенді қатысқандарың үшін үлкен алғыс айтқым келеді. Бізді алда үлкен өзгерістер күтіп тұр. «Жұмыла көтерген жүк жеңіл», -деп дана халқымыз айтқандай,екі қолды сыбанып нақты нық кадаммен алға басайық!

Я хочу поблагодарить всех за активное участие в нашем мероприятии. Нас ждут большие перемены. Только высокообразованные и духовно обогащенные люди могут гибко реагировать на новые вызовы времени и принимать верные решения.

1.Әдеп басы – тіл.

2.Көп сөз – көмір, аз сөз – алтын.

3.Жеті елдің тілін біл, жеті түрлі білім біл.

4.Еңбексіз өмір - сөнген көмір.

5.Еңбексіз өмір жоқ, ауырсыз жеңіл жоқ.

.

6.Еңбек өмірді ажарландырады

7.Еңбек мұратқа жеткізер,жалқаулық абыройды кетірер.

8.Еңбектің көзін тапқан,

Байлықтың өзін табады.

9.Тіліңмен жүгірме, Біліммен жүгір.

«Латын

әліпбиі

- қазақ

тілінің

болашағы»

Latyn alipbli – qazaq tilinin bolashagy

Сұрақ № 1 Латын әліпбиін меңгеру қаншалықты қиындық туғызады?

Вопрос № 1 Тяжело ли будет усвоить латинский алфавит?

Сұрақ № 2 Латын аліпбиі орыс тілді азаматтардың мүмкіндіктерін шектемей ме?

Вопрос № 2 Повлияет ли латиница на возможности и права русско язычных граждан?