Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы

Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы

Жалпы мәліметтер. Еңбекті қорғау - қызметкерлерге қауіпсіз еңбек жағдайларын жасауға
бағытталған техникалық жəне ұйымдастырушылық шаралар кешені. Еңбекті қорғау ең алдымен
өндірістегі апаттардың алдын алуын қамтиды. Еңбек шарттарын жасқарту негіздері өндірістің жаңа
тəсілдері, жаңа техника, кешенді механизация жəне өндірісті автоматтандыру болып табылады.
Еңбек заңнамасымен жұмыскер-пісірушілерге жеңілдіктер қатары қарастырылған. Пісіру
жұмыстарына арнайы дайындықтан жəне, теоретикалық білімдердің, тəжірибелік дағдыларды,
қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулықтарды білетін, тексеруден өткен 18 жастан жас емес
тұлғалар жіберіледі. Жабық сауыттардың ішінде жұмыс істейтін пісірушінің жұмыс уақытының
ұзақтығы - 6 с. Пісірушілерге жыл сайын жұмыс талаптарына сəйкес қосымша төленетін демалыс
беріледі. Оларға арнайы киім, қорғаныс қалқандары мен маскалар беріледі . Ауыр жəне зиянды
жұмыс кезінде дəнекерлеушілер ерекше тағам алады.

Пісірушілерге тікелей өндірістік бөлікшелерде жəне жұмыс орнында қалыпты еңбек талаптарын
ұйымдастыру шеберлер мен бөлікше бастықтарына жүктеледі. Әр жұмыс орнын ұйымдастыру
жұмыстың қауіпсіз оындалуын қамтамасыз етілуін қажет етеді. Жұмыс орны əр-түрлі қоршаулармен,
қорғаныс жəне сақтандыру құрылғылары мен аспаптарымен жабдықталуы тиіс. Өндірісті дұрыс
ұйымдастырған жағдайда, еңбекті қорғау талаптарының қамтамасыз ету жəне қауіпсіздік техникасы мен
өндірістік санитарияы сақтаған жағдайда, дəнекерлеу аса зиянды жəне қауіпті технолоиялық үрдіс емес.
Бірақ, пісірушілердің қауіпсіз жұмыс талаптарын құру үшін өндірістегі жалпы қауіпсіздік

техникасының ережелерінен басқа, əр-түрлі пісіру жұмыстарының орындалу ерекшелігін ескеру
жөн.Ондай ерекшеліктер қатарына электр тоғымен мүмкінді зақымдану, зиянды газдар мен
булармен улану, пісіру доғасының сəулененуімен жəне қорытылған металмен күю, қысылған жəне
сұйықтатылған газы бар баллондардың атылуы жатады.

Электр қауіпсіздігі. Электр тогының соғуы адамның жабдықтың тірі бөліктерімен байланыста
болған кезде пайда болады.
Электр пісіру жұмыстарын жүргізу кезінде электр тогының соғуын болдырмау үшін негізгі
ережелерді сақтау керек. Жабдықтардың корпусы мен электр тоғы жалғанған құрылғыны
жерлендіру қажет. Тарату тақталарынан жəне жұмыс станцияларынан келетін барлық электр
сымдар сенімді түрде оқшауланып, механикалық зақымданудан қорғалуы керек Жерлендіру
контурын, ғимараттардың металл конструкцияларын жəне, су жəне жылу құбырларының желілерін
дəнекерлеу тізбегінің кері сымы ретінде пайдалануға қатаң тыйым салынады. Оқшауланған сауыт
ішінде пісіру жұмыстарын орындаған жағдайда (қазандықтар, ыдыстар, резервуарлар жəне т.б) ағаш
қалқандарын, рəзеңке кілемшелерді,қолғаптарды, галоштарды пайдалану қажет. Пісіруді сауыт
сыртында орналасқан адамның қатысуымен өткізу қажет. Сауыт ішінде жарықтандыру
мақсаттарында жəне, ылғалды жайларда кернеу 12 В артық емес электр тоғын, ал құрғақ жайларда
36 В артық емес электр тоғын пайдалануды керек екендігін есте сақтау қажет. Желдеткіші жоқ
сауыттарда пісіруші 30 мин артық емес, таза ауада демалу арқылы жұмыс істеуі қажет. Электр
жабдықтың жөндеуін жəне бақылауын электр монтерлері жүргізу қажет. Пісірушілерге күштік
электр тізбектерін түзетуге қатаң тыйым салынады. Электр тоқпен зақымданған жағдайда алдымен
алғашқы тізбек тоғын жедел түрде өшіріп, оған таза ауаның жетуін қамтамасыз етуі қажет, дəрігер
шақырып, қажет жағдайда, дəрігер келгенге дейін қолдан дем алдыру қажет.

Кӛруді және ашық тері бетін қорғау. Электр пісіру доғасы жарқын көрінетін жарық сəулелерін
жəне көрінбейтін ультракүлгін жəне инфрақызыл сəулелерін шығарады. Жарық сəулелердің жарқырау
əсері бар, өйткені олардың жарықтығы адамның көзіне рұқсат етілген нормадан айтарлықтай асып
түседі. Ультракүлгін сəулелері қысқа мерзімді əсер етуде бірнеше секунд ішінде электрофтальмия деп
аталатын көз ауруын тудырады. Ол қатты ауырсыну, көздің шаншып ауруымен, жас ағумен, көз
қабағының түйілуімен жетектеледі. Ультракүлгін сəулелерінің əрекет ұзақтығы терінің күюуіне əкеліп
соғады. Ұзақ əсер еткен жағдайда инфрақызыл сəулелер көз жанарының лайлануына (катаракта), көз
көрудің төмендеуіне жəне жоғалуына əкеліп соғады, бұл сəулелердің жылу əсері терінің күюіне
əкеледі. Доғалы пісіру кезінде көзді жəне бет терісін қорғау қалқандарды, маскалар мен дулығаларды
қолдану арқылы қамтамасыз етіледі, олардың қарау саңылауларына доғаның сəулеленуін тоқтататын
жəне жұтатын жарық сүзгісі қойылады. Доғаның қуаттылығына байланысты əр-түрлі жарық
сүзгіштерін пайдаланады.
Қоршағандарды доғаның сəулеленуінен қорғау үшін, стационарлық жағдайларда жабық
кабиналар орнатады, ал құрылыс жəне монтаждау жұмыстары кезінде- ауыспалы қалқандар мен
шымылдық. Пісірушілерді доғалық сəулеленуден, сондай-ақ, балқытылған металдың
шашырауынан сақтандыру үшін, қорғаныш қолғаптарын жəне арнайы киімді (көбінесе кенепті
күртелер мен шалбарлар) кию керек. Тік, көлденең жəне төбелік түйістерді орындаған кезде,
кенеп матадан жасалған жеңдікті кию ұсынылады.
Шығатын газдар мен шаңның зиянды әсерінен қорғау. Пісіру үрдісінде, жұмыс істейтін
адамның улануын тудыратын темір оксидтерінен (70% дейін), марганецті, кремний диоксидін жəне

фторлы қосылыстардан тұратын айтарлықтай аэрозоль өндірілед. Бас айналу, бас ауруы, жүрек
айнуы, құсу, əлсіздік, уландырғыш қоспалар түрінде көрінетін қысқа мерзімді уланумен қоса, адам
ағзасының тіндеріне қойылып, ауру тудыруы мүмкін. Марганецтің шоғырлануына ерекше назар
аударылады, өйткені оның ауада 0,3 мг / м 3 жəне одан жоғары мөлшерде болуы жүйке жүйесінің
ауыр ауруларына əкелуі мүмкін.

Ең қауіпті болып электродтармен жабылған имектеп дəнекерлеу болып табылады. Пісірудің
автоматтық түрінде шығу едəур аз.
Доғаның ультракүлгін сəулеленуі арқсында оның жану аумағында озон пайда болады, ал пісіру
аумағына ауа кірген жағдайда - азот оксидтері. Ерітілген шпаты бар қосынды арқылы пісіру
фторлық қоспалардың шығуымен қосақталады. Бұл өнімдер адамның дем алу жолдарына өте
зиянды болып табылады. Пісіру аумағына берілетін көмірқышқыл газы уытты емес, бірақ, доғаның
жоғары температурасының арқасында ол кислород пен көміртек оксидіне бөлшектенеді, олар
жоғары температуралар ауданынан шығып, көміртек газына қайтадан айналып, ауа кислородымен
қайтадан қышқылданады. Соңғысы ауадан гөрі ауырлау жəне, ауаны шығара отыра бөлменің
төменгі жақтарында жинақталады. Ол дəнекерлеушінің дем алуында кислородтың жетіспеушілігіне
алып келеді, сондықтан пісіру жұмысы көмірқышқылы газында, немесе, аргонда жүргізілсе,
бөлменің төменгі бөліктерінде соруды ұйымдастыру қажет.

Пісіру аумағынан шаң да шығады-қоюланған булардың ұсақ бөлшектері (1 мкм дейін). Шаңның
құрамы мен оның саны қорғау газының, дəнекерленіп жатқан металдың, қолданылып жатқан
электродтық сым мен дəнекерлеу режиміне байланысты. Шаңның уыттылығы оның құрамы мен
бөлшектеріне байланысты.. Шаң мен зиянды газдардың ең үлкен шоғырлануы пісіру аумағынан
көтерілетін түтін бұлтында, сондықтан, пісіруші бұл ағын қалқан сыртына түспеуін ққадағалау қажет.
Пісіру аумағынан зиянды газдар мен шаңды кетіру үшін сыртқы желдетуді орнату қажет, тартып алатын
жəне жалпы көлемді ағынды-сорғылы желдетуді. Ағынды-сорғылы желдету ерітілген металдың ауамен
1 кг алмасуын келесі жағдайларда қамтамасыз етуі қажет: көміртекті газдарда пісіру кезінде көміртекті
жəне төмен легирленген болаттарды пісіру кезінде— 3 000 м
3
, флюс арқылы пісіру кезінде

— 2 000 м
3
, мыс пен оның қорытпаларын пісірілген жағдайда —7

000 м
3
дейін. Қысқы уақытта ағынды желдету жайға жылытылған ауаны əперу қажет. Стационарлық
пісіру орындарында жергілікті ауаны шығару желдеткіштерінің сору сорғылары дəнекерлеу үстелінің
төменгі артқы жағында, ал мобильді пісіруші станцияларында жылжымалы сорғыларды пайдалану
ұсынылады.
Тікелей пісіру оттықтарында жəне механикаландырылған дəнекерлеу ұстағыштарында
орнатылатын газды жергілікті сору жемісті пайдаланады

Зақымданған уланған жағдайда, оны таза ауаға шығарып, қысатын киімнен босатып, дəрігер
келгенге дейін тыныштық ұсыну қажет ал қажет жағдайда, жасанды дем алу жасау қажет.
Қысылған және сұйытылған газдарға арналған баллондармен айналысу ережелері.
Электр пісіруші жұмыс үрдісі кезінде қысылған (аргон, гелий жəне т.б) жəне сұйытылған
(көмірқышқылды газ) газдарға арналған баллондармен пайдаланады Олармен жұмыс жасаған
кезде келесі қауіпсіздік шараларын орындау:

• баллондардың құлауын жəне, олардың бір-бірімен қақтығысуын болдырмау;
• баллондарды арбашық немесе зембілдерде тасымалдануы;
• жазғы уақытта баллондарды күн сəулесінен брезент немесе басқа құралдармен қорғау;
• баллон шұрасын байсалды, жұлқымай, арайы кілтпен пайдалану;
• баллон шұралары жəне бəсеңдеткіші қатып қалған жағдайда (газды қарқынды таңдау
кезінде) оларды тек қана ыстық сумен жылыту (ашық отты пайдалануға болмайды);

• жұмыс үстеліне дейін қысымды төмендету үшін, аталған газ үшін арналған жəне, осы газға
сəйкес боялған газ бəсендеткіштерімен пайдалану қажет.
Соғылу пен жарақаттан қорғану . Соғылу мен жарақаттар жинақтау жəне пісіру
жұмыстарын орындау кезінде орын алады жəне жұмыс орнының дұрыс ұйымдастырылмауыны
мен қолмен көтеру жəне салмақтарды тасу ережелерінің бұзылу нəтижесі болып табылады. Ауыр
жəне ірі көлемді өнімдерді жинау үрдісінде көмкергіштерді, көтергіштерді жəне басқа да

маханикаландырылған көтергіш-көліктік құрылғыларды пайдалану қажет.Сонымен қатар,
такелаждық жұмыстарға арналған барлық қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау қажет.
Кесіктерді, шаншуларды жəне басқа жарақаттардың алдын алу үшін өткір жиектері бар бөлшектер
тек қолғапта жинастырылуы керек.

Жарақаттануды азайтудың негізгі шаралары еңбек қауіпсіздігі, жұмыс орындарының
тиісті жарықтандыруы жəне қызметкерлердің қауіпсіздік ережелерімен сəйкестігі есебінен
сатып алу, жинау жəне дəнекерлеу технологиясы болып табылады Жарақаттанушылықты
төмендету бойынша негізгі шаралар
жұмыстардың қауіпсіздігі тұрғысынан дайындау жұмыстарының, жинау жəне пісіру, жұмыс орындарын
дұрыс жарықтандыру жəне қызметкерлермен қауіпсіздік техникасын сақтау болып табылады.