«ENGLISH AROUND US» Ағылшын тілінен оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын арттыру бағдарламасы

Абай облысының білім басқармасы

Жарма ауданы бойынша білім бөлімінің

«П.Г.Карелин атындағы орта мектебі»

коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Таңдамалы курс

«ENGLISH AROUND US»

Ағылшын тілінен оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын арттыру бағдарламасы

(Жалпы білім беретін орта мектептің 9-10 сыныптарына арналған)

Автор: Кенжебаева Мейргуль Хибашевна

П.Г.Карелин атындағы орта мектебінің

ағылшын тілі пәні мұғалімі

Шар қаласы

2022 жыл

Түсінік хат

Ұсынылып отырған бағдарлама Қазақстан Республикасының жалпы білім беру ұйымдарындағы оқу процесі «Қазақстан Республикасының бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2022

жылғы 26 қаңтардағы № 25 бұйрығымен енгізілген Үлгілік оқу жоспарының вариативтік компоненті есебінен «Шетел тілі» пәні бойынша жүргізілетін таңдамалы курстың «Шетел тілі біздің айналамызда» тақырыбына сәйкес әзірленген.

9-10 -сыныптарына арналған бұл курс - білім алушыларда пәндік білім мен дағдыларды саналы меңгеруді қамтамасыз етуге; - әртүрлі тапсырмалар арқылы ағылшын тілінің А2-В1 деңгейін меңгеруге; - оқу бағдарламалары оқу процесінің оқу пәнінің әдістемелік әлеуетін кеңейтуге, білім алушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған.

Курс бағдарламасының әдістемелік құралында жаңа педагогикалық технологиялардың түрлері қолдана отырып өтілген сабақ жоспарлары, оқытудың инновациялық әдіс–тәсілдерін пайдаланудың

жолдары көрсетіледі. Сондай-ақ оқу-әдістемелік құралында оқу-тәрбие үрдісін оқушылардың жеке басының дербес және дара, жас ерекшеліктерін ескере отырып, олардың танымдық, шығармашылық қабілеттерін арттыру мақсатында ұйымдастырудың жолдары айқындалады.

Бағдарламада ұсынылып отырған тапсырмалар оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын арттыруға бағытталған және ұтымды ойлау дағдыларын дамытуға әсер етіп, нәтижесін болжай білу қабілеттерін қалыптастырады. Ағылшын тілінде ауызша–жазбаша сөйлеу мәдениетін, сауаттылығын арттыру , шығармашылық қабілетін дамыту көзделеді.

Бұл жаңа бағдарламада оқушының тілдік білімін кеңейтіп қана қоймай, олардың пәнге қызығуын, ынтасын көтеретін әлеуметтік танымдық мотивтердің қалыптасуына жол аша отырып, алған білімдерін практикалық іскерлік дағдыға айналдыру көзделеді.

Бағдарлама мазмұны – жаңашылдығымен және өзектілігімен ерекшеленетін білім беру проблемаларын шешуге ұсынылған құралдар жиынтығы болып табылады.

Инновациялық потенциалы бойынша бұл авторлық бағдарлама толықтырылған – мазмұны бойынша мүлдем жаңа, қолданыстағы оқу бағдарламаларын толықтыратын бағдарлама екені анықталған.

Бағдарламаны табысты жүзеге асыру технологиялық қамтамасыз етуді талап етеді, сондықтан педагогикалық іс-әрекет жобасының (оқу сабақтары

жүйесін тақырыптық жоспарлау), әдістемелік түсініктемесімен қоса тірек сабақтары сценарийлері мен дидактикалық материалдар кешені қоса берілген.

Курс аптасына 1 сағаттан жалпы көлемі 34 сағатқа есептелген.

Бағдарлама мақсаты:

Оқушылардың ағылшын тілінен функционалдық сауаттылықтарын

арттыра отырып, ұтымды ойлау дағдыларын дамыту

Бағдарламаның міндеттері:

- Білімді дара тұлғаға бағдарлау (бейімдеу, дамыту, психологиялық үйлесімділік, өмірлік қажеттілік);

-Тілдік білімді функционалдық тұрғыдан сұрыптау;

-Оқушыны зейінді ұстау;

-Пәнаралық байланысты сақтау;

-Әрекетшілдік-бағдарлылық ұстанымы (әрекетке үйрету, оқу жағдаятындағы әрекеттен өмірлік жа ғдаяттық әрекетке көшу, оқу танымдық әрекеттен оқушының өзіндік әрекетіне көшу);

-Алынған білімді бекіту және өзін-өзі бақылау

-Өздігінен білім алуға үйрету функциясы.

Бағдарламаның күтілетін нәтижесі:

- Оқушылардың сөз мәдениеті жоғарылап, өзіндік ой дербестігі болады;

- Салыстыру, дәлелдеу, қорытындылай білу дағдыларын меңгереді;

- Тілдік және әдеби білімдері толығады;

- Практикалық, танымдық, шығармашылық тапсырмаларды еркін орындайды;

- Оқушылар сауатты жазады, сауатты сөйлейді;

Жұмыстың ғылыми-әдістемелік деңгейі:

Жаңалық енгізу немесе қолданыстағы бағдарламалармен салыстырғанда бағдарламаның жаңа түсіндірмесін қалпына келтіру мақсатында ұсынылып отырған авторлық бағдарлама жаңартылған білім беру мазмұнына сүйене отырып, үлгілік бағдарламаның міндеттеріне негізделген.

Бағдарламаның ғылыми сипаты оның философиясына, әдістемесіне, психологиясына және педагогикалық ғылым мен практиканың соңғы жетістіктеріне сәйкес жасалған жаңа білім беру парадигмасы болып табылады.

Бағдарламаның бағыты:

- оқушыларда тек функционалды сауаттылықты қалыптастыру ғана емес, сонымен қатар тұлғаны дамыту және тәрбиелеу;

- балалардың психофизиологиялық және әлеуметтік денсаулығын қорғау;

- оқу-тәрбие процесінің экологиялық, этнопедагогикалық, психологиялық бағыттылығын қамтамасыз ету;

- инновациялық тәсілдерге сәйкес білім беру мазмұнын қамтамасыз ету;

Білім өнімі:

- оқушылардың сабақтағы танымдық, зерттеушілік әрекеті барысында құрастырылған материалдар.

Оқушының оқу нәтижесі:

-реферат, тезистер, тарихи талдау, ғылыми-зерттеу тұрғысынан мәселелерді өз бетінше шешу, мақал-мәтелдерді жаттау, эссе, презентация, рөлдік ойындар, ізденіс, мазмұнды тану, ой қорыту, рефлексия т.б.

Бағдарлама мазмұны негізделген:

-сыйластыққа, ынтымақтастыққа, ашықтыққа, берік білімге, коммуникативті дағдыларға, тәртіптілікке, озық дағдыларға, білімді функционалды және шығармашылықпен қолдануға, сыни тұрғыдан ойлауға, зерттеулер жүргізуге, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануға.

КІРІСПЕ

Функционалдық сауаттылық – адамның оқу және әлеуметтік қызметін байланыстыратын тұлғаны қоғамға бағыттау әдісі. Оның білім беру процесінде алған білімдері негізінде адам өміріне қатысты әртүрлі мәселелерді шешуге көмектеседі. Сауаттылықтың бұл түрінің қалыптасуы жеке тұлғаның әлеуметтену, мәдениет, саясат және экономика мәселелерін түсінуін жеңілдетеді. Адамзаттың функционалдық сауаттылығының жоғары деңгейі оның әлеуметтік және мәдени жетістіктерін анықтайды. Егер деңгей төмен болып қала берсе, бұл әлеуметтік дағдарыстың дамуына әсер етуі мүмкін.

Функционалдық сауаттылық адамның өз тобында және қоғамдастығында тиімді жұмыс істеуі үшін сауаттылық қажет болатын барлық әрекеттермен айналысу қабілетін білдіреді. Функционалдық сауаттылық балаға оқуды, жазуды және есептеуді өзінің және қоғамның дамуы үшін пайдалануды жалғастыруға мүмкіндік береді. (ЮНЕСКО Статистика Институты)

Функционалдық сауаттылық терминін алғашында ЮНЕСКО үшін Уильям С. Грей (The Teaching of Reading and Writing, 1956) «оқу мен жазу талаптарын өз бетінше орындауға үйрету» ретінде анықтаған.

Ұлыбританияда 1970 жылдары оқуға құқықты қозғалыстар болды, олар функционалдық сауаттылықты келесі қабілет ретінде сипаттады: (1) жұмыс әрекеттерін сәтті орындау үшін жеткілікті жақсы оқу және (2) баспа хабарламаларын түсіну. Уақыт өте келе, қоғамдар техникалық жаңалықтарды да, жаңа тілдік форматтар мен тапсырмаларды да дамытқандықтан, функционалдық сауаттылықтың анықтамасы өзгерген талаптарды қанағаттандыру үшін өзгертілді (encyclopedia.com).

Функционалдық сауаттылық төрт элементті қамтитын тест арқылы өлшенеді: 1 - оқу деңгейі, 2-жазу деңгейі, 3- санау деңгейі және 4- жазбаша және ауызша нұсқаулар жинағын орындау мүмкіндігі.

Оқушы функционалдық сауатты болған кезде, олардың көбірек білім алу мүмкіндігі жоғары болады және кейін ересектер қатарында үлкен еңбек өнімділігіне айналады деп үміттенеміз, соның салдарынан табысы жоғары, өмірде қанағаттанарлық және қоғамға үлес қосатын азаматтар қатарынан көрінетін болады.

АҚПАРАТТЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК БӨЛІМ

Мұғалімдердің оқу процесін оқушылардың өздігінен білім алуы үшін ұйымдастыруы маңызды. Мұғалімдер оқу үдерісін оқушылардың өз бетінше білім алу тәсілін – қажетті ақпаратты алу, оны талдау және өз өміріндегі мәселелерді шешуде пайдалануды дамытатындай етіп ұйымдастыруы қажет. Бұған әсіресе ағылшын тілі сабақтарында сыныптағы зерттеулер арқылы қол жеткізуге болады. Оқу зерттеулерін жүргізу оқушылардың ақпаратпен жұмыс істеу, өз іс-әрекетін бағалау және бейнелеу қабілетін қалыптастыруға және дамытуға мүмкіндік береді. Ағылшын тілі сабағында зерттеулер жүргізу оқушылардың функционалдық сауаттылығын, яғни еркін қарым-қатынас жасау және алған білімдерін қоғаммен өзара әрекеттесуде практикалық қолдану дағдыларын дамытуға көмектеседі. Мұғалімнің негізгі міндеті – оқушылардың сөйлеу – танымдық белсенділігін ынталандыру және жағдаяттық оқытуды құру, басқаша айтқанда, оқушылардың өздігінен сөйлеуіне себеп болатын оқу жағдаяттарын имитациялау. Мұндай жағдаяттардың негізгі ерекшеліктері – практикалық тапсырмалар, мысалы, киноға билет сатып алу, кафеде немесе мейрамханада тапсырыс беру, қайда бару керектігін шешу және т.б.

Ағылшын тілін үйрену процесінде белсенді сауаттылықты әртүрлі тәсілдермен қолдануға болады: ойындар, әндер, лингвистикалық және мәдени фильмдер мен мультфильмдер, тыңдау жаттығулары, сөйлеу (монологтық және диалогтық сөйлеуді дамыту), хабарлама, оқу. Ойын технологияларын сабаққа енгізу оқушылардың мотивация мәселесін шешіп қана қоймайды, сонымен қатар лексика мен грамматика бойынша білімдерін бекітудің тиімді құралы болып табылады.

Сонымен қатар,сабақтың қажетті құрамдас бөлігі – оқушының сөзбен өзіндік жұмысы. Бұл қарапайым оқу және аудару емес, белсенді сауаттылыққа арналған тапсырмаларды орындау, яғни белсенді оқу қабілеттерін қалыптастыру. Оқусыз ақыл-ойдың қалыптасуы және өзін-өзі тәрбиелеу мүмкін емес, ол бүкіл өмір бойына жалғасады. Лексикалық және грамматикалық қабілеттерін дамыта отырып, белсенді оқу сауаттылығын қолдану.

Келесідей мәселелер болуы мүмкін және соған сәйкес шешімдер ұсынылады:

1- сөйлемнің мағынасын дұрыс түсінбеу

- Мәтіндегі түйінді ойды, мәтіннің негізгі бөліктерін көрсету.

- Мазмұнды сөзді өз ақпаратыңызбен толықтырыңыз (бір / екі немесе үш сөз).

2- сөздік қордың толық болмауы

- Тіректердің көмегімен сөздерге сұрақтар құрастыру: А және В бөліктерінің өзара байланысы

- Тиісті сұрақтардан жіберіп алған жерлерді іздеңіз.

3- дұрыс түсіндірмеу, мәтін мазмұның сақтамау, қисынсыз білдіру

- бөлімді сипаттау үшін қажет болатын негізгі мәтіндермен кестені толтырыңыз..

- деректер кластерін құрастырыңыз.

- Монологтағы тирадтарды сызбаларды сәйкес ретпен орналастырыңыз.

- Фотосуретті сипаттау үшін қажет клишелерді белгілеңіз.

- Мәтінде не сипатталмаған, «белгі» белгісімен белгілеңіз / Қандай сұрақтарға жауап бере аласыз?

- Сөзді өңдеу (тіл қателерін табу).

4- өз пікірін айта алмау болуы мүмкін.

- 3-4 (ең маңызды, сіздің ойыңызша) сөз тіркесін жазыңыз.

- Сіз елестететін ... ерекше / қызықты / қажет ақпаратты жазыңыз.

5- бірлескен және ерекше қасиеттерді ажырата алмау болуы мүмкін.

- Бір нәрсені сипаттайтын маңызды сөздердің/сөз тіркестерінің тізімін дайындаңыз.

- Мәтіндегі бір нәрсені сипаттайтын пікірлердің астын сызу.

- Келесі тирадтарды белгілі бір тақырыпқа бағытталған логикалық, толық монологтық өрнек шығатындай етіп орналастырыңыз.

- Сөздің мазмұнына назар аудара отырып, кестені толтырыңыз.

Ағылшын тілі сабақтарында функционалдық сауаттылықты қолдану оқушылардың табысты оқуына ықпал етеді, оларды кез келген мәтінмен мұқият және белсенді жұмыс істеуге дағдыландырады, бұл іс жүзінде жауапкершіліктің коммуникативті бағыттарын қалыптастыру үшін өте маңызды.

Функционалды оқуға арналған тапсырмалар үшін мәтіндерді таңдаудың кейбір ережелерін сақтау маңызды:

Мәтін оқушыға қызықты болуы керек. Мәтінде белгісіз ақпарат болуы керек.

Мәтін көкжиегін дамытуы керек.

Мәтінге сандар, күндер, терминдер көп жүктелмеуі керек.

Иллюстрациялар алаңдатпайды, бірақ мәтіннің мазмұнын түсінуге көмектеседі. Иллюстрациялар танымдық белсенділікті дамытуға ықпал етуі керек.

Мәтіннің күрделілік деңгейі оқушының жасына сәйкес болуы керек. Қажет болса, мәтінді реттеңіз.

Таныс емес сөздерді мұғалім оқуы немесе түсіндірме түрінде көрсетуі керек.

Мәтіннің көлемі нормадан аспауы керек.

Мәтін құрылымды болуы керек.

Мәтінде қателер болмауы керек.

Жоғарыда айтылғандардың барлығы терминологиялық сөздерге де қатысты. Бұл театр билеттері, бағдарламалар, плакаттар, шағын постерлер, мәдени іс-шараларға кіру билеттері, саяхат билеттері, бағыттар, көрме және мұражай таныстырылымдары, веб-сайттың скриншоттары және т.б. Олай болса, белсенді сауаттылықты қалыптастыруға арналған жетекші жаттығулар сөз-мәтінмен жұмыстың барлық түрлері болып табылатынын көреміз. Сабақта жұмыс істеу үшін мәтіндік материалды дайындау кезінде мұғалім топтағы педагогикалық процестің барысын , сонымен қатар оқушылардың жеке ерекшеліктерін де ескере отырып, өз бетінше ұқсас тапсырмаларды құруға мүмкіндігі бар. Бұл тапсырма арқылы олардың тілдік материалды меңгерудегі маңыздылығына қарай оқушыларға сараланған түрде көрсетуге толық мүмкіндік бар. Мысалы, сөзбен жұмысты оқудың бастапқы кезеңдерінде де, кейінгі кезеңдерінде де жүзеге асыруға болады.

Алдыңғы қатарлы оқушылар үшін күрделілігі жоғары тапсырмаларды, сонымен қатар проблемалық тапсырмаларды, ой-тұжырымдары бар сөздерді әзірлеп, қолдануға тиімді

Мәтіндік тапсырмалардың алдында белгілі бір сөзді қабылдау үшін маңызды және қажетті негізгі білімдерді модельдеуге, оны сезінудің семантикалық және лингвистикалық мәселелерін жоюға және сонымен бірге оқу қабілеттері мен дағдыларын жинақтауға, дамытуға бағытталған «түсіну стратегиясы» және болжау дағдыларын дамытамыз. Мысалы:

- тақырыпты оқып, берілген мәтінде не (кім) талқыланатынын айту;

- фотоға қараңыз; фотосуретте бейнеленген адамдардың қандай өмір сүруге барлық мүмкіндіктері бар екенін айтыңыз;

- иллюстрацияны сипаттау (мәтіннің тақырыбына сәйкес); содан кейін сөзді оқып, суреттегі жіберіп алған жерлерді табыңыз;

- келер сөздерді анықтау;

- мәтіндерді олардың анықтамаларымен байланыстыру;

- бір сөздің барлық мүмкін болатын мағыналарын анықтау;

- мәтіннен белгілі грамматикалық түрі бар сөйлемдерді табу;

- абзацтардың бірінші сөйлемдерін оқып, мәтінде қарастырылатын сұрақтарды ата.

Ағылшын тілі сабағында функционалдық сауаттылықты қалыптастыру міндеті – шет тілін жетілдірудің жауапкершілік салалары, оқушылардың коммуникативтік тапсырмаларды қорытындылау үшін тілді қолдану қабілеті мен дайындығы. Шет тілдерін оқытудың негізгі міндеті оқушылардың сөйлеу жұмысының барлық түрлерін қалыптастыру болып табылады: оқу, хабарламалар, диалогтық және монологтық сөйлеу.

Оқушылар жұмысын бағалау критерийлері:

«9-10» – оқушы шығарманың мазмұнын түсінуде, мазмұны мен идеясын түсінуде тыңдалым, айтылым, жазылым, айтылым дағдыларын еркін орындай алады, тапсырманы орындай отырып, жұмысты ұқыпты орындайды.

«7-8» – оқушының шығарма мазмұнын түсінуде тыңдап түсіну, сөйлеу, жазу, сөйлеу дағдыларында қателіктер жібергенде, ойынды жеткізуде немесе талдауда шамалы қателер болған кезде қойылады.

«5-6» – мәтінді оқып, бірақ талдауда белсенділік танытпаса, тыңдау, сөйлеу, жазу, сөйлеу дағдыларында қателіктер жіберсе.

«3-4» – тақырыптан ауытқыған кезде, оқуда, сөйлеуде, жазуда, сөйлеу дағдыларында қателер көп болса, мәтінді оқуда қиналып, талдауда белсенділік танытпаса беріледі.

«1-2» – шығарма оқылмай, мазмұны мүлде игерілмесе қойылады.

ҚОРЫТЫНДЫ

Шет тілін меңгеру тілдік мәселелерді шеше алатын тұлға болып қалыптасуына ықпал етеді. Тілдік-коммуникативтік құзыреттілікті дамыту функционалдық сауаттылықты дамытумен байланысты, ол сауатты жазбаша және ауызша сөйлеуді меңгеру, әртүрлі өмірлік жағдаяттарда өзара әрекеттесу, әртүрлі мәселелер бойынша өз пікірін айта білу, сөйлеу қабілетін дамыту. проблемаларды өз бетінше құрастыру және оларды шешу жолдарын ұсына білу.

Ағылшын тілін үйрену функционалдық сауаттылықты қалыптастырудың маңызды аспектісі болып табылады. Бұл сауатты сөйлеуді және әлеуметтік дағдыларды дамытуға, сондай-ақ әртүрлі саладағы мамандарды дайындауға мүмкіндік береді.

Ағылшын тілі сабақтарында функционалдық сауаттылықты қалыптастыру мазмұны:

- саналы ауызша және жазбаша сөйлеуді меңгеру;

- қалыпты жағдайда диалог жүргізу қабілеті;

- мәселені өз бетінше жеткізе білу;

Қорытынды жасай отырып, оқушының функционалды сауаттылығы оқытудың міндеті мен нәтижесі деп айтуға болады. Функционалды сауаттылықты құрастыруға арналған тапсырмаларды пайдалана отырып, мұғалім оқушылардың ынтасын арттыруға, ой-өрісін кеңейтуге, шығармашылық қабілеттерін дамытуға, озық дүниенің мән-мағынасын түсінуге көмектеседі.

Функционалдық сауаттылықты арттыру – мұғалім жұмысының маңызды шарты. Оқыту тәсілдері жақсы ойластырылған, тыңғылықты жоспарланған, «сұраныс бойынша» емес, жүйелі түрде жүргізілуі керек және нәтижені уақытында бағалау мүмкіндігі болуы керек. Осының нәтижесінде оқушылар төмендегі қабілеттерге ие болуы керек:

-айналадағы өзгермелі әлеммен сәтті әрекеттесу қуанышы,

-барлық түрдегі (стандартты емес) оқу және өзекті міндеттерді шешу қабілеті,

-қоғамдық істерді құру қабілеті,

-өзінің сауаттылығын бағалауды,

-алдағы білімге тартуды қамтамасыз ететін рефлексиялық дағдылар жиынтығы.