ДҮНИЕТАНУ ПӘНІ

«Дүниетану» пәні бойынша оқу жоспары
(орта білім мазмұнын жаңарту аясында)

1-сынып

1
2-нұсқа
Маусым 2014

Мазмұны
Орта мерзімді жоспар
1A бөлім: Өзім туралы

6
6

1Б бөлім: Менің мектебім

10

2A бөлім: Менің отбасым және достарым

16

2В бөлім: Бізді қоршаған әлем

23

3A бөлім: Саяхат

29

3B Бөлім: Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті

35

4A бөлім: Тағам және сусын

66

4B-бөлім: Дені саудың – жаны сау

73

Қысқа мерзімді жоспар
Сабақ жоспары

83
83

2
2-нұсқа
Маусым 2014

Ұзақ мерзімді жоспар
«Дүниетану» пәні
1 сынып
I тоқсан

II тоқсан

III тоқсан

IV тоқсан

1A бөлім – Өзім туралы

2A бөлім – Менің отбасым және
достарым

3A бөлім – Саяхат

4A бөлім – Тағам және сусын












Мен кіммін? Мен қандаймын?
Мен нені жақсы көремін?
Мен үйде уақытымды қалай
өткіземін?





Бүгінгі Қазақстандағы үйлер және
отбасылық өмір қандай?
Достық дегеніміз не? Неліктен
достарың болғаны маңызды?
Қазақстанның бүгінгі үйлері
Ертеде қазақтар қандай үйде
тұрды? Уақыт өте келе олар қалай
өзгерді?





Ежелгі дәуір және алғашқы
адамдар тіршілігі қоныстануға
қалай әсер етті?
Біздің ежелгі ата-бабаларымыз
кімдер?
Ертедегі өркениеттердің дамуында
қоныс аудару қандай рөл атқарды?
Ғұндар дегеніміз кімдер?
Ертедегі өркениеттердің дамуында
саяхат қандай рөл атқарды? Қазіргі
заманғы Қазақстанда саяхат қандай
рөл атқарады?





Біз немен тамақтанамыз?
Месопотамиядағы адамдар
немен тамақтанды?
Месопотамия базарларында
қандай азық-түлік түрлерін
сатып алуға болатын?
Салауатты тамақтану дегеніміз
не?
Қазақстанда қандай азықтүлік өнімдері өндіріледі?

1Б бөлім – Менің мектебім

2Б бөлім – Бізді қоршаған әлем

3Б бөлім – Салт-дәстүр және ауыз
әдебиеті

4Б бөлім – Дені саудың – жаны
сау













Менің мектебім қандай?
Бізге мектеп және сынып
ережелері не үшін қажет? Біздің
сынып үшін қандай ережелерді
енгізуге болады?
Бізге көмектесу үшін, мектепте
кімдер жұмыс істейді? Олар
қандай жұмыс атқарады?
Мектепті көруге келген, өзіммен
жасты балалар үшін жол
көрсеткішке немесе кітапшаға





Барғымыз келетін орындарға өз
жолымызды қалай табамыз?
Сіздің үйіңіздің, мектебіңіздің
айналасының аумағы қандай? Біз
мұны қалай біле аламыз?
Біздің ауылымыз немесе қаламыз
қандай? Біз олар туралы қалай
біле аламыз?
Ауа райы және климат дегеніміз
не? Біздің жергілікті ауа райымыз
қандай? Біз ауа райын қалай




Дәстүрлер мен фольклор
адамдардың қалыптасуы мен
тәрбиесінде қандай рөл атқарады?
Мақал-мәтелдерден қазақ халқы
туралы не білеміз?
Мемлекеттік Ту қазақтардың
ұлттық бірегейлігін қалай
бейнелейді?
Қазіргі тиындарды зерттеу
арқылы Қазақстанның тарихы
туралы не біле аламыз?




Біздің сымбатты және сау
болуымызға не әсер етеді?
Дене мүшелері деген не?
Салауатты өмір сүру үшін не
істей аламыз?

2-нұсқа
Маусым 2014
3

I тоқсан
нені көрсетер едім?

II тоқсан
бақылаймыз және мәліметтерді
қалай жазамыз?

III тоқсан



IV тоқсан

Алтын адам туралы аңыз
шындыққа жанаса ма?
Бәйтерек туралы аңыз қазақтар
үшін неліктен маңызды мәнге ие?

Ескертпелер:
Бөлімдерге белгілі бір тақырыптар оқып-үйретілетін бірнеше сабақтар кіреді. Әрбір тоқсан екі бөлімнен тұрады. Бөлімдегі сағаттар саны тоқсандық сағат санымен
сәйкес.
Ұзақ мерзімді жоспардағы ұсынылған тақырыптар орта мерзімді жоспардағы тапсырмалар мен тақырыптардың барлық пәндердің мазмұнында болатындай етіп
ұсынылады.
Ұ - ұжымдық жұмыс (сыныппен)
Т – топтық жұмыс
Ж – жұптық жұмыс
Ө – өзіндік жұмыс
ОТ – оқушының тәжірибесі
МК – мұғалімнің көрсетуі
Қ – қалыптастырушы (формативті) бағалау
Бағдарламада оқу мақсаттары төрт саннан тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлімше
ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік номерін көрсетеді. Мысалы, 1.2.1.4. кодында «1» - сынып, «2.1» - екінші бөлімнің бірінші бөлімшесі, «4» - оқу
мақсатының реттік саны.

2-нұсқа
Маусым 2014
4

Тілдік мақсаттар туралы
Жалпы білім беретін мектептерде оқу үдерісінде пән мазмұны мен тілді оқып үйренуге тең
қолдау көрсетілетін оқу ортасы қалыптасады. Әр пәннің өз тілдік стилі бар, оны нақты бір пәннің
«ғылыми тілі» деп атауға болады. Ғылыми тіл – пәннің мазмұнын оқып үйрену, ойлау қабілетін және
пәндік мазмұнның негізгі ұғымдарымен жұмыс істеуді жақсарту үшін қолданылатын негізгі құрал.
Оқушылардың ғылыми тіл мен пән мазмұнын толық игеруі үшін білім алу үдерісінде үнемі қолдау
көрсетілуі қажет. Үш тілді оқыту барысында білім беру мазмұнында қазақша ғылыми тілінің дамуы
тұрақты назарды талап етеді, сондықтан бірінші тіл арқылы оқуға жұмсалатын шектеулі уақыт тиімді
және нәтижелі қолданылуы керек.
Тілдік мақсаттар ғылыми тілді үйрену үшін маңызды құрал болып табылады. Оқушылар үшін
өздерінен не күтілетіндігін түсінуі тілдік мақсаттардың анық құрылуына байланысты. Сондай-ақ, тілдік
мақсаттар мұғалім мен оқушыларға оқуға деген ынтаны қалыптастыруға, өлшеуге және қолдауға
көмектеседі. Пән мазмұны мен ғылыми тілді оқытуды үнемі қатар назарда ұстайтын пән мұғалімдері
оқушыларға үлгі көрсетіп, пән мен тілді оқып үйренуге көмектеседі.
Оқушылар ғылыми тілді оқып үйренуі үшін мұғалім сабақ жоспарларына і жүйелі түрде
төмендегі оқу мақсаттарын қосу ұсынылады:
• оқушылар назарын ғылыми тілге аудару (мысалы, пән бойынша оқу мақсаттарына жету үшін
қажет терминология немесе тұрақты тіркестері бар лексиканы қолдану);
• пән мазмұнының ұғымдарымен жұмыс істеуге қажетті жұмыс тілін қолдану (мысалы, топтық
жұмыстар, сұрақты дұрыс қоя білу, жағдайды талдау және пікірталас жүргізу үшін қажетті сөздер мен
сөз тіркестері);
• алдын ала оқыту, оның ішінде ең бастысы, пәнді оқуда дұрыс қолдана білу үшін қажетті
термин мен тіркестер жиынтығын қамтитын лексиканы алдын ала орынды қолдану;
• оқушылардың төрт дағдының барлығын түрлі әрекеттерде (мысалы, оқылым-тыңдалым,
оқылым-жазылым, оқылым-айтылым, тыңдалым-жазылым және т.б.) түрлі мақсаттарға қол жеткізу
үшін қолдану;
• оқушыларды пікірталас диалогтерге қатысуын ұйымдастыру (мысалы, оқушылардан қысқа
жауаптарды қабылдамау, білімді ғана көрсететін сұрақтарды қоймау; оқушыларды өз білімін нәтижелі
талқылау үшін пайдалануға ынталандыру, сондай-ақ оқушылар диалогқа қатыса алуы үшін қажет
лексикалық сөздік қормен қамтамасыз ету);
• тілге қатысты оқу дағдыларын дамыту (мысалы, таңдамалы түрде тыңдау, түсіндіру,
металингвистикалық және метакогнитивтік танымды дамыту, басқа сөзбен айту, сөздікпен жұмыс
дағдылары);
• тіл туралы сын тұрғысынан ойлауды дамыту (мысалы, тілдерді салыстыру, оқушылардың тілді
барынша нақты пайдалануға ынталандыру, тілді оқудағы жетістіктерді бағалау);
• сабақ басында тілдік мақсатты белгілеу, сабақтың соңында осы мақсат бойынша қол жеткізген
жетістіктерді талқылау.
Тілдік мақсат үлгісі оқу жоспарының әр бөлімінде көрсетілген. Тілдік мақсат үлгісі сонымен
бірге ғылыми тілдің құрамдас бөліктерін қамтиды, оны пайдалану мен есте сақтауға оқушылардың
назарын аудару маңызды. Бұл құрамдас бөліктер орта мерзімді жоспарда тақырыпшалармен
көрсетілген:
(1) пәнге қатысты арнайы лексика және терминология.
(2) диалог/жазылымға қажетті сөз тіркестері. Берілген ақпарат тілі оқушылар үшін түсінікті әрі
анық болса, бұл олардың пәндік мақсаттар мен тілді оқудағы мақсаттарға қол жеткізуіне көмектеседі.
Тілдік мақсаттарды анықтау үшін келесі етістіктерді пайдалануға болады: саралау, санаттарға
бөлу, таңдау, жіктеу, салыстыру, байланыстыру, сәйкестендіру, көшіру, құрастыру, сынау, анықтау,
сипаттау, әзірлеу, бағалау, түсіндіру, мысал келтіру, жорамалдау, негіздеу, дәлелдеу, келіссөздер
жүргізу, болжау, жасау, балама шешімдер ұсыну, себептерді түсіндіру, пысықтау, қайта ұйымдастыру,
басқа сөзбен айту, мазмұндау, көшіріп жазу, рөлдік ойындар ойнау, қорытындылау, синтездеу және
жазу, түрлі мақсаттар үшін пайдалану, өз сөзімен анықтама жазу, безендіру.
Тілдік мақсаттардың кейбірін пән мазмұнын оқу мақсаты деп те есептеуге болатынына
қарамастан, мазмұн мен тілдің бөлінуі оқушылардың мазмұнға да, тілге де баса назар аударуына
көмектеседі. Бұл, сондай-ақ, жауаптар мен шешімдер іздеу үшін қолданылатын үдерістермен
салыстырғанда, жауаптарға/шешімдерге аударылатын назарды теңгерімге келтіруге көмектеседі. Атап
2-нұсқа
Маусым 2014
4

айтқанда, осындай үдерістерге баса назар аудару тілдің нақты қолданылуы мен ойлау әрекетінің
жақсаруына көмектеседі.
Тілдік емес пәндерде оқыту мақсаттарының көпшілігі мазмұнға байланысты, бірақ ең кемінде
бір мақсат тілге арналуы тиіс.

2-нұсқа
Маусым 2014
5

Орта мерзімді жоспар
«Дүниетану» пәні. Бастауыш мектеп.1-сынып
1A бөлім: Өзім туралы
Осыған дейін меңгерілген білім
Оқушылар ата- аналар, балабақша, ақпарат құралдарынан алған білімдері арқылы пәннің мақсаты мен ерекшеліктерін ашудағы алғашқы сатысымен таныс. Баланың отбасы
мүшелері туралы, достары, туыстары, өзі жақсы көретін ойыншығы, өзіне ұнайтын іс-әрекет түрлері туралы білімі болады.
Мазмұны
Оқушылар мектеп қауымдастығының мүшелеріне айналады. Олардың білім алуы өзі туралы, білімдері мен түсініктерін қалыптастыруға негіз болатын отбасында
қалыптасқан білімдері, жеке тәжірибесі мен ресурстарына сүйенеді . 1-бөлімге және оның жекелеген сабақтарына арналған негізгі және қосалқы сұрақтарды, тақырыптарды
оқып үйренудің сабақтастығы төменде көрсетілген Қысқаша шолудан қараңыз.

Осы бөлімдегі «Дүниетану» пәнінің тілдік мақсаты
Осы бөлімдегі оқыту мақсаттарына қол жеткізу үшін тиісті ғылыми тілдегі тілдік мақсаттың үлгісі төменде берілген.
Тілдік мақсат
Оқушылар:
- басқаларды тыңдап, диалогқа қатыса отыра үйдегі және
мектептегі өмір туралы айта алады;
- тақырыптар бойынша сөздік қорын дамытады.

Пәнге қатысты лексика мен терминология





көздерінің/шаштарының түсі;
сүйікті тағамы мен сусындары;
сүйіп шұғылданатын істері;
эмоциялар.

Диалогқа/жазылымға қажетті тіркестер
Талқыланатын мәселелер:
 Сіз қандай болып көрінесіз?
 Сіздің сүйікті ойындарыңыз/кітаптарыңыз?
 Сіз қай уақытта бақытты/мұңды/көңілді/ашулы
боласыз және т.б.
 Сіз үйде өз уақытыңызды қалай өткізесіз?
Неліктен ... екендігін айта аласыз ба?
 …бұл сіздің сүйікті ойыныңыз/кітабыңыз ба?
 ... сіз бақыттысыз/мұңдысыз/көңілді/ашулысыз және
т.б….?

Басқа тілдік мақсаттарды қою үшін және ғылыми тілді дамытуға қатысты қосымша нұсқаулықты жоғарыдағы «Тілдік мақсаттар туралы» бөлімінен қараңыз.
Қысқаша шолу
1-бөлім. «Мен кіммін?» деген басты сұраққа «Өзім туралы» бөлімінің тақырыптарында көңіл бөлінеді. Бөлімнің үш сабағы алты тақырыптың үшеуі бойынша
тапсырмаларды қамтиды, басқа тақырыптар тиісті бөлімдерде қарастырылады. Бөлімді оқып үйрену оқушылардың мектепке келгендегі білімдеріне негізделген. Оқыту
сөйлеу/аудиодан тыңдау/тыңдау, сурет салу, оқу және жазу дағдыларын дамытуға бағытталған. 1-бөлім оқушыларды оқу үдерісіне тарту үшін басқа сабақтармен байланысты
болады. 1-бөлім «Өзін-өзі тану» пәнінің бағдарламасымен пәнаралық байланыста ұйымдастырылады. Сонымен қатар, «Өнер» пәнімен (портреттерді салу) және дене
тәрбиесімен байланыс бар.

2-нұсқа
Маусым 2014
6

Оқу
бағдарламас
ына сілтеме

Оқу мақсаттары

Ұсынылатын оқыту іс-әрекеттері

Мұғалімге арналған ескертпелер

Оқыту ресурстары

Сабақ төмендегі іс-әрекеттер бойынша
жүзеге асырылады:
 сабақтың кіріспе бөлімін мұғалім
басқарады;
 сабақтың негізгі бөлігінде оқыту
әрекетінің бір немесе бірнеше түріне
басты назар аударылады;
 сабақ қысқаша қорытынды жасаумен
аяқталады.
Жұмысты
сабақтан
тыс
уақытта
жалғастыру мүмкіндігі бар.
Бірінші тапсырманың мақсаттары:
 Оқушылар
өздерін
бір-біріне
таныстыру тиіс;
 Оқушылар сыныптастарының есімдерін
біледі;
 Оқушылар өздері және жолдастары
туралы ақпарат жинайды.
(W) Шеңберде отырып сұхбаттасу – бұл
оқушылардың бірін-бірі білуі, тәртіп
ережелерін үйреніп және сыныптағы және
мектептегі өмірге араласуы үшін жақсы
мүмкіндік.
Балалармен
бірлесіп
сабақты
қорытындылау – бұл қызметтің әрбір түрі
үшін стандартты тәртіп болып табылады,
яғни еске түсіру/түйіндеме/бекіту, сабақ
үстіндегі
әрекеттерді басқарудың
түсінікті және анық үлгісі.

Балалық шақтағы фотосуреті
және сүйікті заты.
Атааналардан/қамқоршылардан
оқушының
бала
кездегі
фотосуретін және бір сүйікті
затын
мектепке
әкелуін
сұраңыз.
Портреттің
үлгісі
келісі
ақпараттарды қамтуы керек:
 адам есімі;
 ерекшелігі
(оны өзгелерден ерекше
ететін үш сипаты).
Фотосуреттер көрмесін жасау.

Мен кіммін? Мен қандаймын?
1.1.1.1

1.1.1.4

1.1.5.5.

1.1.5.11

Дереккөздермен жұмысты
мұғалімнің
көмегімен
орындайды

Дереккөздерді
пайдалана
отырып
оқиғалар (жеке
тұлға) туралы қарапайым
әңгіме құрастырады

Өзіне
және
өзінің
жетістіктеріне
оң
көзқараспен қарайды

Адамдар
арасындағы
қарым-қатынас
түрлерін
біледі және сынып, мектеп,
қоғам өміріне
қатысады

(Ұ) Оқушылар шеңбер құрып отырады. Әрбір
оқушы кезектесіп өзі туралы хабарлайды:
 аты-жөні;
 жасы;
 көзінің түсі;
 мекенжайы;
 сүйікті үй жануары.
(Ж) Оқушыларды жұптарға бөліңіз. Олар кім
екенін және қайда тұратынын айта отыра
өздерін таныстырады. Одан кейін оқушылар өз
өмірінің кейбір сәттерін талқылайды:
1. сүйікті заты, аяқ киімі және киімі;
2. сүйікті естеліктер;
3. өзі туралы қызықты (ерекше) жайттар;
4. баланың үйден әкелінген
фотосуреті
(әкелінбеген болса, онда мұғалім ұсынғын
фотосуреті).
(Ж) Кері байланысты жүзеге асыру үшін
оқушылар
жұптаса
отырып,
талқылау
нәтижелерімен сыныпты таныстырады.
(Ө/Ж) Сыныпқа олар өз сыныптасының
портретін салатындарын хабарлаңыз. Портрет
сыныпқа
ілініп
қойылады.
Картинада
сыныптасы қандай көңіл-күйде екендігін
(бақытты, мұңлы, ойлы) көрсетуі, яғни
алдында талқыланған үш ерекше белгіні
бейнелеуі тиіс. Әрбір жұмысқа қол қойылады.
Оқушылар өз портреттерімен алмасады және
онда салынған суретті талқылайды.
(Ұ) Рефлексия. Мұғалім сыныптан бүгін нені
үйренгенін сұрайды.

2-нұсқа
Маусым 2014
7

Мен бәрінен нені жақсы көремін?
1.1.1.1.

1.1.5.11.

1.1.2.1.

1.1.2.3.

1.1.5.5.

1.1.5.8.

Дереккөздермен жұмысты
мұғалімнің
көмегімен
орындайды
Адамдар арасындағы
қарым-қатынас түрлерін
біледі және сынып,
мектеп, қоғам өміріне
қатысады

Кейбір нақты білімдері
мен түсініктерін көрсетеді

Өтіп жатқан оқиғалар,
адамдар мен өзгерістер
туралы түсінігі мен
білімін көрсетеді

Өзіне
және
өзінің
жетістіктеріне
оң
көзқараспен қарайды

(Ұ) Портреттер галереясына қысқаша шолу.
Мұғалім сыныпқа олардың бүгін туған күн
мерекесін жоспарлайтындарын хабарлайды.
Туған күндерді атап өтуді жоспарлау үшін,
оқушылар мыналарға назар аударуы қажет:
 сүйікті тағамы мен сусындарына
 жақсы көретін ойындарына
 сүйікті істеріне
 мектептен тыс уақыттарын қалай
өткізетініне
 сүйікті кітаптарына.
(Т) Сыныпты 3-4 оқушыдан тұратын топтарға
бөлу. Әр топтан жоғарыда аталған бес
тармақтың
бірін
талқылауын
сұраңыз.
Оқушылардан көздерін жұмып, таңдап алған
тармақ туралы 30 секунд ойлануын және одан
кейін өздерінің не туралы ойлағанын бір
сөзбен хабарлауын сұраңыз.
(Ж) Жұптаса отырып олар жоғарыдағы
тізімнен өз таңдауларын талқылайды.
(Ө) Әрбір оқушы өздері не туралы айтқанын
қысқаша жазады.
(Ұ)
Кері
байланысты
жүзеге
асыру
мақсатында, мұғалім балалардың жауаптарын
сәйкес атаулардың астына жазады.
(Ұ) Сынып жауаптарды талқылайды және
туған күн кешін қалай өткізгісі келетінін
шешеді.

Оқушылар көздерін жұмып, қандай да бір
заттар туралы ойлау және оларды
талқылау мүмкіндігіне ие болады.
Міндеттің дұрыс құрылғанына, әрбір
оқушының белсенді қатысып, идеялар мен
нәтижелерді
ұсына
алатынына
көз
жеткізіңіз. Жазба бөліктерге нақты назар
аудару арқылы жазуды құрылымдауға
мүмкіндік береді.
Сыныптан кері байланыс алу және
оқушылардың идеяларын тізіп шығу үшін
маркерлік
тақта
мен
интерактивті
тақтаның болғаны жақсы. Мүмкіндігінше
көбірек
оқушыны/жұптарды
тартуға
тырысыңыз
Мерекені жоспарлау – сабақтың қалған
бөлігінде берілетін идеялар мен ақпаратқа
сүйенетін ынталандырушы іс-әрекет. Бұл
тілдік дағдылардың, сендіру тәсілдерінің,
өз ойлары мен идеяларын білдіре алу
қабілеттерін дамытады.

Сабаққа арналған парақтар.
Түрлі-түсті
қарындаштар,
стикерлер, маркер, интерактивті
тақта, маркерлі тақта, флипчарт
және т.б.

Таңдау не екенін, оны
қалай жасау керектігін
түсінеді

2-нұсқа
Маусым 2014
8

Мен үйде уақытымды қалай өткіземін?
1.1.1.1

Дереккөздермен жұмысты
мұғалімнің
көмегімен
орындайды

1.1.5.11.
Адамдар арасындағы
қарым-қатынас түрлерін
біледі және сынып, мектеп,
қоғам өміріне
қатысады

1.1.3.2.

1.4.3.1.

Уақытты
қарапайым
пайдаланады

білдіретін
түсініктерді

Мектепте тәртіп ережелерін
сақтайды

(Ұ) Мұғалім сыныпқа олардың әрқайсысы
демалыс күндері үйде өз уақыттарын қалай
өткізетіні және не істейтіні туралы әңгіме
құрайтынын
айтады.
Олар
өздеріне
көмектесетін
және
күні
бойы
немен
айналысатынын көрсететін уақыт кестесін (күн
режимін) құрастырады. Мұғалім уақыт кестесі
(күн режимі) дегеніміз не, оның мақсатын
түсіндіре отыра шаблонды (кестені) көрсетеді,
өзінің немесе басқа оқушының бір күнін
сипаттай отыра, оны толтырады.
Сұрақтар мен жауаптарды пайдаланып,
мұғалім тақтада күнделікті уақыт кестесін
құрастырады. Күн тәртібі кестесіне келесілер
кіруі мүмкін:
 Сағат, таң ату, таңертең, тал түс, күн, кеш,
түн
 Күні бойғы әрекеттер мен оқиғалар
(Ө) Уақыт кестесі шаблонын пайдалана
отырып, оқушылар үйде өткізген бір күні
бойынша өз кестесін құрастырады.
(Ұ) Мұғалім олар күні бойы әртүрлі
сезімдерді сезініп, көптеген дүниелер туралы
ойлайтынын айтады. Мұғалім балалардың
уақыт кестесін пайдалана отырып, олардың бір
күн ішіндегі бақытты,
ренішті, ашулы,
қорыққан және т.б кездерін еске түсірулерін
сұрайды.
Оқушылардан осы ойлары мен сезімдерінің
бірін күн тәртібі кестесіне қосуды сұраңыз.
(Ұ) Сабақтың қорытындысын жасай отыра
мұғалім мен оқушылар олар өздері мен
сыныптастары туралы не білгендері туралы
айтады.

Күнделікті әрекет кестесі оқушылардың
өміріндегі күн контекстін пайдалана
отыра идеялардың кең ауқымын және
ақпараттарды білдіреді.
Күн тәртібі кестесін жасау оқушыларды
уақытты өлшеу үдерісіне тартады және
оқиғалар арасындағы сабақтастық пен
қатынастарды айқын көзге елестетеді.
Уақыт кестесі бір күнге арналады. Ол
қалай
мазмұндалып,
құрылатынын
мұғалімнің өзі шешеді.
Күн тәртібі кестесі мен онда сипатталған
оқиғалар оқушыларға өздері туралы
оқиғаларды, басынан кешірген қызықты
және
тартымды
жайттарды
айтуға
мүмкіндік береді.
Жеке күн тәртібі кестесі оқушыларды олар
алдында
талқылаған
идеялар
мен
ақпаратты графикалық/жазбаша түрде
көрсете алуына,
дұрыс мазмұндауға
жетелейді. Оқушылардың көзқарастары
мен сезімдерді талқылауы
мұғалімнің
басшылығымен яғни сұрақтар қою, бағыт
беруі, жағымды талап етуімен жүзеге
асырылады.
Оқушылар
сондай-ақ,
неліктен белгілі бір сезімдерді басынан
кешіргенін, сол сәтте
қандай үміт
болғандығын сипаттау үшін себептерді
ұсынып немесе басқа оқиғаларға жүгіне
алады. Сауат ашу сабақтарында оқушылар
қазақ халық ертегілерін оқып тыңдай
алады.

Күн тәртібі кестесінің нені
білдіретінін және ол қалай
толтырылатынын
көрсетуге
арналған күн тәртібі кестесінің
үлгісі.
Түрлі-түсті
қарындаштар,
стикерлер, маркер, интерактивті
тақта, маркерлі тақта, флипчард
және т.б.
Тақырыпқа
байланысты
бейнебаяндар, мультфильмдер
мүмкіндігінше қолдана аласыз.

2-нұсқа
Маусым 2014
9

«Дүниетану» пәні. Бастауыш мектеп. 1-сынып
1Б бөлім: Менің мектебім
Осыған дейін меңгерілген білім
Оқушылар мектеп өмірімен таныс. Олар 1Б бөлімнің көпшілік аспектілерімен 1А бөлімінде танысты. Оқушының қарапайым түрде мектеп өмірінің бір күнгі
күн тәртібін, үйдегі күндерінің уақыт графигін құруға тәжірибесі болады.
Мазмұны
Бұл бөлім, оқушылардың сынып және мектеп қоғамдастығының мүшелері ретіндегі жеке тұлғасын дамытады, бекітеді, олардың бірге оқып және өмір
сүретіндігі жайында айтады. Мектептің тәртіп ережелерімен, қауымдастығымен, мектеп бөлмелерінің қызметімен танысады.
Осы бөлімдегі «Дүниетану» пәнінің тілдік мақсаты
Оқушыларға пәндік мақсаттарға жетуге көмек үшін сәйкес академиялық тілдегі тілдік мақсаттың үлгісі төменде берілген.
Тілдік мақсат
Оқушылар талап пен дәйектерге негізделген
келіссөз жүргізу, ымыраға және белгілі бір
келісімге келу тілін дамытады.

Пәнге қатысты лексика мен терминология
Бұған кіретіндер:








ынтымақ
ымыра
пікір-таластар
зерттеу
тыңдау
келіссөздерді жүргізу
қатысу

Диалогқа/жазылымға қажетті тіркестер
Талқыланатын мәселелер:
 Қандай ережелерді қолданғанымыз жөн?
 Барлығы белгілі бір ережелерге бағынып
жүргендеріне қалай көз жеткізе аламыз?
Неліктен… екенін айта аласыздар ма?
 … біз ережелерге мұқтажбыз?
 …бір-бірімізді мұқият тыңдап,
сөйлеуге міндеттіміз?

кезекпен

Басқа тілдік мақсаттарды қою үшін және ғылыми тілді дамытуға қатысты қосымша нұсқаулықты жоғарыдағы «Тілдік мақсаттар туралы» бөлімді қараңыз.
Қысқаша шолу
2-бөлімде оқушыларда мектептің не екендігі және ондағы оқу жайында түсінігі қалыптасады. Олар мектептің географиялық орналасқан жерімен танысады,
мектепке барар жолды зерттейді. Осы төрт сабақ зерттеу және мәселелерді шешу арқылы оларды мектепті және мектеп өмірін зерттеуге ынталандырады.
Оқушылар ережелердің мағынасын, олардың оқудағы, әлеуметтік және күнделікті өмірдегі рөлін қарастырады; олар мұғалімдермен, құрдастарымен
араласудың нормаларын біледі және мектеп тәртіп ережелерімен танысады.
Бөлімнің мазмұны "Өзін-өзі тану" пәнімен байланысты.

2-нұсқа
Маусым 2014
10

Оқу
бағдарламасына
сілтеме

1.1.1.2.

1.1.4.1

1.1.1.3.

Оқу мақсаттары
Дереккөздерге
қатысты
қарапайым
сұрақтарды
құрастырады
Өзінің
тұратын
жерін
(қоршаған
ортасын),
сонымен
қатар
өзінің
тұрған жерінен тыс басқа
жерлерді біледі

Бақылаулар
дереккөздерді
(заттық)

жүргізеді,
сипаттайды

1.4.1.2.
Өзіне қызмет көрсетуге не
жататынын түсінеді
1.4.2.1
Мектеп
кітапханасы,асханасы
медициналық пункті қайда
орналасқанын және
қызметін, ол жердегі тәртіп
ережесін біледі
1.1.4.4.

1.1.5.9

Нобайлау немесе ұқсас
әдістер арқылы жоспар
құрайды

Ұсынылатын оқыту іс-әрекеттері

Мұғалімге
ескертпелер

арналған

Оқыту ресурстары

Менің мектебім қандай?
(Ұ) Сыныпқа олардың мектептегі түрлі орындарды,
мәселен, кітапхананы, зерттейтіндерін айтыңыз.
Мектеп туралы қандай сұрақтары бар екендігін
сұраңыз.
(Ж/Ұ)
Оқушылар, жұпта, мектептегі түрлі
орындар жайлы ойдан екі сұрақ құрайды. Оларды
біріктіріңіз де, тізіп айтып беріңіз.
(Ө) Оқушылардан мектептегі түрлі орындарда не
болып жатқандығы жайында ойлануына мүмкіндік
беріңіз. Олардан 30 секундқа көздерін жұмып,
өздеріне ерекше болып көрінетін белгілі орын
жайында ойлануларын сұраңыз. Олар көздерін
ашқаннан кейін, өз ойларын сыныпқа хабарлайды.
(Ұ) Карта ұғымымен таныстырыңыз: оқушалардан
бұл не, олар нені көрсетеді және оны не үшін
қолданатынын сұраңыз.Әр оқушыға мектептің
қарапайым сызба-картасын беріңіз. Ол нені
көрсететіндігін сұраңыз. Мектеп айналасында
бағдарлану үшін, картаны қалай қолдануға
болатынын талқылаңыздар
(Т) Төрт оқушыдан құрылған топтар мектептің
түрлі орындарында болып жатқан төрт іс-әрекетті
талқылайды және үйлестіреді. Әр топтың
баяндаушысы топ идеясын сыныпқа жариялайды.
(Т) Топтың ұсынысы негізінде мектептегі
орындардың тізімін құрыңыз. Оқушылармен бұл
орындардың
неге
арналғанын,
оқушылар,
қызметкерлер мен мектеп өміріндегі маңызын
талқылаңыздар.
(Ж) Оқушыларды жұптарға бөліңіз. Әр жұп
жалпы тізімінен, өздері жақсы білгілері келетін
орынды таңдап айтуы тиіс.
(Ж) Оқушыларды сынып талқылаған орындарды
көрсете
отырып,
мектепішілік
саяхатқа

Оқушылар білетін болады:





Мектептің орналасқан орнын;
Мектепке барар жолды;
Мектеп күнін;
Күнделікті сабақ кестесін

Бұл әрекеттер
оларды өзіндік
білімдерінен және мектеп жайлы
оқушылар тәжірибелерінен бастап,
карталар мен жоспарлардың неге
арналатындығын
таныстыратын
келесі сабақтарға негіз ретінде
қолданыла алады.

Мектеп картасы немесе
жоспары.
Маркерлі
немесе
интерактивті тақта.
Оқушылар баратын әр
орындардың
фотосуреттері/бейнесуреттері- PowerPoint-та
болуы мүмкін.
Сандық фотоаппараттар.

Көзін
жұмып
орындайтын
жаттығулар оқушыларға ойларын
жинақтауға жақсы көмектеседі.
Топта идеяларын біріктіруге арналған
тапсырма, көзқарастарын топтастыру
және өз ойларымен/нәтижелерімен
бөлісуге көмектеседі.
Егер оқушылар картамен қолдануды
білсе, олар оны алып, өздері барған
мектептегі
орындарды
белгілей
алады.
Егер қолда сандық фотоаппарат
болса, оқушылар оларды тапқандарын
түсіріп алуға қолдана алады.
Мектепте не болып жатқандығы
жайлы көбірек білу үшін, мектеп
ішінде саяхат ұйымдастырыңыз және
оқушыларды
жоспарлар
мен
карталардың
міндетімен

2-нұсқа
Маусым 2014
11

1.1.5.9

Үйде,
мектепте
және
қоғамдағы құқықтар мен
міндеттердіңәртүрлі
болатынынжәне
осы
міндеттердің кейде бірбірімен қарама-қайшы келуі
мүмкін екенін түсінеді

шақырыңыз.
(Ө) Сыныпқа оралып, оқушылар өз жоспарларын
толтыруды аяқтайды.
(Ұ) Оқушылар мектеп туралы анықтаған
ақпараттарымен, карталар мен жоспарлар туралы
білгендерімен бөліседі.

таныстырыңыз. Саяхат барысында
кейбір оқушылар өз жоспарларына
қысқа жазбалар жасай алады.
Оқушылардың мектептегі әртүрлі
адамдармен, мәселен, күзетшімен,
кітапханашы
және
қызмет
атқарушылармен,
олардың
жұмыстары
туралы
әңгімелесуге
мүмкіндіктері болғаны жақсы.
Сынып, мектеп жоспарын қолдану
арқылы
жоспардың
мақсатымен
таныстырылды.

1.1.5.1.

1.1.5.2.

1.1.5.3.

1.1.5.4.

Ойланып, өз көзқарасы мен
пікірін қарапайым түрде
білдіреді
Қарапайым әлеуметтік
сұрақтарды, оқиғаларды
және тақырыптарды мектеп
және жергілікті контексте
қарастырады
Өз іс-әрекетінің өзіне қалай
әсер етсе, басқа адамдарға
да солай әсерін тигізетінін
түсінеді
Өзіне, өзінің заттарына
және
жеке
басының
қауіпсіздігі
үшін
жауапкершілікті сезінеді
Өзінің рухани, моралдық
және
этикалық

Бізге мектеп ережелері не үшін қажет? Біздің
сынып үшін қандай ережелерді енгізуге
болады?
(Ұ/Ж)
Ережелер ұғымымен және олардың
рөлімен таныстырыңыз: Үйдегі және мектептегі
мысалдарға сүйене отырып, ереженің не екеніндігі
жөнінде сөйлесіңіздер.
Оқушылардан бізге
ережелердің не үшін қажет екендігін жұпта
талқылауын сұраңыздар. Идеяларды сынып болып
қарастырыңыздар.
(Ұ) Оқушыларға олардың бірқатар ережелер
құрайтынын хабарлаңыз: ұстанатын сынып
ережесін немесе сынып жарғысын.
Естеріне салыңыз:
 қоғамдық тәртіп – мектеп контекстінде сай
болу;
 өзінің тәртібі туралы білу;
 жеке бастың тәртібі – жауапкершілік және ісәрекеттер.

Құқықтар және міндеттер туралы
сабақ. Сынып мектеп ережелерімен
таныстырылған
және
мұғалім
сыныптың нәтижелі жұмысы үшін
орнатылған ережелерге ие болады.
Мұғалім өткізетін талқылауға кіріспе
– мұғалім сыныптың жалпы қандай
ережелер қажет екендігі жөнінде
идеяларды өз еріктерімен ұсынуларын
сұрай
алады.
Ережелердің
мысалдары:
 оқушылардың сыйластық
пен
үйлесімде өмір сүріп, жұмыс
істеулеріне көмектесу;
 өзін мәдениетті ұстау.

Сұрақтар және жауаптар арқылы, сынып жарғысы
не екенін анықтаңыз.

Басқа оқушыларға, барлық адамдарға,
ата-аналарға қатысты қатысты өзін
лайықты ұстау. Барлық оқушылар
бірін-бірі
сыйлайтынына
көз
жеткізіңіз.

(Т) Оқушылар үш немесе төрт оқушыдан құралған

Осы әрекет ережелердің сипаты мен

Мектеп ережелері.
Мектеп
жарғысына
арналған үлгі.
Тақта
немесе
интерактивті тақта.
Оқушылар баратын әр
орындардың
фотосуреттері/бейнесуреттері- PowerPoint-та
болуы мүмкін.
Сандық фотоаппараттар.

2-нұсқа
Маусым 2014
12

1.1.5.7

1.1.4.1

1.4.5.4

1.4.3.1.

көзқарастарын, нанымдары
мен
құндылықтарын
түсінеді
Өзінің
тұратын
жерін
(қоршаған
ортасын),
сонымен
қатар
өзінің
тұрған жерінен тыс басқа
жерлерді біледі

Оқу, ойын әрекетінде ,
күнделікті
тұрмыста
қауіпсіздік
ережелерін
сақтай білу қажеттілігін
түсіну (үйде, қоғамдық
орындарда,
көшеде,
табиғатта)

Мектепте тәртіп ережелерін
сақтайды

топтарда талқылайды:
 Келісім пункттерінің сақталатындығына қандай
ережелер кепілдік беретін еді?
 Ережелер өмірге қалай енгізіледі?
(Т) Әр топтың баяндамашысы ережеге нені қосуға
болатыны туралы ойларды бүкіл сыныпқа айтып
береді.
Оқушылар сыныпқа
арнап құрастырылған
ережелерді қарастырады. Оқушылардың өз
міндеттерін түсінетініне көз жеткізіңіз:





міндеттерді сәйкес тәртіппен орындау;
ережелерді орындау, тәртіп сақтау;
басқа барлық оқушыларға әділ қарау;
құрдастарымен және мұғалімдерімен жақсы
қарым-қатынаста болу;
 басқаларға сыйластықпен қарау.
Одан басқа:
 оқушылардың сынып бөлмесі - қауіпсіз орын;
 олардың сыныптары нәтижелі, еркін және
бақытты атмосферада жұмыс істейді;
 олардың үйлесімді және іскерлік қоршаған
ортада нәтижелі оқуларына құқығы бар;
 Олар әр уақытта бақытты болуға, үйлесімді
өмір сүрулеріне құқығы бар.
(Ұ) Мұғалім және сынып оқушылары, жалпы
ереже және ереже түрлері туралы білгендерін
түйіндейді.

мақсатын және олардың өздерінің
өмірінде
қандай
маңызды
рөл
атқаратынын
түсінуге
мүмкіндік
береді.
Мұғалім жүргізетін талқылау арқылы
оқушылар сұрақтар мен нұсқауларға
жақсы
қарайтын
болады. Кері
байланысқа идеяны барлық топтар
ұсына алмайды.
Сынып мына мәселелерді шешеді:
 ережелер сақталып жүргеніне көз
жеткізу үшін олар не істейтінін;
 ереже
бұзатындарға
не
болатынын;
 «сыныптың
ережелерді
орындауларын бақылауға» кімнің
жауапты екенін;
 әрбіреуінің
тәртібіне
ұжым
жауапты.
Көрсету және үлгілеу
Бұл сабақ мұғалім үшін оқушыларға
ереже идеясын олармен
бірге
құрастыруға,
үлгілеуге
жақсы
мүмкіндік.
Қосымша мәселе ретінде сынып
мектеп ережелерінің қайсысын одан
жақсы
ережемен
алмастырғысы
келетінін және неліктен екенін
қарастыра алады.

2-нұсқа
Маусым 2014
13

Бізге көмектесу үшін, мектепте кімдер жұмыс
істейді? Олар қандай жұмыс атқарады?
1.1.5.6

Елгезек, мейірімді, ұқыпты
және әрқашан адамдарға
көмектесуге дайын болады

(Ж) Жұптасқан оқушыларға оларға көмектесу
үшін мектепте жұмыс істейтін адамдардың
суреттерін беріңіз.
Мынадай суреттерді беруге болады:

1.1.1.3.

Бақылаулар
дереккөздерді
(заттық)

жүргізеді,
сипаттайды








күзетші/ кіші қызметшілер/бағбандар;
тіс дәрігері/медбике;
аспазшылар;
кітапханашы;
хатшы;
кураторлар/мұғалімдер.

(Ж) Сыныпты жұптарға бөліңіз. Әр жұп
суреттердің біреуін талқылайды. Әр сурет адамның
не істеп жатқанын бейнелеуі керек. Жұп «көмекші
қызметкерлердің» не істеп жатқанын бір сөзбен
немесе сөйлеммен сипаттайды.
1.1.5.11.

Адамдар арасындағы
қарым-қатынас түрлерін
біледі және сынып, мектеп,
қоғам өміріне
қатысады

Әр суретпен екі немесе бірнеше
істеуі мүмкін.

жұп

жұмыс

Жұп суретпен жұмыс істеп болған кезде, екіншісін
алады да, талқылау үдерісін қайталайды.
(Ұ)
Мұғалім
сыныптың
өз
«көмекші
қызметкерлер» туралы не білетіні туралы кері
байланыс
беретін
талқылауға
бағыттайды.
Сыныптың барлық мүшелері талқылауға қатысады.
Сабақтың
аяғына
таман
олар
мектеп
ұжымы/қауымдастығы өздерін қалай қолдайтыны,
олардың міндеттері мен жауапкершілігі туралы
біледі.

Бұл сабақ оқушыларға мектептегі
адамдардың әртүрлі рөлдерімен
таныстырады.
Бұл мектепішілік саяхат, мектеппен
танысу арқылы бекітіледі.
Мәселеге қатысты
мектеп
ұжымының
іс
жүзіндегі
фотосуреттерін қолдануға болады.
Бұл
әрекетке
едәуір
үлкен
шынайылық беретін еді.
Кіріспе
сабақ
идеясын
және
оқушылардың
қалай
жұмыс
істейтіндіктерін түсіндіру, сыныпты
тақырыппен таныстырудан тұрады.

Мектеп көмекшілерінің
фотосуреттері
немесе
PowerPoint
презентациясы
Талқыланатын
әр
көмекші
туралы
ақпараттарды
толтыру
үшін, оқушылардың әр
жұбына аңдатпа парағы
Парақта фотосурет үшін
орын және бір немесе екі
сөз, сөз тіркестерін, яғни
қысқа
түсіндірмелерді
жазуға жететіндей бос
орын болуы тиіс.

Мұғалім әрбір адамның атқаратын
қызметі жөнінде ақпарат ұсынады:
бұл оқушыларға өз суреттерімен
жұмыс істеуіне мүмкіндік беретін
қажет ақпаратты береді.
Әр жұптың алдына нақты мәселелер
қойылады: суретті зерттеу және
суреттегі
адамның
не
істеп
жатқандығын сипаттау.
Сабақтың
қорытындысында
идеяларды біріктіріңіз, оқушылардың
нені
үйренгендерін,
қандай
жаңалықты білгендерін талқылаңыз.

2-нұсқа
Маусым 2014
14

1.1.4.3.

1.1.4.1

Мектептегі
орындарды
зерттейді

жекелеген
(жерлерді)

Өзінің
тұратын
жерін
(қоршаған
ортасын),
соныме