Ежелгі Грек философиясы

Мақала

Ежелгі Грек философиясы

Орындаған :Насрулла Арай

Аннотация

Ежелгі Грек философиясы адамзат тарихында артынан өшпес із қалдырып кетті. Грек философиясы б.з.д IV ғасырдағы Афинадағы дамуынан ,б.з.д VI ғасырдың басында грек шекарасында болған оқиғадан басталды. Грек философтары Фалестен Аристотельге дейін ашқан ілімдері,ғылымдары, ойлап тапқан өнертапқыштары, қазіргі әлемнің қалыптасуына өз үлесін қосты. Грекия да математика, физика, комедия,драма, демократия, театр,мектеп сурет салу сияқты өнер , ғылым түрлері пайда болды.

Тақырыптың өзектілігі.

Ежелгі Грецияның философиясы еуропалық ойға маңызды әсер етіп қана қоймай, әлемдік философияның дамуына бағыт берді. Содан бері көп уақыт өтсе де, ол әлі күнге дейін көптеген философтар мен тарихшылардың қызығушылығын тудырады.

Философиялық ой тарихында ежелгі Грецияның философиясы әртүрлі мектептер, ағымдар, идеялар, ілімдер, шығармашылық тұлғалар, тіл мен стильдердің байлығы, сондай-ақ философиялық мәдениеттің одан әрі дамуына әсер ету арқылы ерекшеленеді.

Сонымен қатар, Ежелгі Греция философиясын зерттеу қазіргі әлемде Дамушы әлемдегі адамның орны мен рөлін, қоғам мен тұлғаның, адамның рухани әлемінің арақатынасы мен өзара әрекеттесуін және т. Б. Анықтау мәселесін зерттеуге байланысты ерекше өзектілікке ие болады.

Франция мен Германия философтары “Грек философиясы адамдардың өз сезімін қайтаруға және олар біртұтас әлеммен бетпе – бет тұруын даралайды “деген пікірлер айтады .

Англия мен Америка ғалымдары “Ежелгі грек философиясы ол дәлдікті қажет етеді, бұл жерде маңызды сезім емес , метафизиканы түсіну “деген ойда.

Зерттеудің мақсаты.

Ежелгі Грек философтарының маңызы, әлем мәдениетін қалыптастыруға негіз болған ілімдер мен ғылымдарды анықтау және қазіргі әлемге алып келген әсерін анықтау.

Зерттеудің міндеттері

1. Ежелгі Грек философтарымен танысу және олардың зерттеген ұғымдары мен ойларын нақты анықтау

2. Ежелгі Грек философиясының әлем мәдениетіне алып келген ілімдерін талдау

• Фалес -Милеттен шыққан алғаш философтарының бірі. Ол б.з.б VII ғас соңы мен б.з.б VI ғас өмір сүрген. Фалес байланыстырушы қайраткер болды.Ол терең практикалық өмір мұраларына, ғаламның құрылымы туралы сұрақтарға қызығушылық танытты. Саудагер бола тұра ,ол өзінің сапарларын ғылыми мәліметтер жинау үшін пайдаланды. Фалес негізгі гидроинженер болган,ол өзінің жұмыстарымен ,жан -жақты зерттеулерімен танылған ойшыл. Ол Грекияда б.з.б 585 жылы күннің тұтылуын дәл болжап,танымал ойшыл ретінде танылды. Бұл үшін Фалес Египеттегі және Финикиядағы астрономиялық негізге сүйеніп айтқан.

Фалестің ойынша тіршіліктің бастауы ылғалды заттан немесе “судан”пайда болды дейді. Барлық дүние осы заттай пайда болады . Тіпті жердің өзі судың үстінде қалықтап тұр , оның жан -жағы мұхитпен қоршалған деп санаған.

Фалес қоршаған ортаның қалай құрылғаның , жердің қалай тұратынын,жерге байланысты аспандағы жарықтардың: ай,күн, жұлдыздардың қалай орналасқаның зерттеді. Ол өзінің зерттеулерін Вавилон ғылымына сүйене отырып нәтиже шығарады. Фалес Жерге жақын қозғалмайтын жарық,ал алысы күн деп атаған . Бұл айтқанын оның шәкірттері кейін жоққа шығарды.

• Анаксимандр – Милет жерінде дүниеге келген,Фалестен кейін 40 жылдан соң өмірге келген,шамамен б.з.б 540 ж.

Анаксимандр әрдайым саяхаттап ел аралап ,жер көргіп жүреді. Оның Иониядан Пелопонеске жасаған саяхатын, ол Спартага мезгілдердің ауысуынөлшетін құрал ойлап тапты. Анаксимандр инженерияны жақсы білген, түрлі техникалық әдістер қолдану арқылы құралдар, карталар құрастырған.

Ол адамдардың әлемды түсінуге 4 нақты анықталған ойды айтты:

1. Ол су да, сол сияқты қарапайым затта материяның негізгі формасы бола алмайтынын көз жеткізді. Ол негізгі форманы елестеткен және оны” апейрон” д/А.

2. Ол заң ұғымын қоғамнан , физикалық әлемге жеткізді. Бұл анархистік табиғаттың идеяларын бұзды

3. Ол күрделі табиғи құрылыстарды түсінуді жеңілдету үшін механикалық модельдерді қолдануды бірінші болып болжады

4. Ол жер уақыт өте келе өзгереды деп тұжырым жасады.

• Пифагор және оның ізбасарлары барлық нәрселер сандар деп мәлімдеді. Музыкалық таразылар мен планеталардың қозғалысын сипаттайтын математикалық қатынастарды зерттеу Пифагорды табиғаттың сандық заңдылықтарын ғылым зерттейтін барлық салаларда табуға болады деген сенімге әкелді. Сонымен қатар, ол мұндай заңдар музыканы басқаратын заңдар сияқты қарапайым деп күтті

Батыс ойы пифагорлықтарға, біріншіден, таза математиканы ашуға, екіншіден, “математикалық дәлел” ұғымын қатаң анықтауға, үшіншіден, заттың даралығын оның пішіні мен құрылымы беретінін білуге міндетті. Олардың жұмысы сандық заңдар мен формализмнің философиялық дәстүрін ғылыми іздеуді бастады, ол ақырында Платонның ең биік шыңына жетті

Пифагорлықтар үшін философия діни өмір салтының орталық бөлігіне айналды, өйткені Пифагор тек математик қана емес, сонымен бірге адамгершілік мұғалімі және діни көшбасшы болды, ал Пифагорлық бауырластық тек зерттеуші ғалымдар тобы ғана емес, сонымен қатар қоғамдық және діни қауымдастық бол ды.

Пифагорлықтардың математикасы әлі мінсіз тазалыққа жете алмағандықтан, олар “заттар сандар”деп оңай сенді. Осы сөздермен көрсетілген интуитивті философиялық көрініс: заттың белгілі бір сандық формасы оған жеке тұлға береді. Мысалы, жануарлардың әртүрлі түрлері дене мүшелерінің саны мен пішінімен ерекшеленеді .

Пифагорлықтардың математикасы және космологиясы

1)Фигуралық сандар

Әр санның монадалардан қалай жасалатынын көрсету үшін Пифагордың “табиғи” жазба жүйесінде бұл монадалар топтары альфаның кішкентай әріптерімен бейнеленген.

II. Тетрактис ондығы

Алғашқы төрт бүтін санды, үшбұрышты пішінді және “мінсіз санды” он біріктіретін ең керемет қасиеттерге ие фигура “тетрактис ондықтар” болды-1, 2, 3 және 4 бүтін сандардан тұратын он монададан тұратын үшбұрыш

III. Қарама-қайшылықтар кестесі

Аристотель жазғандай, “кейбір пифагорлықтар” сандардың және бүкіл әлемнің қалай пайда болғанын түсіндіру үшін қарама-қайшылықтар кестесін қолданды

Пифагор мектебінің басқа өкілдері “заттар – бұл сандар” ережесін сөзбе-сөз түсіндірді. Табиғат заңдарының сандық екендігі анықталғандықтан, бұл заңдар басқаратын объектілер де сандық деп санауға азғырылды. Егер сіз иррационал сандарды есептемесеңіз, яғни оларды ерекшелік деп санасаңыз және оларды зерттеуді кейінге қалдырсаңыз, онда арифметикалық бірлік пен геометриялық нүкте арасындағы ұқсастық заттардың шынымен нүктелер жиынтығынан жасалғандығының қарапайым моделін ұсынды. Нүктелердің әр жиынтығы арифметикалық сандардың бірін құрайтын бірліктер қосылатын фигураға сәйкес келді.

Пифагорлық идеялар басынан бастап музыка мен астрономияда сәтті қолданылды. Бұл мектептің мүшелері өз зерттеулерін жалғастыра отырып, олардың жаңа әдістемесі білімнің кейбір басқа салаларында да өз күшін көрсеткен сияқты. Медицинада сицилиялық дәрігерлер денсаулықтың анықтамасын изономия – тепе – теңдік адам ағзасында қарама-қарсы қасиеттер-жылу мен суық, ылғал мен құрғақтық деп тұжырымдады

Пифагорлықтардың діни ілімдеріне көптеген мифтер кірді. Бұл аңыздар жер асты әлеміндегі соңғы сотты, содан кейін марапаттау немесе жазалау кезеңін және біраз уақыттан кейін жаңа өмір үшін тірілер әлеміне оралуды сипаттады. Бұл идеялардың көпшілігі тыңдаушылардың көпшілігіне оғаш болып көрінгеніне және грек комедияларында күлгеніне таң қалмаймын, бірақ олар сол кездегі діни дәстүрге сәйкес келді,

Пифагор, керісінше, ақыл – ой үйлесімі мен тазартуға жетудің ең жақсы тәсілі математика мен музыканы үйрену деп есептеді. Тазартуды адамның өз қабілеттері мен ақыл – ой дамуын ашуы ретінде қайта қарау-бұл дін тарихындағы маңызды қадам және бауырластық өмірінің ғылыми және діни жақтарының ортақ нүктелерінің бірі.

Парменид

Логика және мистицизм

Ол болмыс пен болмыстың мәні туралы философиялық мәселеге математикалық дәлелдеу әдісін қолдану арқылы ресми логиканы ойлап тапты. Өзінің дәлелдерін эпикалық поэма түрінде көрсете отырып, ол болмыстың өзгермейтінін және жаратылмағанын көрсету үшін логиканы қолданды. Бұл тұжырым әртүрліліктің немесе өзгерістің кез-келген көріну мүмкіндігін жоққа шығарды. Бұл нақты, мистикалық болса да, тұжырымның табиғи нәтижесі адамның ақыл-ойы шындықты түсінуге қабілетті деген тұжырым болды.

Парменидтің астрономия, биология және басқа ғылымдар туралы жазғаны өте қызықты. Бірақ егер ол өзінің негізгі интуитивті идеясын дұрыс деп санаса, онда бұл ғылымдар зерттейтін көп нәрсе нақты болуы мүмкін емес еді. Гректер айналасындағылардың өзгергіштігі мен бірегейлігін сезініп, Парменидтің логикалық әдісін сақтаудың жолын табуға тырысты, бірақ оның мистикалық тұжырымынан аулақ болды.

Парменид өз идеяларын эпикалық поэмада баяндады-орфикалық ақындар өздерінің аяндарын осы формада жазды. Керемет сәттіліктің арқасында осы эпостың бірінші бөлігінің үлкен бөлігі – “ақиқат жолы” бізге жетті. “Пікір жолы”деп аталатын екінші бөлімнің бірнеше үзінділері де сақталған. Поэма прологпен ашылады, онда Парменид күн сарайына саяхат жасайды, онда ол Құдаймен амандасып, оған тәлімгер болады.

Дәл шегерім қайшылыққа әкелген сайын, біз бастапқы болжамның дұрыс емес екеніне сенімді бола аламыз. Болу ішкі қайшылықты ештеңеге шыдай алмайды. Нақты алғышарттардан қандай салдарлар қисынды түрде туындайтынын нақты көрсететін жалпы ойлау модельдері бар: ХХ ғасырдың алгебралық логикасы осы модельдерді анықтай алды. Бірақ логикалық пайымдаудың негізгі ережесін бірінші болып тұжырымдаған Парменид болды.

Парменид өзінің ашылуымен философиядағы формализмді нығайтты: бұл шындық пен абстрактілі логикалық форманың бір-бірімен тығыз байланысты екенін көрсетті және Парменидтің арқасында философтар өз тұжырымдарына келген жолдарды жақсы білді

Зерттеу ұсынысы: Ежелгі Грекия біздің қазіргі дамуымыз алып келген мәдениет, бір мемлекетте бірнеше ғылым саласы дами отырып ол бүкіл әлемге жайылған . Осылайша қазіргі әлем дамуының бастауы болған.Ежелгі философияны қазір заманмен түрлі мифология арқылы ұштастыруға , түрлі сол кездің ғұламаларының еңбектеріне комикс жасап, оған талдау жұмысын жасауға болады.

Қорытынды. Ежелгі Грек философиясы өзінің тарихи маңызын әлі жойылмайды. Себебі ежелгі Грек философиясының сан ғасырлық зерттеуі,не бір таңғалдырарлық ашылулары,ілімдері бар .

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Асмус В.Ф Античная философия Учеб.пособие .И.доп .М..,’Высш школа”1976

2. Брамбо Роберт С Философ Древней Греции/Пер.санг Л.А Игеревского М ;ЗАО Изд-Во Центрполиграф 2002-247

3. . Бертран Р. История западной философии. – М.: АСТ, 2016. – 1024 с.

4. 2. Воскобойников О.С., Асламов Н.Е., Баюк Д.А. Многоликая софистика. Нелегитимная аргументация в интеллектуальной культуре Европы Средних веков. – М.: Издательский Дом ВШЭ, 2015. – 544 с.

5. . Колтунов Н.Ю. Совершенство числа в философии Пифагора // . – 2013. – Т. 2. – №9. – С. 376-377.