Бөлімі:

9.3 В Тербелістер мен толқындар

Педагогтің аты-жөні:

Күні:

Сыныбы: 9

Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Еркін электромагнитік тербелістер

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты

9.4.4.1 тербелмелі контурдағы еркін электромагниттік тербелістерді сапалық түрде сипаттау

Сабақтың мақсаты:

1. Барлық оқушылар істей алады: Тербелмелі контурдағы еркін электромагниттік тербелістерді сапалық түрде сипатай біледі

2. Көптеген оқушылар істей алады: Формулаларды тұжырымдау, есеп шығаруды қолдана біледі

Кейбір оқушылар істей алады: Тербелмелі контур, Томсон теңдеуілерін біледі, есептер шығарады.

Сабақ кезеңі/

Уақыты

Педагогтің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

15 минут

Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

«Өткенге шолу» әдісі

І. Көпір неліктен күйреді?

Францияның Анжера дейтін қаласының жанында 1750 жылы шынжырлы көпір болатын. Ол кезінде өте мықты болғандығы сонша, талайлардын таңдайын қақтырған. Бір күні оның үстінен сап түзеп әскер өте бастайды, әскердің алды арты жағаға жақындай бергенде, ойламаған жерден, көпірдің шынжырлары ашылып, быт-шыты шығып опарылады да, 200 адам апатқа ұшырайды.

1. Апаттың себебі неде деп ойлайсыңдар?

А) көпір әскерилердің салмағын көтере алмайды

В) әскерилер көпірден өткенде көпірдің жиілігі артып, резонанс құбылысынан қатты дыбыс шықпас үшін

С) көпірдің меншікті жиілігі топ аяғының жиілігімен сәйкес келсе резонанс құбылысынан көпір қирайды

2. Еріксіз тербелістер?

А) ωсырт= ω0

В) ωсырт< ω0

С) ωсырт> ω0

3. Сыртқы мәжбүрлеуші күштің жиілігі тербелмелі жүйенің меншікті жиілігіне жақындағанда оның амплитудасының кенеттен арту құбылысы-

А) еркін тербелістер

В) еріксіз тербелістер

С) резонанс

ІІ. Маятникті құралдар

Маятниктің тербеліс периодының еркін түсу үдеуіне тәуелділігі тәжірибеде Жер бетінің әртүрлі нүктелеріндегі еркін түсу үдеуін дәл өлшеу үшін пайдаланылады. Мұндай құралдардың негізгі тетігі маятник болғандықтан, оларды маятникті құралдар деп атайды. Жер бетінің қажет аймағындағы еркін түсу үдеуін өлшеу үшін сол жерде маятникті құралдарды орнатады да, маятниктің Т тербеліс периодын өлшейді. Периодтың алынған мәні мен маятниктің белгілі l ұзындығы бойынша сол жердегі еркін түсу үдеуі есептелінеді. Еркін түсу үдеуін есептеу нәтижелері бойынша пайдалы қазба байлықтары жатқан аймақты анықтауға болады. Тығыздығы жер қыртысының орташа тығыздығынан артық болатын пайдалы қазба (мысалы, темір рудасы) бар болса, g-дің мәні жоғары болады. Ал тығыздығы аз мұнай не газ кендері бар жерлерде g-дің мәні төмен болады.

1. Егер маятникті тепе теңдік күйінен ауытқытып, еркін жібере салғанда 60 с ішінде 30 тербеліс жасайтын болса, тербеліс периоды нешеге тең?

А) 0,2 с

В) 2с

С) 20 с

D) 0,5 с

E) 5 с

2. Егер математикалық маятниктің жібінің ұзындығы 100 см болса, онда еркін түсу үдеуінің мәні қандай?

А) 12 м/с2

В) 1,62 м/с²

С) 11 м/с²

D) 9,8 м/с2

E) 1,65 м/с²

3. Математикалық маятник периоды қандай шамаға тәуелді?

А) Жиілік

В) Масса

С) Амплитуда

D) Уақытқа

E) Ұзындыққа

4. Егер математикалық маятниктің ұзындығы 4 есе артса, онда периоды?

А) өзгермейді

В) 2 есе артады

С) 2 есе кемиді

D) 4 есе артады

E) 4 есе кемиді

5. Осы математикалық маятниктің тербеліс жиілігі?

А) ν = 1 / N 0,2 Гц

В) ν= t / n 0,3 Гц

С) ν= m / k 0,4 Гц

D) ν=1/ T 0,5 Гц

E) ν= 1/ t 0,6 Гц

«Ой қозғау» әдісі.

Сурет бойынша сұрақтар қою арқылы жаңа сабақтын тақырыбын ашамын.

Оқушылар өткен тақырыптарды «Pisa» тапсырмалары арқылы орындайды

1 тапсырма бойынша өз бетімен жеке жұмыс орындайды, дұрыс жауаптарын белгілейді

2 тапсырма бойынша жұптық жұмыс орындайды, есептерді шығарып , дұрыс жауабын анықтайды

Өз ойларын ортаға салып, сабақтың тақырыбын ашады

Дескриптор:

-резонас құбылысын біледі

-еріксіз тербелістерді сипаттайды

-еркін тербеліс анықтамасын біледі

Дескриптор:

-Математикалық маятниктің тербеліс периодының есептейді;

-Математикалық маятниктің тербеліс периодының формуласынан еркін түсу үдеуінің формуласын қорытады;

-математикалық маятниктің амплитудаға тәуелділігін

анықтайды;

Сұраққа дұрыс жауап беріп, белсенділік танытқан оқушылар мадақтау

Оқулық

Слайд

Үлестірмелі материалдар

Сабақтың ортасы

10 минут

Жаңа тақырып

Электромагниттік тербелістер  - зарядтың, ток күшінің, кернеудің, электр өрісі мен магнит өрісінің периодты өзгеруіп отыруын айтамыз. Сыртқы әрекет жоқ кезде пайда болатын тербелістерді еркін электромагниттік тербелістер деп атайды. Тербелмелі контур ‒ -сыйымдылығы бар конденсатордан және индуктивтігі бар катушкадан тұратын, электромагниттік тербелістер алуға арналған ең қарапайым жүйе (құрылғы)

Оқулықпен жұмыс Оқушылар дәптерге анықтамалар мен формулаларды жазады

Дескриптор:

-тербелмелі контурды біледі;

-электромагниттік тербелістерді сипаттайды;

-еркін тербеліс анықтамасын біледі;

-амплитуда, жиілік, период ұғымдарын біледі;