"Экологиялық тәрбие – табиғатты аялауға үйрету"

Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасының Шу ауданының білім бөлімінің «Қосқұдық» бөбекжай-бақшасы коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны

Әдістемелік құрал

тақырыбы:

Экологиялық тәрбие –

табиғатты аялауға үйрету

Құрастырған: Нуркина Айман Амановна

Әдістемелік құралда мектеп жасына дейінгі балалардың табиғатқа деген сүйіспеншілігін, экологиялық мәдениетін тәрбиелеу мәселелері қарастырылады. Әдістемелік құрал / Құрастырған: Нуркина Айман Амановна «Қосқұдық» бөбекжай-бақшасы 2025ж-38 бет

Әдістемелік құрал мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының тәрбиешілеріне арналған.

Мазмұны

Кіріспе...............................................................................................................4-5

Негізгі бөлім

Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие беру.........................6

Тәжірибелік бөлім

Кішкентай үйде кім тұрады?..............................................................................7

Суреттерді құрастыр...........................................................................................8

Табиғатты аялаңдар ...........................................................................................9

Жетуге көмектес(лабиринті)...........................................................................10

Азық-түлік тізбегі.............................................................................................11

Дидактикалық Бөлім

Үстел үсті-баспа ойыны...................................................................................12

Балаларды табиғатпен таныстыру негізіндегі адамгершілік мәдениетін қалыптастыру...............................................................................................13-19

Мектепкедейінгі балаларды табиғатпен таныстыру әдістері  және түрлері..........................................................................................................20-25

Ұйыдастырылған оқу іс-әрекеті.................................................................26-36

Қорытынды .......................................................................................................37

Пайдаланған әдебиеттер тізімі........................................................................38

Кіріспе

Мектепке дейінгі балаларға экологиялық тәрбие беру Экологиялық тәрбие жұмысын жүргізу,оқытудың негізгі формалары бақылау қызықтау,серуен. Тәрбиешінің табиғи нысандары мен табиғат құбылыстарын бақылауды ұйымдастыруы,балаларды табиғатпен таныстырудың негізгі мәселесі болып есептеледі.

Қызықтау кезінде балаларды таза ауада,көз тартар әдемі гүлдер мен ағаштар арасында болуы көтеріңкі көңіл-күймен қатар,табиғат сұлулығын сезіне білуіне әсер етеді.

Ал серуен кезінде, тәрбиеші балаларды табиғатпен таныстырып, өсімдіктерге су құю,қураған жапырақтарды бірге жинау,ағаш түптерін тазалау т.б сияқты қарапайым еңбек түрлеріне қатыстырады. Мұндай еңбек түрлерін орындау,балалардың еңбекке деген жауапкершілік сезімдерін дамытып,ынтасын арттырады.

Экология тәрбие жұмысын ұйымдастыруда тәрбиенің негізгі салалары болып табылатын адамгершілік,эстетикалық еңбек,имандылық тәрбиелері-мен сабақтастыра жүргізу басшылыққа алынады. дамыту үшін,жыл мезгіліне сай жүйелі мақсат-міндетті айқындалған Экологиялық тәрбие берудің басты мақсаты бала бойында азаматтың барын,ғылыми,білім,көзқарас пен сенім жүйесін орнықтыру болып табылады. Бұл қоршаған ортамен қарым-қатынаста тәртіптілік,ұқыптылық ережелерін орындау,табиғатты аялап,оған қамқорлық таныту қабілетін дамытуда негізделеді.

Балаларды мектепке дайындауда экологиялық тәрбие жұмысы мынадай міндеттердің негізінде жүзеге асырылады.

Онда ұсынылған:

табиғаттағы тірі және жансыз заттардың өзара байланысы, экологиялық мәдениеттің пайда болуы және экологиялық тиімділік мәдениеті туралы саналы түсінік қалыптастыруға арналған үстел үсті және баспа ойындары.

балаларды экологиялық тәрбиелеу мәселелерінде кәсіби шеберлік деңгейін арттыруға ықпал ететін мұғалімдерге арналған ақпараттық материал

Әдістемелік құралдың мақсаты:

мектеп жасына дейінгі балалардың тірі және жансыз табиғат туралы жүйелі білімдерін, жұмыс түрлерінің әртүрлілігі негізінде табиғатқа деген сүйіспеншілік сезімдерін қалыптастыру.

экологиялық тәрбие мәселелерін шешуге бағытталған үстел үсті және баспа ойындарын әзірлеу және сынақтан өткізу.

Міндеттері:

Тәрбиелік:балалардың табиғат туралы, тірі организмдердің байланыстары туралы қарапайым экологиялық түсініктерін қалыптастыру;

Дамытушылық:балалардың ақыл-ой белсенділігін, табиғат объектілеріне деген оң көзқарасын дамыту, экологиялық мәдениетін қалыптастыру;

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие беру

Мектепке дейінгі жастағы балаларға адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынасты анықтайтын экологиялық тәрбие беруге байланысты мектепке дейінгі тәрбие мекемелердің алдында негізінен мына төмендегі міндеттер тұр.

оларда мынадай ойлар тууы мүмкін. Мысалы, «ю бармағынжалайды», «аюжылынуүшінағаштыңдіңінетығылады». Шындығындааюдың, кірпі, борсықт.б. жануарлардыңқыстаұйықтауыныңөзіндікбиологиялықмәні бар. Балалардатабиғаттағызаттардыбір-біріменсалыстыру, олардыңбір-біріненқандайайырмашалығы бар, осы жайлыөзіндікойлартуабастайды.

Көрнекі-әрекеттік ойлауды ескере отырып, үстел үсті-баспа ойындары жетекші орын алады.Үстел үстінде басылған ойындар мектеп жасына дейінгі балалардың тірі және жансыз табиғат туралы білімдерін нақтылайды, жүйелейді және жіктейді. Сөйлеуді, есте сақтауды, зейінді, байқағыштықты дамытады. Үстел үстінде басылған ойындарды қолдану келесі ерекшеліктер ескерілген жағдайда ғана жақсы нәтиже береді:

- жас және жеке ерекшеліктерін ескеру;

-ойындарды өткізу кезіндегі психологиялық жайлылық;

-баланың әлеуметтік тәжірибесін, оның қабілеттерін, қызығушылықтарын ескеру;

- шығармашылық дамытушы ортаны құру;

- материалдың ғылымилығы мен қолжетімділігі мен түрлі-түстілігінің үйлесімі.

Қазіргі әлем ойындардың барлық түрлеріне өте бай, үстел ойындары – бұл балалар үшін бөлек, тұтас әлем.

Тәжірибелік бөлім

"КІШКЕНТАЙ ҮЙДЕ КІМ ТҰРАДЫ?"

Танымдық дамыту мақсатында "Үйде кім тұрады?" дидактикалық модулі құрастырылды.

Ол оқу-ойын құралы болып табылады.Суреттер жиынтығының арқасында оқу құралы көп функциялы болып табылады.

Ойын матадан өлшемі 50Х70 см үй түрінде жасалған.Үйде өлшемі 15Х20см болатын 4 терезе бар.Әрбір терезенің әртүрлі бекіткіштері бар (сыдырма, бау, түймелер, Velcro).Бұл модуль үшін лексикалық тақырыптарға арналған ауыспалы суреттер жинағын пайдалануға болады.Бұл ұсынылған нұсқа балалардың үй жануарлары туралы білімдерін қалыптастыруға ықпал етеді.

"СУРЕТТІ ҚҰРАСТЫР"

Мақсаты: балаларды туған өлкенің жануарларымен таныстыру.Суретті дұрыс құрастыруға үйрету, ойлау қабілетін, зейінін, есте сақтау қабілетін дамыту.Ойын алты қырлы текшеден тұрады.Екі жағында қабырға аумағында тұратын жануардың суреті бар.өлшемі 30х20 см болатын 6 жақтау, өлшемі 20х15 см болатын 6 сурет, бірнеше бөлікке кесілген.Кесілген суреттер конверттерде сақталады, онда суреттердің үлгілері көрсетіледі.

«Жыл мезгілдері»

Мақсаты: Балалардың жыл мезгідері туралы білімдерін бекіту,мезгілдерді атауларын үйрету(қыс,көктем,жаз,күз). Мезгіл өзгерістерін талқылау.

Көрнекіліктер: Жыл мезгілдері суреттері мен карточкалары.

Ойын барысы:Тәрбиеші балалардан жылдың қай мезгілі екенін сұрайды. Жыл мезгілі төрт бөліктен тұрады,әр бөлікке сәйкес мезгілдердің ерекшелік карточкасы бар.

Балалар жыл мезгілдерінің өзгерістері карточкасын алып сәйкес келетін мезгілдерге қойып шығады.(мысалы:қыс мезгіліне қар,шырша,аққалат.б.)

.

«Мекенін тап?»

Мақсаты: жануарлар туралы айту және олардың мекендейтін жерлері жайында толықтыру

Шарты: балаларға жануарлардың суреттері беріледі. Балалар ол қандай жануар және қайда мекендетінін айтып жабыстырады.

«Тірі табиғат»

Мақсаты: Табиғат туралы айту. Тірі табиғат туралы білімдерін одан әрі жетілдіру

Шарты: Балаларға суреттер беріледі. Ол суреттерді балалар не екенін айтады және ол қандай табиғатқа жататынын және неліктен жатқызғанын айтады, жабыстырады.

ДИДАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

Үстел үсті-баспа ойыны

"Үйде кім тұрады"

Тәрбиеші: Балалар, қараңдаршы, кішкентай үй қандай керемет.Ал терезеге найзағаймен кім тығылғанын білгіңіз келе ме?Ол үшін жұмбақты шешу керек:

Түкті, мұртты,

Сүт ішеді, ән айтады.

Балалар: мысық

Мұғалім терезені ашуға көмектеседі.Суретті қарап шығыңыз.

Тәрбиеші:Ал түймелі терезеде кім тұрады.Онда біреудің айқайлағанын тыңдаңыз.(шошқа дауысының дыбыстық жазбасы естіледі).

Балалар: шошқа (терезені ашыңыз, суретті қараңыз).

Тәрбиеші:Бірақ жіппен жабылған терезеде кім тұрады, мен көрсетемін, (аттың мінез-құлқына еліктеу)

Балалар: Бірақ жіппен жабылған терезеде кім тұрады, мен көрсетемін, (аттың мінез-құлқына еліктеу)

Балалар:жылқы (терезені ашыңыз, суретті қараңыз

Тәрбиеші: бізде тағы бір ашылмаған терезе бар.Онда кім бар екенін білгіңіз келе ме?Ол сүйектерді жегенді жақсы көреді

Балалар: ит (терезені ашыңыз)

Тәрбиеші: балалар, сендер жануарларды ренжітуге болмайтынын білесіңдер.Оларды жақсы көру керек.

Балаларды табиғатпен таныстыру негізіндегі адамгершілік

мәдениетін қалыптастыру.

Қазіргітаңдаадамзатауасынжұтып, суынішіпотырғантабиғатАнанықорғап, аялаубаршажұртқатіршілікқамы, табиғиқажеттілік. Сондыктан да бүлдіршіндердіайналадағытабиғиортаменүнеміқарым-қатынастаболуғаүйрету, олардыңұғымдарынқалыптастыру, табиғатқадегенжанашырлыққатәрбиелеуқазіргібалабақшадағытәрбиеісініңөзектітармақтарыныңбіріболыптабылады.

Балабақшадағытәрбиеніңмақсаты-экологиялықтәрбиебереотырып, табиғатты  аялап, оны қамқорлыққаалыпкүту, тіріжәнеөлітабиғаттағықұбылыстаржөніндеқарапайымұғымдарқалыптастыру.

Балабақшадағыэкологиялықтәрбиежұмысы, тәрбиешініңнегізгісалаларыболыпесептелетінадамгершілік, эстетикалық, еңбектәрбиелерініңжелісіндежәнехалықтықпедагогиканыңқайнарбұлағынпайдаланаотырыпжүргізсе, айналадағы орта, табиғатжайындағыжалпыламаұғымдарнақтыланып, қалыптаса  береді.  Экологиялықтәрбиежұмысынаорайкөрнекіліктердіқолданаотырып, табиғатбұрышыныңжабдықталуынабайланыстысайыстарұйымдастырылып экология мәселелерітуралы, жағымды-жағымсызәрекеттербейнеленгенсуреттепайдаланылғаны, ата-аналар мен тәрбиешілердіңбірлескенжұмысыныңнәтижесіндетабиғаттуралышағынкітапхананыөліжәнетірітабиғатпенжабдықтауарқылыкөрмеұйымдастырылғаныдұрыс.

«Кұстаркүні», «Табиғатты  сүйеміз»,  т.б.  ертеңгіліктер бала еңбегіменұштасып, әрпедагогтіңізденімпазәрекетіғанаболашақтабиғатжанашырынтәрбиелейалады дей келіп, тәрбиежұмысынжүргізудіңмынадайекінысанасына назар аударамыз:

а) балалардың экологиялықтәрбие беру арқылыайналадағытабиғатқадегенсүйіспеншілігіноятып, ұғымынкеңейту, оныңәсемдігіннәзіксезінуге, өсімдіктер,құстар мен жануарлардүниесінқамқорлыққаалуға баулу.

ә) балабақшада  табиғатжайында  алғашқы  ұғымдықалыптастыраотырыпқарапайымбілімберіп, осының  негізінде  тірі  жәнеөлітабиғаттағықұбылыстар  жөнінденақтыжәнежалпылама  таным-түйсікқалыптастыру. Табиғаттуралыбүлдіршіндердің ой-өрісінкеңейтіп, осы түйсіктерарқылыбүлдіршіндерге  табиғат  сырларынұғындыружөніндегі  экологиялықтәрбиеніңортаңғытобынаарналғанжоба-бағдарламасынұсыныпотырмыз:

Бұлтоптағыбалалардаортанытанудыңфизиологиялықмеханизмдеріөзініңжоғары даму деңгейінежетеді. Іштейойлау, ой түюпайдаболады. Баладағы ой-сана мен жүйкеніңқозғалуы мен тежелуіширығып, күшейеді, тепе-теңдіксипаталады. Абстракты ойлаубіршамадамиды, айналадағы орта туралыталдау, ой түюәжептеуіржетіледі, табиғаттуралыкәдімгідейтүйсіктанымқалыптасады. Ол ендітабиғаттыңөзінетәнкейбірқұбылыстары мен қасиеттеріжайындабілетінболады. Ойын мен еңбекәрекеті
ұштасажүреді. Табиғатқұбылыстарыныңкейбірзаңдылықтары, бұлқұбылыстардыңмерзімдіқайталануыментаныстырылады, осыныңнегізіндетабиғатқұбылыстарынреалистіктұрғыдаұғынуы, білугеқұлшынысы, байкап-көребілуі, логикалықойлауы, табиғатқаэстетикалықтұрғыданқараусезіміқалыптасабереді.

Өсімдіктертуралыұғымдарыкеңейтіліп, оныңішіндекүнбағысқат.б. өсімдіктергетоқтала, оныңкүнгеқарапөсуінебайланыстыаталатынжәнедәнінен май сығыпалып, күнделіктіөмірдепайдаланатындығынайтыпәңгімелеу, олардыңсондай-ақөсуіүшінбелгілібіржағдайлар — топырақ, ылғал, күнніңнұры, жылуы керек екенітүсіндіріледі. Кейбіржануарлардыңөсіпдамуыжөнінде балалардың білімітолықтырылады, құстаржұмыртқалайды, балапанбасыпшығарады, олардыазықтандырыпасырайдыжәнетүйеботасын, сиырбұзауын, иткүшігін, мысықбаласынөзсүтіменасырайтындығытүсіндіріледі. Балалардың жабайыхайуандар (қасқыр, аю, түлкі, қоян, кірпі) олардыңтіршілігі, қорек табу әрекетіжөніндегіұғымдарыкеңейтіледі.

Күзде: Балалардың өлітабиғаттағы, өсімдіктердіңқұстар мен аңдардыңтіршілігіндегікүзгіөзгерістерітуралынактытүсініктерінкеңейту, балаларғабұрыннантаныскейбіркұбылыстар мен ауарайыныңжағдайыжәнеөсімдіктер мен жануарлартіршілігіарасындағыбайланыстыңреттілігінанықтап «күз» ұғымыныңмәнісінайқындап, қорытындылауғабағыттау. Балалардың жансызтабиғаттағы, құстардыңхайуандардыңөміріндебірте-біртеболатынөзгерістер: жапырақтардыңтүсуі, құстардыңжылыжаққаұшыпкетуіжайындағыұғымдарынбекіту. Күздеегістікдегікөкөністердіжинау, қазыпалу, ауланытазарту (жапырақтардыжинапбіржергеүю) т. б. жұмыстарғакөмектесіп, пайдалыеңбеккеараластырылады, әңгімелесулердекүзтуралытүсініктерінақтыланатолықтырылыпбекітіледі, фильмдеркөрсетіледі.

Қыста: Балалардың қысқыауа-райыныңсипаттыбелгілері
ағаштардың, ормандағықұстар мен аңдардыңтіршілігітуралыбілімдерінкеңейтужәнеқорытындылаумақсатыкөзделеді. Еңбекдағдыларынқалыптастыру, жандынәрселергеұқыптылықпенқараусезімінтәрбиелеудіжалғастыра беру. Қаржауыптұрғанкездебалаларғақарақоңырқағазқиындысынберіп, оғанқарұшқынынтосыпалып, оны анықтапқарап, соңынансуретінсалудыұсыну, бала қиялынұштау. Қыстуралыұғымынтолықтыраотырып, күнделіктібайқау, кештіңертетүсуі, ай мен жұлдыздардыңшығуы, ауа-райықұбылыстарынақардыңжаууы, аяз, боранныңболуы назар аудару. Қысқызығынтамашалап, жүздерісуықтан бал-бұлжанған балалардың аққар, жалтырағанкөкмұздашана, шаңғыменсырғанапойнапжатқансуреттерібейнеленгенсуреттерарқылы «Қысқызығы», «Ортақшана» аттықимылдыойындарынойнату. Адамдардыңеңбегіменкөшені, жолдытазарту, қардыкүреу балалардың өзаулаларыныңқарынтазалауғажәрдемдесулері. Қыстуралы,

суреттер, бақылауларбойыншаәңгімелесу, қысқызығынтамашалауменқатар, қыскытабиғаттықорғайбілуіне назар аудару.

Көктемде:Табиғаттыңкөктемгіқұбылыстары, олардыңсебептерітуралы, көктемдегіадамдардыңеңбегіжайында балалардың білімдерінтолықтыруқажетболады. Көктемұғымынқалыптастыру. Өлітабиғаттағыөзгерістердікүнніңұзаруын, сеңніңжүруін, өсімдіктердүниесіндегіағаштар мен бұталардыңбүржаруын, алғашқыжапырақтыңшығуын, көктемгігүлдердіңгүлденуінбайқау. Жәндіктердіңіс-қимылдарынбақылатуарқылы балалардың түйсіктерінтолықтыру. Құстардыңұшыпкелуін, ұясалып, балапандарынажемберуінбақылайотырып,  қарлығаштыңұясытуралыәңгімелеп беру, құстардыңпайдасы, олардықорғау, қамқорлыққаалужөніндеәңгімелесу. Мысалы, тоқылдақтыағаштыңарасынан  құрттардытеріпжейтіндігінен «ағашдәрігері» аталғаны, ал қарлығаштыңұшуынақарап, оларшарқұрыпойнап, күннұрынашомылыпжүрдейміз, ал шынмәніндеүнемі «жұмысістеп» құрттардыаулапжүретінін, сондай-ақтоқылдақ, қарлығаштардыңсуретісалынғанкөрнекіқұралдардыпайдаланаотырыпәңгімелеу.  «Қарлығаштыңқұйрығы неге айыр» аттымультфильмдіпайдалану. Көктемніңалғашқыгүлібөйшешеккетоқталу, тақпақжаттату, бейнелеужұмысыбойыншасуретінсалғызу.

Гул жамылғанөлкедегі

Бұталар да әнтөгеді.

Бөктердегібәйшешектей,

Көктемнеткенкөркемеді.

Егісдаласындағыкөктемгіжұмыс, гүлзарлардағыбалалареңбегінетоқталу. Табиғатбұрышындағыөсімдіктертуралыдидактикалықойындаройнату.

Жазда: Жазмезгіліндегікүнніңжарығы мен жылудыңәсеріненөсімдіктердіңөсіпжетілуіжөніндегі бала ұғымыкеңейіп, жинақталады, жеугежарамдыжәнеулысаңырауқұлақтар мен шөптесінөсімдіктердіайырабілугеүйретуескеріледі. Адамдардыңгүлзарлардағы, егістіктердегіеңбегіментаныстырады, табиғатқақұмарлық, сүйіспеншілік, ұқыптықараусезімінтәрбиелейді. Балалар арам шөптердіотап, гүлдердіңтұқымынжинаудыүйренуітиіс. Тәрбиешікүнделіктісеруенкезіндеаспанға назар аударады (бұлтты, бұлтсызсөздерініңмағынасынтүсіндіру). Жаңбырдыңжаууыкезіндетәрбиешібалаларғаоныңбұлттанжауатындығынтүсіндіреді.

Мысалы:

Ақмақтаәлдеқайдабарадыауып,

Жақындапкетсежергеаларжауып.

(Бұлт)
Тәрбиешібалалардыәдемігүл мен, жағымдыиісіменқызықтыратыншөптесінөсімдіктерментаныстырады.  Ойлауқабілетін  дамытуүшінөсімдіктердіатағандакейбірөсімдіктердіңатауларына  жәнеолардыңерекшелігіне назар аударғандұрыс, мысалы: жолжелкен — жолбойындаөседі, шырмауық — басқашөптергеоралып, шырмалыпөседі, т.б. Сондай-ақтабиғаттағыжазқұбылыстары, ерекшеліктерітуралыбүлдіршіндердің ой өрісіндамытып, толықтыру, өсімдіктердікүту, жануарларғақамқорлықжөніндегі адам еңбегінетоқталу. Жазкүнінінұзақтығы, жаңбыр, найзағай, кемпірқосақтуралытүсініктеріннақтылау. Серуен, экскурсия кезіндежаздыңәркезеңіндегүлдейтін

өсімдіктердің, жемістердіңпісуін, құстардыңкөбеюінбақылау. Гүлдердіжинау, шоқгүлдертобынжасауарқылы топ бөлмелердібезендіру. Табиғатбұрышында  балалар  бөлмеішіндеөсімдіктердісуарып, гүлдердіңтүбінқопсытады, сондай-ақаквариумды, құсторларынтазартады, өсімдіктер мен жануарлардыдұрыскүту мен олардыңжақсыжағдайдаболуы  арасындағы  байланыстыанықтауғаүйретіледі. Табиғатмүйісінінэстетикалықкөркемдігінебалаларназарынүнеміаударыпотыру. Бұлтоптатәрбиешініңсуреттерді,  диафильмдер  мен  көркемәдебиеттіоқудыпайдалануарқылыәңгімелесулерінекөпорынберіледіжәне  табиғатқұбылыстарытуралыөзелініңтабиғатынқорғап, қамқор бола білуқасиетібойынасіңіріледі.

Балабақшадағыэкологиялықтәрбиежұмысыныңжәнебірарнасы – адамгершіліктәрбиегесаяды. 1. Адамгершіліктәрбиесініңмәнісібаланыңадамдарға, айналадағыортаға, туғанөлкеніңтабиғатынадегенсүйіспенішілігін, қамқорлығынарттырудыкөздейді. Туғанөлкегесүйіспеншіліктітәрбиелеудіңнегізгіқұралы — ұлтгықтілі, мәдениеті, көркемөнертуындылары. Бала әдебишығармаларды: өлең, ертегі, жұмбақ, жаңылтпаш, мақал-мәтел, аңыз-әңгіме, батырларжырынтыңдауарқылыанатілініңқұдіреттілігінсезінуменқатар, оны сүюдіүйренеді. Адам табиғат пен өмірдің бар қызығынән-жырғақосып, оныңәдемі де сұлукөріністерін бала санасынаәнарқылыжеткізебілген.

Халқымыздыңқандайән-әуеніболмасынмейірім-шапағатқа, мәндімазмұнға, ұлағаттытәлім-тәрбие, тереңфилософияғанегіздележазылған. Сондықтан да олсезімгеәсеретіп, балалардың мінез-құлқы мен адамгершілікқасиеттерін, эстетикалықталғамындамытуғаықпалетеді.  Халықбалағатабиғаттыңқұпиясырларынәнарқылыжеткізуменбірге, өмірсүрудіңнегізгікөзіадалеңбекке де баулибілген. Оларғаарнапмақал-мәтел, тақпақ, жаңылтпаштар, жұмбақтар, қанаттысөздер, ертегілершығарып, күнделікті
бала тәрбиесінеқолданған. Тәрбиеніңосындай мол мұраларыарқылыбаланыңсезіміноятып, руханидүниесінбайытқан, айналақоршағандүниенітанытып, еңбеккебаулығанжәне де табиғатөсімдігіменқатаркеңдаладағықұстардың сан алуандыбыстарымен, жабайыаңдардыңүйжануарларыныңүніментаныстырып, танымдыққызығушылығынарттырған.

Мектеп жасынадейінгібалалардытабиғатқұбылыстарыныңжұмбақсырларыәрқашан да қызықтырады. Олартілішығабастағанкезден-ақүлкендерденәрнәрсенісұрап, білмеккеқұштар. Әрнәрсені «қар неге жауады? Жаңбырқайданпайдаболады? Жеміс-жидектерқыста неге піспейді? Қарлығаш неге күнжылыкездекеледі? Шыбын-шіркейлеркүнсуығандақайдакетеді? – дегенсияқты сан алуансұрақтарқояды. Бала естіген, көрген, сезгеннәрсесінтанығысы, білгісікелуізаңды  ғой.  Ендеше балалардың осындайсұрақтарынамәнберіп, ойдағыдайтүсіндіреаламыз ба? Бүлдіршінбөбектіңтіршілік, түйсігіосындайұсақ-түйектенқалыптасаберетінібекер ме?

Бала зейінінқұстарсайрағандауысына, судыңсылдырына, жапырақтардыңсыбдырынааудараотырып, жылмезгілдерініңауысуынабайланысты осы құбылыстардыңөзгеруінтүсіндіруғанаемес, айналасындағыортадаболыпжатқанөзгерістердіөздігіншебақылайбілуге де үйретуқажет. Мұны бала психологиясынжетікбілетін, туғанелінінтабиғатынсүйетін, жанынәзіктәрбиешіғанаістейалады.

Мектепкедейінгі балаларды табиғатпен таныстыру әдістері  және түрлері

Табиғатпен таныстыру әдістері

Педагогикадаәдіс- ересек пен баланыңбіріккенәрекеттініңамалыретіндеқабылданады. Мектепкедейінгімекемедегітабиғатпентаныстарупроцесіндеәртүрліәдістер – көрнекі (бақылау, суретті (карина) қарау, кино немеседиофильмдеркөрсету), практикалық (ойынәдісі, еңбек, қарапайымтәжірибелер), Сөздік (тәрбиешіңәңгімесі, әдебишығармалароқу, әңгімелесу).

Көрнекілік  әдісі

Бақылау

Бақылау- қоршағанортадағықұбылыстыжәнезаттардымақсаттыкөздейотыражоспарлапқабылдау. Бұлкүрделітанымдылықәрекет, бұғантүйсік, ойлаужәнесөзқатысыпжәнетұрақтызейіндіталапетеді.

Табиғаттабақылаудыұйымдастырғандатәрбиешікөптегенміндеттердішешеалады: табиғаттуралы балалардың білімдерінқалыптастырады, байқағыштықтықтарындамытады, эстетикағатәрбиелейді. Бақылаудыңекітүрі бар – қысқамерзімдіжәнеұзақмерзімді. Қысқамерзімді- заттыңнемесеқұбылыстыңсапасы мен қасиеттерітуралыбілімдерінқалыптастырады, балааларпішінін, түсін, көлемін, бөлшектіңкеңістіктегіорналасуы, бетініңмінезін, ал аңдардытаныстырғанда – қимыл-қозғалысыныңерекшеліктері, шығаратындыбыстары, т.б.

Күрделібақылау – ұзақбақылау, балаларбұрынболғанқұбылыстысалыстырады, т.б. Бақылаудыжекебірбелгілерге де жасауғаболады. Мыс: құмырадағыгүлдіңтопырағыарқылы су құюкеректігінанықтау, аквариумдағыбалықтыңжүріс-тұрысынақарай суды ауыстырунемесетұтассуреттіқалыптастыру(қардағыізденкімкелгенін, жидектіңтүсінен – оныңпіскенін, піспегенінанықтау). Бұлбақылау – балалардың құбылысьтардыанализдеудағдыларын, жекедеректердісалыстыруға, қарапайым ой тұжырымдамажасаудыүйретеді. Кейінгібақылаудыңекеуініңкүрелігінеқарастапұйымдастырылады. Бұлбақылаубарысындатапқырлық,қайқағыштық, анализдеу, салыстыру , ой тұжырымдаупроцестері  жетіледі.

Бақылаубалалардыөсімдіктержәнеаңдармен, ауа-райымен, ересекадамдардыңтабиғаттағыеңбегіментаныстырғандаұйымдастырылады. Бақылау – сабақта, экскурсияда, серуенде, табиғатбұрышында, табиғаттажүргізіледі. Бақылаудыжалпыбарлықбаламеннемесе жарты топпен, бірнешебаламенұйымдастыруғаболады. Бұлбақылаудыңмазмұны мен тәрбиешініңалдынақойғанміндетінебайланысты. Бірақбарлықжағдайда да бақылаубаланың ой жүгіртубелсенділігіжоғарыдеңгейдеболуы  керек, олардыойландыру, қойылғансұрақтарғажауапіздуге, құштарлықтарындамыту, табиғатқадегенқызығушылық пен құнттықатынасқатәрбиелеу.

Бақылауға дайындық.

Бақылауғадайындалутәрбиешіүшінзатты, объектінітаңдауданбасталады.  Таңдалғанаңнемесеөсімдікжақсыжағдайдаболуы керек. Егердетопта, ондабақылайтынзаттыңорнындұрысанықтапалғанжөн, олбарлықбалағакөрінетіндеу болу керек…

Бақылауға басшылық.

Бақылаудыңалдында, әсіресеолалғашқыретөткізіліпжатса, онда балалардың алдынақойылғанміндет пен сұрақтықоюғаасықпау керек. Балалар 1-2 мин өзбеттеріменобъектініқарапкөріпалуғамүмкіндікбергенжөн. Балалардың көргензаттарыбойыншаалғашқаәсерлері, туындағанқұштарлықтарынқандырғаннанкейінғанатәрбиешіәртүрлітәсілдерді (сұрақтар, жұмбақ, заттызерттеу, салыстыру, ойынжәнееңбекәрекеттері) қолданады. Ол балаларғакөргендерінтүсінелеріүшінтүсіндіреді, әңгімелейді. Қызықтыруүшін, эмоциялыққатынасүшін, заттыэстетикалыққабылдауларынқамтамасызетуүшін, тәрбиешікішітоптардыңбалаларынаөлең-тақпақ, фольклораныңқысқатүрінқолдану, ал ересектоптарындабақылаудыңсоңындатіптіәдебишығармалароқиды. Бақылаубелгілібірізділікпенөтуі керек. Аңдыбақылағанда, тәрбиешібаланыңзейінінәуеліоныңмінез-қылқынааударады: «Не істейді?, Қалайжылжиды?, Не жейді? Қалай?». Сосынбарыпоның сырт пішінінекөңілаударады: «Денесінеменжабылған? Аяқтарыұзын ба, жоқәлдеқысқама? Көздеріқандай (пішіні, түсі)?»

Өсімдіктіқарау – олгүлболсын, ашықәшекейліжапырақболсын, тіптісабақболсынәуеліоныңеңжарықкөзгетүсетінбелгісіненбасталады. Сосыноныңсыртқықұрлысыныңнегізгіерекшіліктері:  гүлдің, өсімдіктің, сабақтыңкөлемі, мөлшерібіртіндепанықталады. Мектепкедейінгі балалардың зейіндері  еріксізжәнесоншалықтытұрақтыьолмағандықтаносындайбірізділікқажет. Тек соңындабақылаубарысындағытүсініктерінтәртіпкекелтіргенжөн. Осындайбірізділікті  үнеміқолданғанжөн, себебібалаларөздерініңойларынжеткізердежеңілболады.

Баланы табиғатпентаныстырғанда  әрбірбақылаунақтыбірүлкенемес  міндетішешеді. Сондықтантәрбиешібақылаудыөткізгендеөткенбақылауменбайланыстыраұйымдастырғандұрыс.

Табиғаттағы маусымдық өзгерістер.

Табиғаттағымаусымдықкүзмезгіліндегіөзгерістерді (күнқысқарды, түнұзарды, жапырақтартүсу, тұман, қырау, жаңбыр, жел, шыбын-шіркейлердіңбіртіндепжоғалуы, жылқұстарыныңжылыжаққаұшыпкетуі, кейбіржануарлардыңұйқығакетуі, астықжинау, қысқажеміс-жидектердідайындау), қысмезгіліндегімаусымдықөзгерістерді (күнқысқарып, түнұзарады, аяз, қаржауу, өзендер мен су қоймаларынамұзқату, қарлыжер, жапырақсызағаштар мен бұталар, қалалар мен елдімекендеркөшелерінқардантазалау, жабайыаңдар мен қыстапқалғанқұстардықоректендіру), көктемдегімаусымдықөзгерістерді (күнұзарып, түнқысқарабастайды, ағаштарбүршікжарады, алғашқышөптер, бәйшешекшығады, жылқұстарыұшыпкеледі, жәндіктерпайда бола бастайды, кейбіржабайыаңдарқысқыұйқыданоянады, жан-жануарлартөлдейді, дәндідақылдар мен көкөністердісеуіп, көшеттерінотырғызады), жаздағымаусымдықөзгерістерді (күнөтеұзақ, түнқысқа, күнніңысуы, өсімдіктердіңөсуі, жануарлардың, жәндіктердің, құстардыңтіршілігі, бақшадағымәдениөсімдіктердікүтіп-баптау) бақылап, ерекшеліктерінажыратыпайтабілудағдыларынқалыптастыру.

Мектеп жасынадейінгіжастағы балалардың жекетұлғасының, психологиясыныңдамуыныңеңбастыміндеттеріқазіргітаңдағыеңөзектімәселелердіңбіріболыпотыр. Соныңішіндеэкологиялықсабағының бала өміріндеалатынорныерекше.Осыкездеересекмектепжасынадейінгібаланыңөз-өзіне, қоршағанортағадегенсүйіспеншіліктұжырымдамасындаболашақұрпақтыанатілін таза білетін, туғанжеріне, отанына, жүргенортасынасүйіспеншілігі мол, табиғатынсүйетін, қорғайтын ,сақтайтынұл-қызтәрбиелеудепкөрсетілген.ҚазақстанРеспубликасының «Білім беру» жүйесініңнегізгіміндеттерініңбіріқазақхалқыныңазаматтарыжан-жақтыбілімді, елінсүйетінеңбекші болу керек депкөрсетілгеннегізгесүйенеотырыпжасалғанэкологиялықтәрбиеніеңбекарқылыүйретусабағыныңбағдарламасы.

Экологиялық тәрбие

Балалардың ойлаутұтастығыняғни, табиғаттықорғаукөзқарасындамытуүшінжылмезгіліне сай жүйелі, мақсатміндетіайқындалғанэкологиялықтәрбиежұмысыноқужылыныңөнбойындажүргізіліпотырады. Экологиялықтәрбиеберудіңбастымақсаты бала бойындаазаматтықборыш, ғылымибілім, көзқарас пен сенімжүйесінорнықтыруболыптабылады. Бұлқоршағанортаменқарым-қатынастатәртіптілік, ұқыптылықережелерінорындау, табиғаттыаялап, оғанқамқорлықтанытуқабілетіндамытуғанегізделген. Экологиялықтәрбиежұмысыносындайміндеттердіатқартаотырып, жүзегеасырады.

Мысалы:

• Балалардыөсімдіктер мен жануарлардыкүтіп-бағуға балу,

Олардыңбойындақабілет пен икемділіктіорнықтыру;

• Табиғаттың сан-алуансырлары мен байлықтарыжөнінде

эстетикалықжәнеұлтжандылықсезімдеріндамыту;

• Табиғаттабарлықнәрсеніңбір-біріменөзарабайланысты

Болатынынтүсіндіружәне осы байланыстыкүнделіктіөмірде

Ескеруқажеттігінүйреніпотыру.

Міне осы міндеттердіңбарысында балалардың экологиялықтаным-түсінігінтереңдетіп, олардыңтабиғатқадегенжаңамәдениқарым-қатынасынбекітеді. Мұндайжұмыстүрі балалардың физиологиялық даму, психологиялықерекшеліктерінескеріп, әдіс-тәсілдердішеберпайдаланып, шығармашылықпенжұмысістейтінтәрбиешібасшылығыменжүргізіледі. Оқужоспарындаэкологиялықтәрбиежұмысынбірретөткізугеболады. Жылмезгілініңерекшелігінеорайкүзгітабиғатқұбылысы (жаңбырдыңжаууы, адамдардцңпайдалыіс-әрекеті , ауладағыжапырақтардыжинау , жылыжаққаұшатынқұстардыбақылаут.б).Қыстапқалғанқұстарғақамқорлық, табиғатбұрышындағыөсімдіктер мен құстардыкүту, балыққажемберу.Көктемдеұшыпкелетінқұстарғаүлкендеркөмегімендайындалғанұяларғажемшашу, ауладағыгүл,көкөнісөсімдіктерінөсіругежәрдем беру.

Бүршікжарғанағашбұтақтарын (бұтақ,бүршік, өсімдікт.б) мағынасына сай түсіндіру.Наурызмерекесіқарсаңындажасшыбықтаротырғызып ,оны күтудікүнделіктіәдет-дағдығаайналдыру . Көктемніңәдемікелбетінжырлайтынөлеңжолдарынәнгеқосу ,психологиялықдайындықжұмыстарынжүргізу ,сөзжұмбақтаршешу, дидактикалыққимылдыойынтүрлерінпайдалану, өзойларынтабиғаткөрінісініңсуретінсалып,әңгімелепайтыпберу.Жазкезіндетәрбиешілердіңұйымдастыруыменөзен-көлжағасына,баққа,гүлалаңынабарғанкезде,айналаныңтазалығынамәнберу.Бұләрбаланыңжауапкершілікдағдысын, ұжымдықбірлігінарттырады. Экологиялықтәрбиежұмысынұйымдастырудатәрбиеніңнегізгісалаларыболыптабылатынадамгершілік,эстетикалық,еңбек ,имандылықтәрбиелеріменсабақтастыражүргізубасшылыққаалынады.

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері

« Раушан »

Білім беру саласы: Таным, Қоршаған ортамен таныстыру
Тақырыбы: «Раушан» – гүлі
Мақсаты:

Раушан гүлін дұрыс отырғызу және күтіп-баптау әдістерін үйрену арқылы әдемі әрі ұзақ гүлдейтін өсімдікті өсіру.

Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

Балалар шеңберге тұрып, «Көтеріңкі көңіл» сергіту сәтін орындайды:
«Кел балалар күлейік
Күлкі менен түлейік,
Қабақ түйген не керек,
Көңілді болып жүрейік!»

Ойын: «Жел соқты»

Тәрбиеші "жеңіл самал соқты" десе, балалар баяу тербеледі.

"Күшті жел тұрды" десе, қаттырақ шайқалады.

"Тыныштық орнады" десе, бір орында қалады.

II. Негізгі бөлім (20 минут)

1️ «Раушан гүлмен» таныстыру (5 минут)

Раушанның суретін немесе тірі гүлді көрсету.

Балаларға сұрақтар қою:

-«Раушан» қандай түсті болады?

-Ол қайда өседі?

-Гүлдің иісі қандай?

-Оны жұлған дұрыс па? Неге?

2️. Дидактикалық ойын: «Түсін тап» (5 минут)

Балаларға түрлі-түсті карточкалар таратылады.

Тәрбиеші «Раушан» туралы сипаттама айтады (мысалы, "Раушан қызыл түсті"), ал балалар сәйкес түсті көтереді.

3️. Қимыл-қозғалыс ойыны: «Раушан гүл» (5 минут)

Балалар раушан гүліне айналады:

«Тамыр жайды» – жерге отырады.

«Сабақ көтерілді» – ақырын тұрады.

«Жапырақтар ашылды» – қолдарын жаяды.

«Раушан гүлдеді» – қолдарын жоғары көтереді.

«Жел соқты»– тербеледі.

4️. Шығармашылық жұмыс (5 минут)

«Раушан гүлін» жапсыру немесе бояу.

Топпен бір үлкен сурет жасау.

III. Қорытынды бөлім (5 минут)

Ойын: «Кім жылдам?»

Тәрбиеші гүлдердің атын айтады, балалар егер Раушан болса, алақан соғады, басқа гүл болса, үнсіз қалады.

Қорытынды сұрақтар:

«Раушан» қандай гүл?

Оның түсі қандай?

Ол қайда өседі?

Балаларды мадақтау.

«Құлпынай – Өсімдігі»

Білім беру саласы: Таным, Қоршаған ортамен таныстыру
Тақырыбы: «Құлпынай» – тәтті өсімдігі
Мақсаты:

• Балаларға Құлпынай өсімдігі туралы түсінік беру;

• Құлпынайдың түсі, пішіні, иісі, пайдасы туралы айту;

• Өсімдіктерге қамқорлық жасауға баулу, қимыл-қозғалыс және шығармашылық қабілеттерін дамыту.

I. Ұйымдастыру кезеңі (5 минут)

?Сергіту сәті: «Тез-тез өсеміз»
Балалар қолдарын жайып, гүлдің ашылуын бейнелейді.
«Биік болып өсеміз

Құлпынайдай жайқалып

Табиғатты сүйеміз

Шетімізден шеберміз

Денемізді бос ұстап

Билеп- билеп аламыз.»

Ойын: «Құлпынай биі»

• Әуен қосылады, балалар құлпынай болып билейді.

• Әуен тоқтағанда қатып қалады (қозғалмау керек).

1. Негізгі бөлім (20 минут)

1️. «Құлпынаймен» таныстыру (5 минут)

• Құлпынайдың суретін немесе тірі өсімдікті көрсету.

• Балаларға сұрақтар қою:

  • «Құлпынай» қандай түсті?

  • Ол қайда өседі?

  • Құлпынайдың иісі қандай?

  • Ол не үшін пайдалы? (дәрумендерге өте бай. Құрамында ағзаға аса пайдалы С дәрумені көп.)

2️. Дидактикалық ойын: «Бөлігін тап» (5 минут)

• Балаларға түрлі-түсті өсімдіктер суреті таратылады.

• Тәрбиеші «Құлпынай» туралы сипаттама айтады (мысалы, «құлпынай» жарты бөлігін көрсетеді»), ал балалар сәйкес бөлігін көтереді.

3️. Қимыл-қозғалыс ойыны: «Құлпынай» қалай өседі?»(5 минут)

• Балалар өсімдіктің өсуін бейнелейді:

  • «Тұқым отырғызылды» – жерге отырады.

  • «Күн шықты» – қолдарын жоғары көтереді.

  • «Жаңбыр суғарды» – қолдарын төмен түсіріп, тамшы жасайды.

  • «Құлпынай гүлдеді» – қолдарын екі жаққа жайып, гүлдейді.

III. Қорытынды бөлім (5 минут)

Ойын: «Кім жылдам?»

• Тәрбиеші өсімдіктердің атын айтады, балалар егер «құлпынай» болса, алақан соғады, басқа өсімдік болса, үндемей қалады.

Қорытынды сұрақтар:

• «Құлпынай» қандай өсімдік?

• Оның түсі қандай?

• Ол қайда өседі?

Балаларды мадақтау.

Күтілетін нәтиже:

• Балалар «құлпынай» туралы негізгі ақпаратты біледі.

• Табиғатты қорғау қажеттілігін түсінеді.

• Қимыл-қозғалыс арқылы дене икемділігі дамиды.

• Шығармашылық ойлау дағдылары жетіледі.

Тақырыбы: Сиқырлы жапырақтар

Мақсаты: Балалардың күз мезгілі турал білімдерін жетілдіру. Сұрақ жауап арқылы сөздік қорын молайту. Ойын арқылы жапырақтардың түстерін ажырата білуге үйрету. Табиғат әсемдігін сезіне білуге қорғашаған ортаға сүйіспеншілігін арттыру. Табиғатты сүюге қорғауға тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Суреттер, табиғи сары қызыл ұызғылт жасыл жапырақтар.

Әдіс тәсілдері: Шаттық шеңбері, көркем сөз, түсіндіру сұрақ жауап, сергіту жаттығулар, ойын, жапсыру.

Билингвизм: күз-осень, жапырақтар-листья.

Оқу қызметінің барысы

Шаттық шеңбері:

Күз келді қарашы,

Жауын нұрын шашаыпты

Күзге біз айтамыз

Төрлет алтын күз!

Тәрбиеші: Жарайсыңдар! Орындарына жайғаса отырыңдар! Балалар қазір жылдың төрт мезгілі. Күз мезгілінде күн суытады, жел тұрып жаңбыр жауады, адамдар жылы киіне бастайды, құстар жылы жаққа ұшып кетеді, жапырақтар жерге түсіп сарғайып түстері өзгереді.

Сурет пен табиғи жапырақтарды көрсету.

Балалар сендер жапырақтардың түстерін білесіндерма? Қане қарайықшы жапырақтар қызыл, сары, жасыл, қызғыль-сары түстері әдемі екен.

Балалар: тындайды, қызығушылықпен қарайды, қайталайды

Ойын: «Түстерін тап»

Сергіту жаттығулар:

Тербеледі ағаштар,

Алдынан жер еседі

Кіп-кішкентай ағаштар,

Үп-үлкен боп өседі.

Балалар: берілген тапсырмаларды мұқият орындайды.

Әуен ойнайды:

Күз ханшайымы: сәлеметсындерме,балалар

Сәлеметсіңдерме қонақтар

Мен сендердің жапырақтармен танысып жаткан дауыстарынды естып сендердің өнерлерінді көргім келеды.

Тәрбиеші: Сәлеметсіңбе! Күз ханшайымы ендеше біздің балалардың күзге арналған тақпақтарын тындап көр.

Інкәр:Күз келді мынекей

Жапырақтар сарғайды

Аяулым: Алтын сары, қызыл, көк

Алуан- алуан жапырақ

Күзгі бақта күлімдеп

Көз тартад атырап

Әмина: Ай жапырақ сары алтын

Айналаның бәрі алтын

Қуандырып біздерді

Мерекелі күз келді

Айасыл: Күздің қазан айында

Алма алмұрт піседі

Жапырақтар сарғайып

Сыддыр, сыддыр түседі.

Күз ханшайымы: Өте тамаша жарайсыңдар балалар. Балалар қараңдаршы менің мынада әдемі ағашым бар еді, жел тұрып жапырақтары түсіп қалды, сендер маған жапырақтар жапсыруға көмектесесіңдерме?

Балалар: Иә көмектесеміз.

Алтын күз: Жарайсыңдар балалар! Мен сендерге өте риза болдым, ендерге көп-көп рахмет! Мен бұл жерге құр қол келген жоқпын, сендерге алтын күздің сыйы жемістерден де дәм тататын кез келген сияқты дәм татыңдар. Менің енді қайтатын уақытым болды. Сау болыңдар!

Тәрбиеші: Балалар, күз ханшайымына рахмет айтайық! Келесі кездескенше аманшылық болсын!

Қорытындылау:

Күтілетін нәтиже:

Біледі: Күз мезгілінде жапырақтардың жерге түсетінін, жапырақтардың сарғаятынын.

Игереді: Жылдың қай мезгілі екенін

Меңгереді: Сұрақтарға жауап береді.

Білім беру саласы: Шығармашылық

Бөлімі: Сурет салу

Тақырыбы: Аквариумдағы балықтар

Мақсаты: Алақанды бояуға малып қағазға ізін түсіріп балықты салу. Балалрың саусақ бұлшық еттерін және есте сақтау қабілеттерін дамыту. Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттыру, сөздік қорын молайту, байланыстырып сөйлеуге үйрету. Балаларға өз қалаулары бойынша балық түсін тандай білуге үйрету. Балалардың қамқорлық сезімдерін ояту.

Тәрбиелік: Ұқыпты таза салуға және шыдамдылыққа тәрбиелеу.

Әдіс тәсілдері: Түсіндіру, көрсету, үйрету, мадақтау

Құрал-жабдықтар: Ақ қағаз, түрлі-түсті гуаш, аквариум бейнеленген ылғалды орамал.

Сөздік жұмыс: Балық- рыба.

Көрнекілігі: Балықтардың суреті.

Шаттық шеңбер:

Табиғат біздің анамыз

Табиғатқа баламыз

Иіліп сәлем береміз

Біз әдепті балаламыз.

Тәрбиеші:

Жұмбақ: Дауыс жоқ, үні жоқ,

Сусыз оның күні жоқ

Оның аты ........(Балық)

Тақпақтар:

Раяна Б.

Су астында балықтар

Сазан шортан жүзеді

Неше түрлі балық бар

Шошытасын секірме.

Асылым

Это рыба не простая

Это рыба золотая

Исполняет три желания.

Жұмыс істеу барысы:

Балалар алдымызда тұрған табақшадаға бояуға алақынымызды батырып, ақ қағазға алақанымызды қоямыз. Енді қара бояуға саусағымызды батырып нүкті белгісімен балықтың көзін саламыз.

Сергіту сәті:

Біз жүземіз көд астында

Біз жүземіз көл үстінде

Жүземіз оңға, жүземіз солға

Қорытынды: Балалардың жұмысын бағалау, мадақтау.

Тәрбиеші:

-Балалар біз бүгінгі ашық оқу қызметімізде немен таныстық (Балық)

- Балалар біз ненің суретін алақанмен салдық? (Балық)

Тақырыбы: Тазалықты – сүйеміз

Мақсаты: Балаларды тазалыққа, ұқыптылыққа жеке бас гигиенасын сақтауға тәрбиелеу. Тазалық құралдары туралы айта білуге, оларды пайдалана білуге үйрету.

Көрнекілігі: Тазалыққа керекті заттар суреттер (Сабын, сүлгі, тарақ, айна)

Әдіс-тәсілі: Көрсету, түсіндіру, әңгімелеу, сұрақ-жауап, сергіту, ойын, қорытындылау)

Сөздік жұмыс: Айна, тарақ, орамал, сабын, тазалық.

Билингвальды компонент: айна-зеркало, тарақ-расческа, сүлгі-полотенце, сабын-мыло

Барысы:

Тәрбиеші: «Білер қазақ баласы, Сәлем- сөздің анасы» - дегендей сәлемдесіп алайық.

Шаттық шеңбері: Арайлап таң атты,

Алтын сәуле таратты

Армысыңдар, достарым!

Сәлем, сәлем, сәлем!

Тәрбиеші: Бүгінгі біздің оқу қызметінің тақырыбы « Тазалықты сүйеміз». Тазалық дегеніміз қол, денесін, киімін таза ұстау, уаұытылы жуынып жүру. Мысалы: тамақ ішер алдында міндетті түрде қол жуып отыру керек. Адам ұйқыдан тұрғанда қолын, бетін, құлағының ішін жуады, тісін тазалайды ұйқыға жатар алдында соны орындау керек. Оған кішкентай кезінен бала дағдылану керек. (суреттер көрсету)

• Ал сендер осылай тазалықты сақтайсыңдарма? (жақсы)

• Енді мұқият тындап жұмбақтарды бірігіп шешіп көрейікші.

Жұмбақтарды шешу:

1. Ертемен күнде сен, қолына сүйкесең.

Кетер кір ласың, тап-таза боласын. Бұл не?(Сабын)

2. Шомылған баланы аймалап алады

Басыңмен ісі бар. Бұл не?(Сүлгі)

3. Қолы жоқ, сөзі жоқ, бірақ тісі бар,

Басыңмен ісі бар. Бұл не?(Тарақ)

4. Иілсең иіліп, түйілсең түйіліп.

Қарайды кісіге, ұқыпты ісіне. Бұл не?(айна)

• Жақсы дұрыс шешуін таптық. Бұлардың бәрі тазалық құралдары.

• Міне сондықтанда адам өзінің денсаулығы болу үшін жуынып таза жүру керек.

Денсі сау адам көңілді, мықты, жұмысқа қабілеті жақсы болады.

Сергіту сәті: Сағаттың тіліндей,

Иіліп оңға бір.

Сағаттың тіліндей

Иіліп солға бір.

Оң аяқ, сол аяқ,

Жаттығу оңай-ақ

• Есік қағылды: Сәлеметсіңдер ме, медбеке! Қайдан келе жатырсың, қасыңыздағы бұл кім екен?

• Сәлметсіңдерме балалар! Мен жұмысқа келе жатқанда балабақшаңын ауласында мынадай қуыршақты тауып алдым. Ауладағы шалшық суға қуыршақтың үсті былғанып, беті қолы кір болып қалыпты сендердің көмектеріңді сұрай келдім, қуыршақтың беті-қолын тазалауға көмектесесіңдерме?

Балалар: Көмектесеміз

Тәрбиеші: Әрине балалар, үсті басы кір, беті қолы жуылмаған , бұлай жүруге болмайды. Ендеше балалар қуыршақпен ойын ойнайық.

Ойын: «Қуыршақты жуындырамыз»

Тақпақ: Барлығы бірге

Сылдырлайды сылдыр су

Мөлдір суға ,қолынды жу,

Жуынсаң сен әрдайым

Аппақ бетін маңдайың

Тазалықтың досы

Су дегенің осы

Қорытындылау: Сұрақ-Жауап

Дәрігер: Бәрекелді! Сендер бәрін біледі екенсіңдер. Сендерге риза болдым. Әрқашан осылай таза жүріндер, ауырмандар, балаларға дәрумендер үлестіріп олармен – қоштасады

Күтілетін нәтиже:

Біледі: Сабын мен жуынып, сүлгімен сүртінуді.

Түсінеді: тазалықты сақтау керектігін. Тазалық болған жерде, денсаулық болатнын.

Қолданады: Тазалық құралдарын.

ҚОРЫТЫНДЫ

Үстел үсті баспа ойындарының көмегімен балаларды табиғатпен таныстыра отырып, біз олардың тірі және жансыз табиғат объектілеріне ұқыпты және ілтипатты қарым-қатынасын қалыптастыруға әсер етеміз.Ойын әрекетінде балалар табиғаттағы мінез-құлық ережелерін, адамгершілік нормаларын меңгереді, жауапкершілік, риясыз көмек, жанашырлық дамиды.

Табиғатпен ойын түрінде қарым-қатынас жасау барысында балалардың бойында эмоционалды жауаптылық қалыптасады, табиғатты белсенді түрде қорғауға және қорғауға, тірі заттарды олардың барлық алуан түрлі қасиеттері мен қасиеттерінен көруге, тіршілік иелерінің қалыпты тіршілігі үшін қажетті жағдайларды жасауға қатысуға қабілеттілік пен ұмтылыс қалыптасады. балалардың қолы жететін жерде, табиғатты қорғаудың маңыздылығын түсініп, табиғаттағы мінез-құлық нормаларын саналы түрде орындай алады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

• Абай, Ә. (2020). Экологиялықтәрбие: теория мен тәжірибе. – Алматы: Руханият.
  Құрманбекова, Ш. (2019). Мектепкедейінгімекемелердеэкологиялықтәрбие. – Астана

• Ермекова, М. (2018). Табиғатты қорғау және экологиялық білім беру. – Алматы: Ғылым.
  Исаева, А. (2021). Мектепке дейінгі тәрбиелеуде экологиялық мәдениетті қалыптастыру. – Шымкент

• Жұмабекова, Ж. (2017). Экология және мектепке дейінгі тәрбие. – Қызылорда: Балауса.
  Тоқтарова, Г. (2015). Табиғатпен үйлесімді тәрбие: мектепке дейінгі педагогика тұрғысынан. – Алматы: Ана тілі.

• Г.М.Блинова "5 – 7 жас аралығындағы балалардың танымдық дамуы".Әдістемелік құрал - М, "Сфера" сауда орталығы, 2009 ж.

• О.А. Соломенникова "Балабақшадағы экологиялық тәрбие" Әдістемелік құрал, 2009 ж.