Электр жабдықтардың қорғаныс жерлендіру кедергісін өлшеу

ЗТЖ №2 Электр жабдықтардың қорғаныс жерлендіру кедергісін өлшеу

1. Жерлендіру түрлері

2. Жерлендіргіш құрылғысының кедергісі

3. Жерлендіргіш қондырғысының кедергісін есептеу

Бағытталуы  бойынша келесідей болып бөлінеді: найзағайдан  қорғайтын жерлендіргіш - ғимараттарды, электрқондырғыларды найзағайдың  тура  соққыснан (найзағай тартқыш) қорғайды және тіректерді, разрядниктерді және басқаларын  жерлендіру үшін қолданылады; жұмысшы жерлендіру  электрқондырғылардың  қалыпты  жұмысын қамтамассыз  ету  үшін (110 кВ және  одан  жоғары тораптарда күштік  трансформаторлардың  бейтараптамасын жерлендіру); қорғаушы жерлендіру -электрқондырғылардың  қызмет етуін қауіпсіздендіру  үшін   қолданылады.

Егер 110 кВ жағынан трансформатордың  өтпелі  оқшауламасы  бұзылған  жағдайда ( тиімді -жерлендірілген  бейтараптамалы  торап) жерге трансформатордың қаптамасы (кожухы) арқылы бір фазалы Қ.Т. болса, жерлендіргіш  өткізгіштік және  тік таяқшалы жерлендіргіш, 12.1,  суретінде  көрсетілгендей Қ.Т. тоғы  бұзылған  фазамен трансформатордың қаптамасына (кожухына) барып жерлендіргіш арқылы  жерге  өтеді. Жерлендіргіштен  алшақтауына қарай  жер  көлемі  ұлғаяды, ал  тоқ  сыйымдылығы  азаяды. Құбыр (труба)  жанында потенциал мәні  жоғары  болады және  өте  жылдам төмендейді, ал  ары  қарай  - кішірейеді  және біртіндеп  азаяды. 15-20 м құбырдан (трубадан) арақашықтықта  барлық  жер  нүктелері  нөлге  тең  болады. Бұл нөлдік потенциялар нүктелері әдетте  оларды электротехникалық мағынасында «жер»  деп  атайды. Электрқондырғылардың  жерлендірілген  бөлігімен «жердің»  арасындағы потенциялдар  айырымын жерлендіргіш  арқылы  тоқ  өткенде  жерге  қатысты  кернеу  деп  атайды.

Жерлендіргіш  құрылғының  кедергісі:   жерлендіргіш  сымның  кедергісінен  (жерлендіріген аппараттан, жерлендіргішке  дейін); жерлендіргіштің  метал  бөліктерінің  кедергісінен; жерлендіргіш және жердің арасындағы  тоқ  өткенде  жер әсер ететін (сейілу  кедергісі) өтпелі кедергіден  тұрады.

Өндірістік  жиіліктегі  тоқта бірінші  үш  қосынды  кедергі аз  болады және жерлендіргіш кедергісі жердің  меншікті  кедергісінен    едәуір  тәуелді  болады, жердің  меншікті  кедергісі оның  құрамымен, тығыздылығымен, ылғалдылығымен және темпера­турасымен байланысты және  өте  кең  ауқымда  өзгереді (20 Ом –нан  торф  үшін және  400 Ом-ға  және  одан  астам  құм  үшін). Тиімді жерлендірілген бейтараптамалы тораптың фазалық  оқшауламасы  бұзылғанда жер  беткі қабатында потенциалдар болады және күтуші  персонал 12.1. суретінде  көрсетілгендей жанасу кернеуімен  немесе  қадамдық кернеумен жоғары  кернеу  аумағына  түсуі  мүмкін .

Шамаларды төмендету  үшін  және   жобалауда жерлендіргіш құрылғыларды орындағанда  ТҚ ауданында неғұрлым  бірқалыпты

потенциялдар  таратылуына тырысады. Бұл 12.2. суретінде  көрсетілгендей электрқондырғы  ауданына сәйкесті  электродтарды (құбырлар, бұрыштық темірлер, жолақтар) электрқондырғының  барлық  ауданын қамтитын  тұйық контур (сеткалар), түріндегі жерлендіргішті  орналастыру  арқылы  жүзеге  асырылады .

Жерлендіргіш құрылғыларды құрастырған  кезде бірінші  кезекте табиғи жерлендіргіштер  қолданылуы  керек. Табиғи  жерлендіргіштер  арқылы жеткілікті түрде жерлендіру кедергісі болмаған  жағдайда        жасанды  жерлендіргіштерді  салады, оларды қарапайым жерге тік  қағылған болат трубалардан  немесе   ұзындығы  2-3 м  бұрыштық  болаттан ара-қашықтығын  бір-бірінен  3-6 м алшақтатып  орындайды. Құбырларды сыртқы диаметрі  бойынша 48 немесе 60 мм, ал бұрыштық  болатты - өлшемдері  50x50 немесе 60х60 мм түрінде қолданады. Құбырлар мен  бұрыштық темірлердің   жоғарғы  ұшы жер  деңгейінен  шамамен  0,7 м  төмен  қылып  жерге  қағылады. Электр қондырғыларын құру ( Правила устройства Электроустановок) ережелері бойынша жерлендіргіш  құрылғылардың  келесі  кедергілер  мәндері  регламенттеледі: тиімді жерленген  бейтараптамалы  қондырғыларда , яғни  жерге  тұйықталу  тоғы 500 А-ден астам болса ,  Ом; кернеуі  1000В 

жоғары жерлендірілмеген бейтараптамалы  қондырғыларда , мұнда    - берілген  кернеудегі барлық  тораптың жерге  тұйықталғандағы  сыйымдылықты тоғы;  жерлендірілмеген бейтараптамалы аппаратсыз қондырғыларда, қарымталаушы  сыйымдылықты  тоқ, егер  жерлендіргіш  құрылғы   1000 В-қа  дейінгі  электрқондырғыларда  қолданылса,      тең  болады. 1000 В-қа  дейінгі  электрқондырғыларда  жерлендіргіш  құрылғылардың   кедергісі 4 Ом-нан аспауы  керек (генераторлармен  транс­форматорлардың  қосынды  қуатымен 100 кВА дан  аспаса   10 Ом рұқсат  етіледі). Әртүрлі  кернеудегі бірнеше ТҚ қондырғыларымен, мысалы, станцияда немесе қосалқы  станцияда, бір  жалпы  жерлендіргіш  құрылғы  жасалынады.

Жалпы  жерлендіргіш  құрылғының  кедергісі сол қондырғының  талаптарын  қанағаттандыруы  қажет (кедергісі төмен болуы мүмкін).

Табиғи  жерлендіргіштер  кедергісін нақты қондырғыны  өлшеу  жолымен  анықтайды. Егер R_е > R₃, болса жасанды  жерлендіргіштерді  жасау   керек, олардың   кедергісі  келесі  өрнекке  тең  болуы керек

.

Бақылау сұрақтары:

1. Жерлендіру қондырғысы дегеніміз не?

2. Жерлендіру қондырғысынң кедергісі?

3. Тұтыныушы категориялары неше топқа бөлінеді?