Дыбыстарды қойып болған соң, оларды қалай автоматтандыру керек?

Дыбыстарды дұрыс қалыптастыру – логопедиялық жұмыстың алғашқы кезеңі. Бірақ дыбыс дұрыс айтылғаннан кейін, оны автоматтандыру қажет. Автоматтандыру – баланың жаңа дыбысты сөздерде, сөйлемдерде және күнделікті сөйлеуінде тұрақты қолдануына үйрету процесі.

Автоматтандыру кезеңдері:

1. Дыбысты буын деңгейінде бекіту

   • Дыбысты түрлі буындарда бекіту: ар, ра, ро, ор, ру, ур.

   • Дауысты және дауыссыз дыбыстармен әртүрлі тіркесімдер жасау: рапа, тары, балапан, қарға.

2. Дыбысты сөз ішінде бекіту

   • Дыбыстың сөз басында, ортасында және соңында кездесетін сөздерді жаттықтыру:

     • Басында: Рақат, раушан, рас

     • Ортасында: Қарға, тарақ, барабан

     • Соңында: Жар, тор, дар

3. Сөз тіркестері мен сөйлемдерде қолдану

   • Қысқа сөйлемдер құру: "Қар жауып тұр.", "Торай қорбаңдап жүр."

   • Дыбыс кездесетін мақал-мәтелдер мен жұмбақтарды қолдану.

4. Мәтін деңгейінде бекіту

   • Баланы дыбыс кездесетін сөздер көп мәтіндерді оқытуға ынталандыру.

   • Қысқа әңгімелер айтуға үйрету.

5. Күнделікті сөйлеуге енгізу

   • Баламен әңгімелесу барысында түзетіп, дыбысты дұрыс айтуын қадағалау.

   • Қызықты ойындар, рөлдік жаттығулар арқылы сөйлеуді дамытып, автоматтандыру.

Қосымша әдістер:

• Артикуляциялық гимнастика (тілдің қозғалысын дамытуға арналған жаттығулар).

• Көру және есту арқылы бақылау (айнаның алдында жаттығу, дыбысты ести отырып қайталау).

• Қозғалыспен үйлестіру (қимылмен бекіту: секіру, шапалақтау арқылы сөздерді айту).

Автоматтандыру – үздіксіз процесс. Бала жаңа дыбысты тұрақты қолданғанша жүйелі түрде жаттығулар жасау қажет.