САБАҚ:

Қазақ әдебиеті

Сабақтың тақырыбы: Доспамбет жырау «Қоғалы көлдер,қом сулар», «Айналайын, Ақ Жайық» толғаулары

Күні:17.10.19.

Мұғалімнің аты-жөні: Боранбаева М.Ж.

Мектеп:

С.Қ.Нұрмағамбетов атындағы № 10 орта мектеп

Бөлім атауы

Туған жерім-аялы алтын бесігім

СЫНЫП:6

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары

6.2.1.1 әдеби шығарманың жанрын,фабуласын анықтау;

6.3.1.1 шығармадағы кейіпкерлерді өзара салыстырып, тарихи құндылығына баға беру.

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушы орындай алады: әдеби шығарманың жанрын,фабуласын анықтайды.

Оқушылардың көпшілігі орындай алады: шығармадағы кейіпкерлерді өзара салыстырады.

Кейбір оқушылар орындай алады: тарихи құндылығына баға береді.

Ойлау деңгейі

Білу ,түсіну,қолдану

Бағалау критерийлері

-әдеби шығарманың жанрын,фабуласын анықтайды;

-шығармадағы кейіпкерлерді өзара салыстырады;

-тарихи құндылығына баға береді.

Тілдік мақсат

Пəнге қатысты сөздік қор мен терминдер: бұлан,ақ балта,

сайгез оқ,масақ,күдері,кіреуке

Диалог құруға / шығарма жазуға арналған пайдалы тіркестер:

Сипаттауға байланысты тіркестер:

Тәуелсіздікті аңсау,туған жер толғауы, бейбітшілікті аңсау.

Талқылауға арналған сұрақтар:

1.Ақынның арманы қандай болды?

2.Ақынның арманы қазіргі таңда орындалды ма?

3. Толғауда ақынның қандай көңіл-күйі берілген?

Құндылықтар:

Қазақстанның тәуелсіздігі және Астана, Тарихтың, мәдениет пен тілдің біртұтастығы құндылықтары бойынша оқушылардың бойына ата –бабаларымыздың ұлы істерін дәріптеу, тарих пен мәдениетті қастерлеу сезімдерін дарыту.

Пәнаралық байланыс:

Қазақстан тарихы, қазақ тілі

Алдыңғы оқу:

Әбу Насыр Әл-Фараби

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурстар

Басы

2 минут

3 минут

І.Ұйымдастыру кезеңі

Топқа бөлу

Әр түсті стикерлер арқылы оқушыларды 4 топқа бөлемін.

Үй жұмысын «Баламалы тест» әдісі арқылы сұраймын. »Иә» немесе «жоқ» деген жауаптар арқылы орындалады.Оқушылар «иә» деген жауапқа ақ түсті парақты , ал «жоқ» деген жауапқа сары түсті парақты көтереді.

1.Әбу Насыр Әл-Фараби Отырар қаласында дүниеге келді ме?

2.Ол алғашқы білімін грек тілінде алды ма?

3.Әл-Фараби өзінің ғылыми еңбектерін парсы тілінде жазды ма?

4.Ғалым «Шығыстың Аристотелі » атанған тұлға ма?

5.Әбу Насырдың поэзиялық мұрасы толық сақталды ма?

6.Фараби ақын, географ, астроном, философ,энциклопедист ғалым ба?

7.Ислам дәуіріндегі әдебиеттің өкілі ме?

8.Әбу Насыр Каир қаласында дүниеден озды ма?

Оқушылардан не үшін иә немесе жоқ деп жауап беріп отырғандары жөнінде сұралады.

стикер

слайд

Ортасы

5 минут

10 минут

5 минут

6 минут

6 минут

1 минут

Жаңа сабақ

1.Сабақ тақырыбымен, мақсатымен таныстырамын.

1-слайд Жырау, жыршы, жыраулар поэзиясының өкілдері туралы түсінік беремін.

1-тапсырма

Доспамбет жыраудың өмірі мен шығармашылығы

1-топ өмір жолы

2-топ шығармалары,жанры

3-топ ақын өлеңдерінің тақырыбы,фабуласы

4-топ ақын жырларының жариялануы

Доспамбет жырау (1490 – 1523) — жырау, қолбасшы, батыр. Доспамбет жырау қазақ халқының қалыптасу кезеңінде өмір сүрді. Кіші Ноғай ордасында әскери қолбасшы болды. Дешті Қыпшақты көп аралаған, Бақшасарайда, Стамбұлда болған. Қырым ханының жағында көптеген әскери жорықтарға қатысқан. Доспамбет жырау тайпааралық ұрыстардың бірінде 1523 жылы Астрахан маңында қаза тапты. Доспамбет жырау жырларынан оның мұрат - мақсаты, түсінік - талғамы, дүниеге көзқарасы анық аңғарылады. Отан қорғау, елге, жерге деген сүйіспеншілікті бейнелейтін жырларында қырым, ноғай, қазақ жұртының іргесі бүтін, ешкімге бас имейтін ел болып отырған заманды аңсау сарыны байқалады. Жырау ол заманды қайтып келмес бақытты өмір ретінде толғайды. «Айнала бұлақ басы таң», «Тоғай, тоғай, тоғай су», «Азау, азау дегенің», «Арғымаққа оқ тиді», «Қоғалы көлдер, қом сулар», «Айналайын, Ақ Жайық» т. б. шығармалары бар. Жырау өткен өмірді жырлағанда туған ел, өскен жерге деген ыстық махаббатын келер ұрпақ болашағымен байланыстыра сипаттайды. 
Олардың да ертең еліне қорған, тірек болуын қалайды. Доспамбет жырау өз басын өлімге тігіп, сан рет қанды шайқастарға қатысқан ата қонысын үлкен сүйіспеншілікпен толғайды. Жырау ел қорғау, жорық тақырыбына арналған жырларында елі мен жері үшін өлген ердің арманы жоқ деп, отаншылдық рухты бәрінен биік қояды. Ол серілік пен сақилықты, дарқандықты, қонақжайлылықты ата - бабадан келе жатқан асыл дәстүр ретінде дәріптейді. Доспамбет жырау шығармалары қазақ поэзиясы тарихында өзгеше көркемдігімен, екпінді ырғағымен ерекшеленеді. Жырау айтайын деген ойының қуатын еселеп арттыру үшін қайталауларды жиі қолданады. Сөйтіп, оларды ұтымдылықпен пайдаланып, ойдың әсерлілігі һәм өткірлігін күшейте түседі. Доспамбет жыраудың ерлік пен елдікке үндейтін толғаулары Бұқар жырау, Махамбет сынды өзінен кейінгі ақындарға елеулі әсер еткені байқалады. Бұл дәстүр толыса, кемелдене келе жаңа сипатқа ие болды. Жыраудың шығармалары біздің заманымызға толық жетпеген. Оның жырларының көпшілігі жорық үстінде қолма - қол айтылған. Сондықтан ел жадында сақталғандары ғана бізге жеткен. Осы аз ғана жырларының өзінен - ақ оның жырды түйдек - түйдегімен ағытатын дауылпаз жырау болғаны аңғарылады. Доспамбет жыраудың жырлары ертеректе 1893 жылы М. Османовтың «Ноғай уа құмық шығырлары» атты жинағына енген. Кейін 1896 жылы
В. Радловтың «Халық әдебиетінің үлгілері» деген жинағына басылды. Оның жырлары «Ертедегі әдебиет нұсқалары», «Алдаспан», «XV - XVIII ғасырлардағы қазақ поэзиясы», «Бес ғасыр жырлайды», т. б. сан алуан хрестоматия, жинақтарда үздіксіз жарияланып келді.

Дескриптор :

-жыраудың өмір жолымен танысады;

-шығармашылығымен танысады;

-тақырыптық ерекшеліктерін айқындайды.

2-тапсырма

ТЖ.«Қос диаграмма» әдісі

Доспамбет– батыр, жырау.

Берілген қос диаграммаға өлең жолдарынан Доспамбеттің батырлық, жыраулық бейнесін анықтайтын сөздерді тауып жазу.

(ықтимал жауаптар)

Қара бұлан терісін етік қылған Доспамбет

Күдеріден бау таққан Доспамбет

Кіреуке киген Доспамбет

Күреңді мінген Доспамбет

Ақ балта ұстаған Доспамбет

Кетбұға биден үйренген

Кетбұға биден кеңес сұраған

Жыр, толғаулар жазған

Дескриптор:

-батырлық бейнесін анықтайды;

-жыраулық бейнесін анықтайды.

3-тапсырма ( дәптермен жұмыс)

«Білгенге маржан» әдісі

Асты сызылған сөздерге түсінік жұмысын жүргізу.Бірінші оқушы жауаптары тыңдалады.

1.Саздауға біткен құба тал

Кімдерге сайғақ болмаған?

2.Күмбір,күмбір кісінетіп,

Күреңді мінер күн қайда?

3.Толғамалы ақ балта

Толғап ұстар күн қайда?

4.Садақ толған сайгез оқ

Масағынан өткеріп,

Басын қолға жеткеріп,

Созып тартар күн қайда?

Онан әрі дұрыс жауаптарын дәптерлеріне жаздыртамын.

1.Саздау- көгалды жер

2.Сайғақ- сая, пана

3.Күрең- жылқы,тұлпар ат

4.Толғамалы-найза, айбалта тәрізді қаруларды ұстағанда сусып кетпеу үшін былғары, қайыс жіппен орап тастайтын болған.Ертеректе қазақ тілінде «толғау, толғамалы» сөзі «орау» мағынасында қолданылған.

5.Масақ- бұл жерде садақ оғының ұшы,үшкір жағы.

Дескриптор:

-сөздің мағынасын түсінеді;

-анықтамасын жазады.

4-тапсырма

«Ой тастау сұрақтары»

1.Ақынның арманы толғауларында қалай бейнеленген?

2. Ақын толғаулары не туралы, онда қандай мәселе көтерілген?

3. Ақынның арманы қазіргі таңда орындалды ма?

4.Ақын толғауларының тарихи құндылығы қандай?

Дескриптор:

-өз ойларын жүйелі жеткізеді;

-өзіндік көзқарасын білдіреді.

ҚБ «Үш жақсы, бір әрекет» әдісі.

Оқушыларға сабақ барысында жақсы орындаған үш мәселені атап, сабақта олардың жұмысын жақсартатын бір әрекетке ұсыныс жасау ұсынылады.

слайд

постер

6-сынып әдебиет оқулығы Арман- ПВ баспасы

«Қос диаграмма» әдісі

Слайд

Слайд

слайд

1 минут

Рефлексия « Плюс, минус, қызықты»

Бүгінгі сабақ барысында сіз үшін қызық, қиын, құнды болған тұстарды, ұсыныстарды жазып, ой қорытады.

Үйге тапсырма:

Доспамбет жырауды толғандырған мәселелер туралы диалог құру

Саралау-Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Қабілетті оқушыға тапсырманы қалай түрлендіресіз?

Бағалау-оқушы білімін тексеруді қалай жоспарлайсыз?

1.Пәнаралық

байланыс.

2.Денсаулық және қауіпсіздік

3.АКТ-мен байланыс 4.Құндылықтармен байланыс(тәрбие элементі)

Нәтиже немесе жауап бойынша саралау-оқушыға бірдей тапсырма ұсынылғанмен, түрлі деңгейдегі жауап күтіледі және қабылданады. Деңгейі төмен оқушыға толғаудағы ақын бейнесін ашатын сөздердің астын сызып көрсетіп беремін. Қабілетті оқушылардың тапсырманы дұрыс орындауын қадағалаймын. Орташа қолдауды қажет ететіндерге сөздерді іздеуге бағыт беремін.

Сыныппен жұмыста берілген сұрақтарға жылдам әрі нақты жауап беру барысында, автордың бейнесін анықтауға берілген топпен жұмыста «Үш Жақсы және бір Әрекет» қалыптастырушы бағалауын ұсынғанды жөн санадым.

Оқушыларға қойылған сұрақтардың тарихқа көз жүгіртетін тұстары барысында тарих пәнімен байланыстырамын.

Қазақстанның тәуелсіздігі және Астана, Тарихтың, мәдениет пен тілдің біртұтастығы құндылықтары бойынша оқушылардың бойына ата –бабаларымыздың ұлы істерін дәріптеу, тарих пен мәдениетті қастерлеу сезімдерін дарыту.